Okul Müdürlerinin ve Öğretmenlerin Mobbing Davranışlarına Yönelik Algılarının İncelenmesi

Yıl 2021, , 23 - 50, 31.05.2021

Emre Özkuşcu , Neslin İhtiyaroğlu

https://doi.org/10.32433/eje.896928

Cited By: 2

Öz

Bu çalışmanın amacı, okul müdürlerinin ve öğretmenlerin yıldırma davranışlarına yönelik algılarındaki benzerlikleri ve farklılıklarını ortaya koymaktır. Nitel araştırma desenlerinden fenomenoloji deseninin kullanıldığı çalışmada katılımcılar, 30 okul müdürü ve 30 öğretmenden oluşmaktadır. Yapılan görüşmelerle ulaşılan veriler, içerik analizi ile çözümlenmiştir. Araştırma
sonuçlarında, okul müdürlerinin ve öğretmenlerin tamamının yıldırma kavramına yönelik bilgi sahibi oldukları, okul müdürlerinin ve öğretmenlerin okullarda yıldırma davranışlarıyla karşılaştıkları, bu durumu daha çok psikolojik baskı olarak ifade ettikleri ve okul müdürlerinin yıldırmayı genellikle çok yönlü bir süreç olarak; öğretmenlerinse daha çok amir kaynaklı bir süreç olarak algıladıkları ortaya koyulmuştur. Ayrıca, okul müdürleri ve öğretmenler yıldırmanın stres, öfke, huzursuzluk ve psikolojik sorunlar gibi bireye yönelik olumsuz etkilerinin olduğu ve mağdurların sessiz kalarak yıldırmaya boyun eğdiği konusunda ortak bir algıya sahiptir. Hem okul müdürleri hem de öğretmenler, yıldırma sürecine maruz kalan bir bireyi fark ettiklerinde sessiz kalmayacaklarına, yıldırma sürecine müdahil olacaklarına ve mağdurun yanında yer alacaklarına yönelik ortak bir algı ortaya koymuştur. Okul müdürlerine göre okullarda yaşanılan yıldırma davranışlarının en temel nedeni empati ve iletişim eksikliğiyken; öğretmenlerin birçoğuna göre ise liyakat eksikliğidir. Yıldırmanın kurumsal etkileri değerlendirilirken okul müdürleri daha çok kurum kimliği açısından; öğretmeler ise daha çok özel ve bireysel açıdan algılar ortaya koymuştur. Okul müdürlerinin çoğu, yıldırma karşısında hukuki yollara başvurmayı yıldırma ile mücadele stratejisi olarak görmekte; öğretmenlerin yarısı ise yıldırma karşısında kaçınma, görmezden gelme stratejisini izlemektedir. Araştırmanın sonunda yıldırma davranışlarının ve okul müdürlerinin ve öğretmenlerin algı farklarının okul ortamında azaltılmasına yönelik öneriler sunulmuştur. 

Anahtar Kelimeler

yıldırma davranışları, eğitim örgütü, okul müdürü, öğretmen, algı farklılıkları

Exploring Perceptions of School Principals and Teachers towards Mobbing Behaviours

Öz

The aim of this study is to reveal the similarities and differences in school principals' and teachers' perceptions of mobbing behaviors. Participants in the study, in which phenomenology pattern, one of the qualitative research designs, was used, consisted of 30 school principals and 30 teachers. The data obtained through the interview method were analyzed by content analysis. According to the results of the research, it was found that all of the school principals and teachers had knowledge about the concept of mobbing; that school principals and teachers
faced with mobbing behaviors in schools, which they expressed as psychological pressure; that school principals perceived mobbing as a multidimensional process and teachers as a supervisor-driven process. In addition, school principals and teachers have a common perception that mobbing has negative effects on the individual such as stress, anger, restlessness and psychological problems, and that victims succumb to mobbing by remaining silent. Both school principals and teachers have a common perception that when they notice an individual who is
exposed to mobbing, they will not remain silent, intervene in the mobbing process, and be with the victim. According to school principals, the main reason for mobbing behaviors in schools is lack of empathy and communication. According to many teachers, it is a lack of merit. While evaluating the institutional effects of mobbing, school principals expressed their perceptions mostly in terms of corporate identity, and teachers mostly expressed their perceptions from a private and individual perspective. Most of the school principals consider using legal remedies in the face of mobbing as a strategy to combat mobbing, while half of the teachers follow the strategy of avoiding and ignoring in the face of mobbing. At the end of the study, suggestions were made to reduce mobbing behaviors and on perception differences of school principals and teachers in the school environment.

