Öğretmenlerin Tükenmişlik Düzeylerine İlişkin Öz Algılarının Değerlendirilmesi (Kayseri İli Örneği)

Yıl 2023, , 105 - 125, 30.10.2023

Mustafa Kocakaya , Oksana Manolova Yalçın

https://doi.org/10.32433/eje.1291704

Cited By: 1

Öz

Bu çalışmanın amacı, Kayseri ili merkez ilçelerindeki devlet ortaokullarında görev yapan öğretmenlerin tükenmişlik düzeylerine yönelik öz algılarını belirlemektir. Çalışmada nicel araştırma yaklaşımı kullanılmıştır. Çalışmanın evreni 2022-2023 eğitim öğretim yılındaki 129 devlet ortaokulunda görevli 4387 öğretmenden; örneklemi ise tabakalı örnekleme yöntemine göre belirlenen 357 öğretmenden oluşmaktadır. Çalışmada Evci ve Aylar (2007) tarafından geliştirilen “Öğretmenlerde Tükenmişlik Düzeyleri Öz Algı Ölçeği” veri toplama aracı olarak kullanılmıştır. Ölçeğin güvenirlik çalışması için ölçek 419 öğretmene Google Forms üzerinden uygulanmıştır. Yapılan analiz sonucuna göre, öğretmenlerin tükenmişlik düzeylerine ilişkin öz algılarının ölçekteki tüm maddelerin ortalamasına bakıldığında “Kararsızım” görüşünü bildirdikleri ve öğretmenlerin genel olarak orta seviyede tükenmişlik yaşadıkları tespit edilmiştir. Cinsiyet değişkeninde ekonomik doyum alt boyutunda, okuldaki idareciyle beraber çalışma süresi değişkeninde sınıf içi doyum boyutunda, mesleki kıdem değişkeninde yeterlik algısı boyutunda, öğrenim durumu değişkeninde sınıf içi doyum boyutunda, idari görevi durumu değişkeninde yeterlik algısı ve onaylanma beklentisi boyutunda anlamlı farklılaşmaların olduğu tespit edilmiştir. Bu sonuçlara dayanarak, ortaokulda görev yapan öğretmenlerin tükenmişlik yaşamalarının önüne geçmek ve tükenmişlik seviyelerini azaltmak amacıyla meslektaşları, okul idaresi tarafından desteklenmesinin ve bunun yanında üniversiteler ile iş birliği yapılarak eğitimlerin düzenlenmesi gerektiği önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Öğretmen, tükenmişlik, ortaokul, öz algı

Evaluation of Teachers’ Self-Perceptions Regarding Burnout Levels (Case of Kayseri Province)

Öz

The aim of this study is to determine the self-perceptions of teachers working in public secondary schools in the central districts of Kayseri regarding their burnout levels. A quantitative research approach was used in the study. The universe of the study consists of 4387 teachers working in 129 state secondary schools in the 2022-2023 academic year; The sample consists of 357 teachers whose sample is defined according to the stratified sampling method. The data collection tool created by Evci and Aylar (2007) was used in the study. The scale prepared using Google Forms has been applied to 419 teachers to ensure reliability. According to the result of the analysis, it was seen that teachers' self-perceptions according to burnout levels reported the ‘Undecision’ opinion on the average of all substances on the scale, and it was observed that teachers generally experienced moderate burnout. It wasseen that there are critical differences in the lower dimension of economic satisfaction in the gender variable, in the dimension of in-class saturation in the working time variable with the administrator in the school, in the dimension of perception of competence in the professional seniority variable, in the dimension of in-class saturation in the education status variable, in the dimension of perception of competence. Based on these outcomes, it has been proposed that teachers working in secondary school should be supported by their colleagues, the school administration in order to prevent them from experiencing burnout and to reduce burnout levels, as well as to organize trainings in cooperation with universities.

