Tarım İşletmesi Yöneticilerinin Yapay Zekaya Yönelik Metaforik Algıları

Yıl 2025, Cilt: 5 Sayı: 2, 64 - 74, 31.10.2025

Halil Özcan Özdemir

Öz

Bu çalışma, tarım işletmesi sahiplerinin yapay zekaya (YZ) yönelik algılarını metaforlar aracılığıyla ortaya koymayı amaçlayan nitel bir araştırmadır. Fenomenolojik araştırma yaklaşımına dayanan çalışmada, Kırşehir ili merkezde yaşayan 64 tarım işletmesi yöneticisine “Yapay zekayı bir makine ya da alete benzetsen neye benzetirsin? Neden?” sorusu yöneltilmiş; elde edilen yanıtlar içerik analizi yöntemiyle kodlanarak değerlendirilmiştir. Katılımcıların ifadelerinden elde edilen temalar, dokuz ana başlık altında toplanmıştır: Bilgisayar, Robot, İsviçre Çakısı, Beyin / İnsan Beyni, Mutfak Robotu / Mikser, Anahtar, Diğer Teknolojik Araçlar, Soyut / Genel Makina ve Fantastik / Sembolik Metaforlar. Çalışmanın bulguları, katılımcıların yapay zekayı çoğunlukla çok işlevli ve faydalı bir teknoloji olarak algıladığını; ancak aynı zamanda onun sınırlılıkları ve potansiyel riskleri olduğuna dair değerlendirmelerde bulunduğunu göstermektedir. YZ; bilgiye erişim kapasitesi yüksek bir sistem, insan benzeri işlevler yerine getiren yardımcı bir varlık ya da günlük yaşamın içine entegre olabilecek çok yönlü bir araç olarak tanımlanmıştır. Bu bağlamda metaforlar, soyut kavramları somutlaştırma, bireylerin duygusal ve bilişsel yaklaşımlarını anlama açısından önemli bir yöntem olarak öne çıkmıştır. Araştırmanın sonuçları, yapay zekaya dair farkındalık oluşturma, politika geliştirme süreçlerinde metaforların etkili bir analiz aracı olarak kullanılabileceğini göstermektedir. Aynı zamanda, katılımcıların YZ ile ilgili yaşadıkları beklentiler, kaygılar ve deneyimler üzerinden tarım işletmesi yöneticilerinin toplumsal algısının nasıl şekillendiği de ortaya konmuştur.

Anahtar Kelimeler

Tarım işletmeleri yöneticileri , Yapay zeka , Metaforik algı , Örgütsel davranış , Tarım ekonomisi

Etik Beyan

Bu çalışma için Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri, Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Kurulu'ndan 30/07/2025 tarih 2025/05/01 karar numarası ile gerekli izin alınmıştır.

Metaphorİcal Perceptions of Agricultural Business Managers Towards Artificial Intelligence

Öz

This study is a qualitative research aiming to reveal the perceptions of agricultural business owners towards artificial intelligence (AI) through metaphors. In the study based on the phenomenological research approach, the question “If you compare artificial intelligence to a machine or tool, what would you compare it to? Why?” was asked to 64 agricultural business managers living in the city center of Kırşehir; the answers obtained were coded and evaluated using the content analysis method. The themes obtained from the participants’ statements were grouped under nine main headings: Computer, Robot, Swiss Army Knife, Brain / Human Brain, Food Processor / Mixer, Key, Other Technological Tools, Abstract / General Machine and Fantastic / Symbolic Metaphors. The findings of the study show that the participants mostly perceived artificial intelligence as a multifunctional and useful technology; however, they also made assessments about its limitations and potential risks. AI was defined as a system with high capacity to access information, an auxiliary entity that performs human-like functions or a versatile tool that can be integrated into daily life. In this context, metaphors have emerged as an important method in terms of concretizing abstract concepts and understanding individuals' emotional and cognitive approaches. The results of the research show that metaphors can be used as an effective analysis tool in the processes of creating awareness about artificial intelligence and developing policies. At the same time, it has been revealed how the social perception of agricultural enterprise managers is shaped by the participants' expectations, concerns and experiences regarding AI.

Anahtar Kelimeler

Agricultural business managers , Artificial intelligence , Agricultural economics , Metaphorical perception , Organizational behavior

Etik Beyan

For this study, the necessary permission was obtained from Kırşehir Ahi Evran University, Science and Engineering Sciences, Scientific Research and Publication Ethics Committee with the decision number 2025/05/01 dated 30/07/2025.

