Türkiye'nin Ege ve Akdeniz Kıyılarındaki Sardalya Balıkçılığının Sosyo-Ekonomik Yapısı ve Karşılaşılan Sorunlar

Yıl 2025, Cilt: 5 Sayı: 2, 89 - 109, 31.10.2025

Pınar Algül Karadaş , Savaş Kılıç

Öz

Bu çalışma, Türkiye'nin Ege kıyılarındaki sardalya (Sardina pilchardus) ve Akdeniz kıyılarındaki yuvarlak sardalya (Sardinella aurita) avcılığı yapan balıkçılara yönelik anket çalışmaları ile gerçekleştirilmiştir. Bu anketler aracılığıyla balıkçıların sosyo-ekonomik yapıları, avcılık faaliyetleri, pazarlama süreçleri ve karşılaştıkları sorunlar analiz edilmiştir. Birim üretim maliyetleri tekne boyuna göre değişmiş, 20 metre üzeri teknelerde en düşük maliyet hesaplanmıştır. Büyük teknelerde akaryakıt ve sigorta, küçük teknelerde ise personel ve bakım giderleri öne çıkan maliyet kalemleridir. Gelirlerin büyük bölümü (%98’in üzerinde) ürün satışına dayanmaktadır; destek ve kira gelirleri oldukça sınırlıdır. Sardalya genellikle komisyoncular aracılığıyla pazarlanmaktadır; doğrudan satış ve kooperatif kanalları oldukça sınırlıdır. Ege bölgesindeki kasa başı satış fiyatları, Akdeniz’e kıyasla belirgin şekilde yüksek olmakla birlikte bu fark, avlanan türlerin ekonomik değeri, pazar yapısı ve işleme kapasitesi gibi unsurlarla açıklanmaktadır. Sardalya balıkçılığı, Türkiye’de hem ekonomik hem de sosyal açıdan stratejik bir faaliyet olup, sürdürülebilirliğinin sağlanması entegre ve çok boyutlu politika yaklaşımlarını zorunlu kılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Sardina pilchardus , Sardinella aurita , sosyo-ekonomik analiz , balıkçılık ekonomisi , pazarlama

The Socio-Economic Structure and Challenges of Sardine Fisheries on the Aegean and Mediterranean Coasts of Türkiye

Öz

This study was conducted through surveys administered to fishers engaged in sardine (Sardina pilchardus) fishing along the Aegean coasts of Türkiye and round sardinella (Sardinella aurita) fishing along the Mediterranean coasts. Through these surveys, the socio-economic structure of the fishers, their fishing activities, marketing processes, and the main challenges they face were analyzed. Unit production costs varied by vessel length, with the lowest costs observed in vessels longer than 20 meters. Fuel and insurance were the major cost items for larger vessels, while personnel and maintenance expenses were dominant for smaller ones. The vast majority of fishers’ income (over 98%) was derived from fish sales, with support payments and rental income remaining minimal. Sardines are predominantly marketed through commission agents, while direct sales and cooperative channels are quite limited. Box-level sales prices in the Aegean region were significantly higher compared to those in the Mediterranean, a difference attributed to factors such as the economic value of the target species, market structure, and processing capacity. Sardine fisheries in Türkiye represent a strategic activity both economically and socially, and ensuring their sustainability requires integrated and multidimensional policy approaches.

Anahtar Kelimeler

Sardina pilchardus , Sardinella aurita , socio-economic analysis , fisheries economics , marketing