Anahtar Kelimeler

Teacher, burnout, secondary school teachers, self-perception

Kaynakça

• Acar, A. (2020). Sınıf öğretmenlerinin tükenmişlik düzeyleri ile örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişki (Tez No. 644169) [Yüksek Lisans Tezi, Siirt Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Akgül, Z. (2014). Örgütsel bağlılık ve tükenmişlik arasındaki ilişkinin matematik öğretmenlerinin algılarına göre incelenmesi (Tez No. 372233) [Yüksek Lisans Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Akıtürk, H. K. (2020). Okul öncesi öğretmenlerinin problem davranışlara ilişkin görüşleri ile çocukların problem davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Bursa Uludağ Üniversitesi, Bursa.
• Amigo, I., Asensio, E., Menendez, I., Redondo, S. & Ledesma, J. A. (2014), Working in direct contact with the public as a predictor of burnout in the banking sector. Psicothema, 26(2), 222-226. https://doi: 10.7334/psicothema2013.282
• Ardıç, K. ve Polatcı, S. (2009). Tükenmişlik sendromu ve madalyonun öbür yüzü: İşle bütünleşme. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 32, 21-46.
• Arı, G. S. ve Bal, E. Ç. (2008). Tükenmişlik kavramı: Birey ve örgütler açısından önemi. Yönetim ve Ekonomi, 15(1), 131-148.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2013). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi.
• Çalış, M. A. (2023). Beden eğitimi öğretmenlerinin iş stresi ve tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Tez No. 776815) [Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Çatır, V. (2014). İkili öğretim yapan ilköğretim kurumlarında (ilkokul-ortaokul) görevli yöneticilerin mesleki tükenmişlik düzeyleri ile örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişki (Tez No. 356318) [Yüksek Lisans Tezi, Yeditepe Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Cemaloğlu, N. ve Erdemoğlu Şahin, D. (2007). Öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeylerinin farklı değişkenlere göre incelenmesi, Kastamonu Eğitim Dergisi, 15(2), 465-484.
• Cordes, C. L. ve Dougherty, T. W. (1993). A review and an integration of research on job burnout. Academy of Management Review, 18(4), 621-656. https://doi.org/10.2307/258593
• Çil, F. (2016). Bilgisayar öğretmenlerinin tükenmişlik düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi (Tez No. 427280) [Yüksek Lisans Tezi, Okan Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Çimen, M. (2000). Türk Silahlı Kuvvetleri sağlık personelinin tükenmişlik, iş doyumu, kuruma bağlılık ve işten ayrılma niyetlerine ilişkin bir alan araştırması (Tez No. 91650) [Doktora Tezi, Gülhane Askeri Tıp Akademisi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Dağcı, A. (2019). Öğretmenlerin tükenmişlik düzeyi ve tükenmişliğin okul yönetimiyle ilgili boyutlarına ilişkin karma bir araştırma (Tez No. 585797) [Yüksek Lisans Tezi, Maltepe Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Daley, M. R. (1979). Burnout: smoldering problem in protective services. Social Work, September, 58(5), 375-379. https://doi.org/10.1093/sw/24.5.375
• Daştan, M. (2019). Kars merkez ortaokullarında görev yapan İngilizce öğretmenlerinin tükenmişlik düzeyleri (Tez No. 593974) [Yüksek Lisans Tezi, Kafkas Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Evci, N. (2017). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin tükenmişlik nedenlerine yönelik öz algı düzeylerinin incelenmesi-Amasya ili örneği (Tez No. 477553) [Yüksek Lisans Tezi, Amasya Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Evci, N. ve Aylar, F. (2017). Öğretmenlerde tükenmişlik düzeyleri öz-algı ölçeğinin geliştirilmesi: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Gazi Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(1), 44-58.
• Friedman I. A. (1995). Student behavior patterns contributing to teacher burnout. Journal of Educational Research, 88(5), 281-289. https://doi.org/10.1080/00220671. 1995.9941312
• Gaines, C. B. (2011). Perceived principal support and middle school teacher burnout [Yayımlanmamış Doktora]. University of Tennessee
• Güler, B. (2021). Özel eğitim okulunda çalışan öğretmenlerin genel öz yeterlik ve tükenmişlik düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi (Tez No. 7670814) [Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Gürbüz, Ş. ve Şahin, F. (2018). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Kaçmaz, N. (2005). Tükenmişlik (Burnout) Sendromu. İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi Dergisi, 68(1), 29-32.
• Karaaslan, İ. (2020). Beden eğitimi öğretmenlerinin mesleki tükenmişlik, iş doyumu ve yaşam doyumlarının incelenmesi (Tez No. 630664) [Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Gedik Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Karakelle, S. ve Canpolat, S. (2008). Tükenmişlik düzeyi yüksek ilköğretim öğretmenlerinin öğrencilere yaklaşım biçimlerinin incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 33(147), 106-120.
• Kerry-Henkel, L. A. (2017). Teacher burnout, self-efficacy, and the identıfıcation and referral of at-risk students? (ProQuest No: 10275939) [Doktora, Arizona Üniversitesi]. ProQuest LLC.
• Kocaman, A. (2018). Özel eğitim okullarında çalışan öğretmenlerin tükenmişlik düzeyleri ile sınıf yönetimi becerileri arasındaki ilişki [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Çanakkale On sekiz Mart Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çanakkale.
• Kocaoğlu, M. (2022). Okul yöneticilerinin liderlik tarzları, okul iklimi ve öğretmenlerin tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi: Zonguldak ili örneği (Tez No. 733876) [Yüksek Lisans Tezi, Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Küçük, F. (2022). Rehber çalışan kadın öğretmenlerdeki mesleki tükenmişlik durumunu Maslach tükenmişlik modeli ile açıklama: Aka koleji örneği (Tez No. 762530) [Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Ticaret Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Lee, R. T. ve Ashforth, B. E. (1993). A further examination of managerial burnout: toward an integrated model. Journal of Organizational Behavior, 14(1), No.1, 3-20. https://doi.org/10.1002/job.4030140103
• Maslach, C., Schaufeli, W. B. ve Leiter, M. P. (2001). Job burnout. Annu. Rev. Psychol. 52, 397-422. https://doi.org/10.1146/annurev.psych.52.1.397
• Maslach, C. ve Leiter, M.P. (1997). The truth about burnout: How organizations cause personal stress and what to do about it. San Francisco: Jossey Bass.
• Sancar, Y. (2020). Öğretmenlerin tükenmişlik ve mükemmeliyetçilik düzeyleri arasındaki ilişki (Tez No. 655735) [Yüksek Lisans Tezi, Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Sürgevil Dalkılıç, O. (2014). Çalışma hayatında tükenmişlik sendromu. Nobel Yayınları.
• Toraman, G. (2019). Lise öğretmenlerinin tükenmişlik düzeyleri ve ilişkili faktörler (Tez No. 606790) [Yüksek Lisans Tezi, Sivas Cumhuriyet Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Torun, A. A. (1996). Stres ve tükenmişlik. S. Teyrüz (Ed.), 2.Baskı, Endüstri ve Örgüt Psikolojisi (ss. 43-53). Türk Psikologlar Derneği ve Kalite Derneği Yayını.
• Wieskopf, P. E. (1980). Burnout among teachers of exceptional children. Exceptional Children, 47(1), 18-23.
• Yoldaş, M. A. (2019). Ortaokul öğretmenlerinin tükenmişlik düzeyleri ile örgütsel bağlılık düzeylerinin incelenmesi (Tez No. 533724) [Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.