Anahtar Kelimeler

Mobbing behaviors, educational organization, school principal, teacher, perception differences

Kaynakça

• Adıgüzel, A. ve Karadaş, H. (2014). Ortaöğretim öğretmenlerinin pozitif okul yönetim ve örgütsel bağlılıklarının incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 13(48), 108-130
• Akan,D.,Yıldırım, İ. ve Yalçın, S. (2013). Okul yöneticilerine aşağıdan yukarı doğru uygulanan yıldırma (mobbing) davranışları . International Online Journal of Educational Sciences, 5(3), 46-659
• Altınok, V. (2014). Eğitim kurumlarında yöneticilerin psikolojik şiddet anlayışı. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (32), 213-224
• Altunay, E., Oral, G., ve Yalçınkaya, M. (2014). Eğitim kurumlarında mobbing uygulamalarına ilişkin nitel bir araştırma. SAÜ Eğitim Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 4(1), 62-80
• Altunışık, R., Coşkun, R., Bayraktaroğlu, S., & Yıldırım, E. (2010). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri spss uygulamalı. Sakarya: Sakarya Yayıncılık.
• Baltacı, A. (2018). Nitel araştırmalarda örnekleme yöntemleri ve örnek hacmi sorunsalı üzerine kavramsal bir inceleme. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi , 7 (1) , 231-274 .
• Baltacı, A. (2019). Nitel araştırma süreci: nitel bir araştırma nasıl yapılır? Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 5 (2), 368-388
• Başkale, H. (2016). Nitel araştırmalarda geçerlik, güvenirlik ve örneklem büyüklüğünün belirlenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 9(1), 23-28
• Can, H., Azizoğlu, Ö. A. & Aydın, E. M. (2011). Organizasyon ve yönetim. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Cemaloğlu, N., Ertürk, A. (2007). Öğretmenlerin maruz kaldıkları yıldırma eylemlerinin cinsiyet yönünden incelenmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 5 (2) , 345-365 Coşkun, B. (2019). Devlet okullarında öğretmenlerin işyeri saldırganlığı davranışları ve örgütsel adalet ile ilişkisi (Doktora tezi). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara, Türkiye.
• COVID-19 Kapsamında Kamu Kurum ve Kuruluşlarında Normalleşme ve Alınacak Tedbirler GENELGE (2020/8, 29 Mayıs). Resmi Gazete (Sayı: 31139 (Mükerrer)).
• ÇSGB/ Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı (2017). İşyerlerinde psikolojik taciz (mobbing) bilgilendirme rehberi. Ankara: Ses Reklam.
• Çam, A. (2013). Özel ve resmi ilkokul ve ortaokullarda görevli öğretmen ve yöneticilerin psikolojik taciz algısı (Yüksek Lisans Tezi) . Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, Türkiye.
• Çelebi, N., & Taşçı Kaya, G. (2014). Öğretmenlerin maruz kaldığı mobbing (yıldırma): nitel bir araştırma. Eğitim ve İnsani Bilimler Dergisi: Teori ve Uygulama, 5(9), 43-66
• Çobanoğlu, Ş. (2005). İşyerinde duygusal saldırı ve mücadele yöntemleri. İstanbul: Timaş Yayınevi.
• Çomak, E. (2011). İlköğretim öğretmenlerinin ilköğretimde yaşadığı yıldırma durumları (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Mersin Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Mersin, Türkiye.
• Daşçı E. ve Cemaloğlu N. (2015). İlköğretim kurumu yöneticilerinin liderlik tarzları ile öğretmenlerin yaşadıkları yıldırma (mobbing) arasındaki ilişki. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19, 129-166
• Davenport, N., Elliott, G.P. & Schwartz, R.D. (2014). Mobbing: işyerinde duygusal taciz. İstanbul: Ray Yayıncılık.
• EĐSENBERG Sheldon and PATTERSON Lewis E.; Helping Clients with Special Concerns, Houghton Mifflin Company, USA 1979