Kaynakça

• Atay, B., (2020). Hatay ili küçük ölçekli balıkçılığının durumu (Yüksek Lisans Tezi), 124 s., Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi veri tabanından erişildi (Tez No: 650672).
• Ayyıldız, M., Balık, İ., (2019). Yalova İli’nde eniz Balıkçılığı ve Balıkçıların Sosyo-ekonomik Yapısı, Kent Akademisi, 12 (38), Issue 2, Pages. 288-298
• Benli, K. (2009). İstanbul ili Marmara Denizi sahil şeridi deniz balıkçılığının sosyo- ekonomik yapısı ve deniz ürünleri pazarlanması (Yüksek Lisans Tezi)., Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi veri tabanından erişildi (Tez No:258707)
• Çeliker, S. A., Korkmaz, A. Ş., Demir, A., Gül, U., Dönmez, D., Özdemir, İ., & Kalanlar, Ş. (2008). Ege Bölgesi’nde Su Ürünleri Avcılığı Yapan İşletmelerin Sosyo-Ekonomik Analizi. Tarımsal Ekonomi Araştırma Enstitüsü, Ankara, 107s.
• Doğan, S.A. Korkmaz, Ş., Dönmez, D., Gül, U., Demir, A., Genç, Y., Kalanlar, Ş., Özdemir, İ. (2006). Karadeniz Bölgesi’nde Su Ürünleri Avcılığı Yapan İşletmelerin Sosyo-Ekonomik Analizi. Tarımsal Ekonomi Araştırma Enstitüsü, Yayın No: 143, Ankara.
• Doğan, K., & Gönülal, O. (2011). Gökçeada (Ege Denizi) balıkçılığı ve balıkçıların sosyo-ekonomik yapısı. Karadeniz Fen Bilimleri Dergisi, 2(3), 57-69.
• Doğan, K., Alıçlı, Z.T. & Bahşi, L. (2021). Kılıç balığı avcılarının sosyo-ekonomik yapısı: İstanbul ili örneği. Journal of Social and Humanities Sciences Research, 8(74), 2415-2427. http://dx.doi.org/10.26450/jshsr.2674
• Sağlam, N. E., Karadal, E. (2016). Akdeniz Bölgesi Sahil Şeridi Deniz Balıkçılığının Sosyoekonomik Yapısı. Süleyman Demirel Üniversitesi Eğirdir Su Ürünleri Fakültesi Dergisi, 12(2), 158-169. https://doi.org/10.22392/egirdir.285172
• GFCM. (2018). GFCM Data Collection Reference Framework (DCRF). Version:25.1. https://www.fao.org/gfcm/data/dcrf/en/
• Kılıç, S., Öztürk, S., Sarıgöz, S., & Erkan, S. (2020). The collection of biological data along the Turkish coast of Aegean (GSA 22) and Mediterranean (GSA 24) [Unpublished report]. Mediterranean Fisheries Research, Production and Training Institute, in collaboration with FAO.
• Kılıç, S., Öztürk, S., Gücü, A. C., Bilir, B., Jemaa, S., Lteif, M., Lelli, S., Ramirez, J. G., & Amoroso, S. (2021). Validated stock assessment forms (SAFs) for Sardinella aurita in GSA 24 and 27 (Lebanon) for the reference year 2021. General Fisheries Commission for the Mediterranean (GFCM), FAO. https://www.fao.org/gfcm/data/safs/fr/
• Kılıç, S., Öztürk, S., Gücü, A. C., Bilir, B., Jemaa, S., Lteif, M., Lelli, S., Ramirez, J. G., & Amoroso, S. (2022). Validated stock assessment forms (SAFs) for Sardinella aurita in GSA 24 and 27 (Lebanon) for the reference year 2021. General Fisheries Commission for the Mediterranean (GFCM), FAO. https://www.fao.org/gfcm/data/safs/fr/
• Kılıç, S., Öztürk, S., Gücü, A. C., Bilir, B., Jemaa, S., Lteif, M., Lelli, S., Ramirez, J. G., & Amoroso, S. (2023). Validated stock assessment forms (SAFs) for Sardinella aurita in GSA 24 and 27 (Lebanon) for the reference year 2021. General Fisheries Commission for the Mediterranean (GFCM), FAO. https://www.fao.org/gfcm/data/safs/fr/
• Sağlam, N. E., & Karadal, E. (2016). Akdeniz Bölgesi sahil şeridi deniz balıkçılığının sosyoekonomik yapısı. Süleyman Demirel Üniversitesi Eğirdir Su Ürünleri Fakültesi Dergisi, 12(2), 158-169.
• Şahin, E., & Özekinci, U. (2020). Küçük Ölçekli Balıkçılığın Sosyo-Ekonomik Durumu, Çanakkale (Kuzey Ege), Türkiye. Çanakkale Onsekiz Mart University Journal of Marine Sciences and Fisheries, 3 (1), 19-26.
• Şensoy, BE. (2020). Balıkçıların Örgütlenme Eğilimleri: Antalya İli Örneği. Akdeniz Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Su Ürünleri Mühendisliği Anabilim Dalı Doktora tezi, Antalya
• Tarım ve Orman Bakanlığı. (2023). Küçük Ölçekli Balıkçılığın Desteklenmesi Tebliği (Tebliğ No: 2022/56). Resmî Gazete, 13 Ocak 2023, Sayı: 32072. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2023/01/20230113-4.htm
• TUİK. (2025). Türkiye İstatistik Kurumu, Su Ürünleri İstatistikleri. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?locale=tr Ünal, V. (2003). Yarı Zamanlı Küçük Ölçekli Balıkçılığın Sosyo-Ekonomik Analizi, Foça (Ege Denizi). Su Ürünleri Dergisi, 20(1).