Kaynakça

• Ağızan, K., Bayramoğlu, Z., & Ağızan, S. (2022). Akıllı Tarım Teknolojilerinin Tarımsal İşletme Yöneticiliğine Sunduğu Avantajlar. Turkish Journal of Agriculture-Food Science and Technology, 10(9), 1697-1706.
• Atlı, H. F. (2024). Tarım & Gıda Pazarlamasında KOBİ'lerin Yeni Teknolojiler (Yapay Zeka, Blokzincir, Makine Öğrenmesi ve Nesnelerin İnterneti) ile Dijital Dönüşümü ve Başarı Faktörleri. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 13(3), 1192-1218.
• Braun, V., & Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative Research in Psychology, 3 (2), 77–101. https://doi.org/10.1191/1478088706qp063oa
• Cavazza, A., Dal Mas, F., Campra, M., & Brescia, V. (2023). Artificial intelligence and new business models in agriculture: the “ZERO” case study. Management Decision.
• Creswell, J. W., & Poth, C. N. (2018). Qualitative inquiry & research design: Choosing among five approaches (4th ed.). SAGE Publications.
• Çevik, Z ve Türksoy, E. (2024). Yapay zekâ tarihi ve gelişimi. R. Karabulut ve E. Türksoy (Ed.) Eğitimde yapay zekâ içinde (s. 35-65). Eğiten Kitap.
• Horak, J. (2019). Using artificial intelligence to analyse businesses in agriculture industry. In SHS Web of Conferences (Vol. 61, p. 01005). EDP Sciences.
• Javaid, M., Haleem, A., Singh, R. P., & Suman, R. (2022). Enhancing smart farming through the applications of Agriculture 4.0 technologies. International Journal of Intelligent Networks, 3, 150-164.
• Kamilaris, A., Kartakoullis, A., & Prenafeta-Boldú, F. X. (2017). A review on the practice of big data analysis in agriculture. Computers and Electronics in Agriculture, 143, 23–37. https://doi.org/10.1016/j.compag.2017.09.037
• Karabulut, R. ve Türksoy, E.(Ed). (2024) Eğitimde yapay zeka. Eğiten Kitap.
• Kopuzlu, S. (2023). Hayvancılık İşletmelerinde Sürü Yönetimi, Otomasyon ve Yapay Zeka Uygulamaları. Uluslararası Gıda Tarım ve Hayvan Bilimleri Dergisi, 3(2), 75-86.
• Lakoff, G., & Johnson, M. (2003). Metaphors we live by (2nd ed.). University of Chicago Press. Marshall, C. & Rossman, G. B. (2014). Designing Qualitative Research. New York: Sage.
• Özdemir, N. (2021). Sağlık sektöründe insan kaynakları yönetiminde performans yönetimi ve personel verimliliği. Journal of Organizational Psychology and Behavior, 2(1), 28-36.
• Patton, M. Q. (2005). Qualitative Research. New York: John Wiley & Sons, Ltd.
• Patton, M. Q. (2014). Qualitative research & evaluation methods: Integrating theory and practice. Sage publications.
• Saatçi, G., Saatçi, T., & Köstekçi, M. (2024). Kahramanmaraş Depreminden Etkilenen Çocukların Deprem Kavramına İlişkin Metaforik Algıları. Avrasya Sağlık Bilimleri Dergisi, 7(3), 177-187. https://doi.org/10.53493/avrasyasbd.1403027
• Türksoy, E., & Altıntaş, G. (2022). Öğretmen Adaylarının Öğretim Teknolojileri Dersinde Stop-Motion Uygulamalarına İlişkin Görüşleri. Yaşadıkça Eğitim, 36(2), 555–568. https://doi.org/10.33308/26674874.2022362427
• Türksoy, E., & Altıntaş, G. (2023). Maske ve Mesafenin İlkokul Birinci Sınıf Öğretim Sürecindeki Etkisi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(3), 1183-1200. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2023..-1171134
• Türksoy, E., & Karabulut, R. (2020a). Gifted students' perceptions of distance education in the Covid-19 epidemy. Talent, 10(2), 176-189. DOI: https://doi.org/10.46893/talent.773442
• Türksoy, E., & Karabulut, R. (2020b). Dijital gerçeklik teknolojilerinin Bilsemlerde uygulanabilirliğine yönelik öğretmen görüşleri. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 10(2), 436-452. https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.657167
• Ünal, A., & Kılınç, İ. (2020). Yapay zekâ işletme yönetimi ilişkisi üzerine bir değerlendirme. Yönetim Bilişim Sistemleri Dergisi, 6(1), 51-78.
• Van Manen, M. (2016). Researching lived experience: Human science for an action sensitive pedagogy. Routledge.
• Venkatesh, V., Morris, M. G., Davis, G. B., & Davis, F. D. (2003). User acceptance of information technology: Toward a unified view. MIS Quarterly, 27(3), 425–478. https://doi.org/10.2307/30036540
• VERBI Software. (2021). MAXQDA 2022 [computer software]. Berlin, Germany: VERBI Software. Available from maxqda.com.