• Eken, M. (2014). İlkokul ve ortaokul öğretmenlerine yönelik yıldırma davranışlarının incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Kilis 7 Aralık Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kilis, Türkiye.
• Eratik, A. (2017). İşletmelerde mobbing ve çalışanlar üzerindeki etkileri (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Projesi). Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Nevşehir, Türkiye.
• Fidan, N. (2012). Okulda öğrenme ve öğretme (3. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Gökçe, A. T. (2012). Mobbing: İş yerinde yıldırma özel ve resmi ilköğretim okulu öğretmen ve yöneticileri üzerinde yapılan bir araştırma. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 18, 272-286.
• Karataş, Z. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Manevi Temelli Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 1 (1) 62-80
• Küçükçayır, G. A., & Altun, S. A. (2016). Eğitim örgütlerinde etnik-kültürel yıldırma ve yaşantıları üzerine bir durum çalışması. Kuram ve Uygulamada Egitim Yönetimi Dergisi, 22(2), 137-164
• Leymann, H. (1990). “Mobbing and psychological terror at workplaces”. Violence and Victims, 5(2), 119–126.
• Millî Eğitim Bakanlığı, Öğretmen Atama Ve Yer Değiştirme Yönetmeliği, Resmî Gazete Tarihi: 17.04.2015, Resmî Gazete Sayısı: 29329. Erişim: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=20694&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5 Erişim Tarihi: 15.08.2020 Mutlu, N. (2013). Öğretmenlere göre psikolojik yıldırmanın örgütsel bağlılık üzerindeki etkisi (Yüksek Lisans Tezi). Pamukkale Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Denizli, Türkiye.
• Ocak, S. (2008). Öğretmenlerin okulda duygusal taciz(mobbing)’e ilişkin algıları (Edirne İli Örneği) (Yüksek Lisans Tezi). Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne, Türkiye.
• Öz, Ş. (2010). Öğretmenlerin iş yerinde yıldırma (mobbıng) algıları (Yüksek Lisans Tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, Türkiye.
• Özdemir, S. & Cemaloğlu, N. (Ed.) (2017). Örgütsel davranış ve yönetimi. Ankara: Pegem Akademi.
• Patton, M. Q. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri. (Çev. Ed. Bütün, M. ve Demir, S. B.). Ankara: Pegem Akademi Yayınları. (Orijinal yayın tarihi, 1990)
• Silverman, D. (2018). Nitel verileri yorumlama. (Çev. Ed. Dinç, E.). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık. (Orijinal yayın tarihi, 2001)
• Tatar, M. (2011). Sağlık hizmetlerinin finansman modelleri: sosyal sağlık sigortasının Türkiye’de gelişimi. Sosyal Güvenlik Dergisi, 1, 103-133
• Tavşancıl, E. ve Aslan, E. (2001). Sözel, yazılı ve diğer materyaller için içerik analizi ve uygulama örnekleri. İstanbul: Epsilon Yayınevi.
• Tetik, S. (2010). Mobbing kavramı: birey ve örgütler açısından önemi. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 12 (18): 81-89
• Tınaz, P. (2011) İşyerinde psikolojik taciz (mobbing) (3. Baskı). İstanbul: Beta Basım Yayın.
• Tokat, B., Cindiloğlu, M & Kara, H. (2011). Değerlerin psikolojik kuşatması mobbing. Kütahya: Ekin Yayınları.
• Tümer, E. Ö. (Ed.). (2014). İşyerlerinde psikolojik taciz (mobbing) bilgilendirme rehberi (2. Baskı). Ankara: Özel Matbaası.
• Uğurlu, C. T., Çağlar, Ç. & Güneş, H. (2012). Ortaöğretim okullarında yıldırma (mobbing) davranışlarına ilişkin öğretmen görüşleri. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 10(4), 718-749.
• Yaman, E. (2007). Üniversitelerde bir eğitim yönetimi sorunu olarak öğretim elemanının maruz kaldığı informal cezalar: nitel bir araştırma (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, Türkiye. Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma. Ankara: Seçkin Yayınları.