İŞÇİLEŞME(ME)K YA DA OKUMAK: İŞÇİ ÇOCUKLARIN EĞİTİMSEL DURUMLARINA İLİŞKİN BİR ÇÖZÜMLEME

Yıl 2017, Cilt: 6 Sayı: 12, 125 - 137, 17.11.2017

Somayyeh Radmard

Öz

Çocuk işçiliği dünyanın birçok ülkesinde yoksulluk, göç ve savaş gibi
ağır yaşam koşullarının yarattığı çözülmenin sonuçlarından biridir. Kendi yaşam
alanlarından koparılan aileler ve çocuklar, çalışma ve yaşam koşulları, çevre
ile ilişkiler, eğitim ve sağlık sorunları açısından en dezavantajlı gruplar
arasında yer almaktadır. Mevcut ekonomi politikalarının neden olduğu,
yoksulluk, işsizlik ve pahalılık sonucu aileler kentlere göçmüş ve çocuklarını
herhangi bir eğitim ya da yetenek gerektirmeyen bir işte çalıştırmaya mecbur
kalmışlardır. Dünya üzerinde birçok ülkede olduğu gibi Türkiye’de de
milyonlarca çocuk sağlıklı gelişimlerini engelleyecek elverişsiz koşullarda
çalışmaktadır. En kötü işlerde çalışan bu çocukların çoğu 15 yaşından küçük
olup, ILO sözleşmelerine göre çalışma çağında olmayan ve söz konusu işlerde
çalışması arzu edilmeyen çocuklardır. Bu çalışmanın amacı İstanbul'da işçi
çocukların işçileşme süreçleri ve eğitimden mahrumiyet ilişkisini eğitimsel
durumlarından yola çıkarak çözümlemektir. Bu bağlamda çalışma işçi çocukların
demografik özellikleri, işçilik deneyimleri, eğitimsel durumları konusuna
odaklanılmıştır. Araştırma tarama türünde nitel bir çalışmadır. Araştırmanın
çalışma grubunu İstanbul’da çalışan, 7-18 yaş grubu 55 çocuk oluşturmaktadır.
Araştırma kapsamına alınan kişiler amaçlı örneklem tekniği kullanılarak
belirlenmiştir. Veriler Şubat-Mart 2015 tarihleri arasında, araştırmacı
tarafından geliştirilen görüşme formu ile toplanmıştır. Araştırma sonuçlarına
göre, işçi erkek çocukların sayısı kız çocuklardan fazladır. Çocukların büyük
bir kısmı 6. ve 7. Sınıf öğrencilerdir ve devamsızlıkları fazladır. Çocuklar
günlük en az 4 saat çalışma süresi sonunda yorgun bir şekilde evlerine
dönmektedirler. Ödevlerini tam yapamamakta ve derste dikkatini toparlayamamaktadır.
Başarısızlık, çocukların adeta kaderi olmaktadır. Çocukların eğitime yüklediği
anlam ve değer, başarısızlık nedeniyle zamanla azalmaktadır. Bu süreçte
işçileşme de artmaktadır

Anahtar Kelimeler

çocuk işçi, çalışma koşulları, çocuk hakları

Kaynakça

• Aptekar, L. (1988). Street Children of Cali. NC: Duke University Press, Durham.
• Atauz, S. (1997). Diyarbakır Sokak Çocukları Araştırması. Ankara: Uluslararası L MD-118 U Yönetim Çevresi.
• Atauz, S. (2003). Assessment of Street Children Projects in Five Provinces in Turkey; Ankara, İstanbul, İzmir, Gaziantep, Diyarbakır. Hacettepe University, Children’s Rights Center
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2009). Bilimsel Araştırma Yöntemleri (8.baskı). Ankara: Pegem Yayınları.
• Baştaymaz, T. (1990). 6-15 Yaş Grubu Bursa’da Çalışan Çocuklar Üzerine Bir Araştırma. İstanbul: Friedrich Elbert Vakfı Yayınları.
• Caesar-Leo, M. (1999). Child Labour: The Most Visible Type Of Child A Buse Andneglect in India. Child Abuse Review, 8, 75–86 .
• Cangür Ş, Kara F, İlhan M, Özkaya EG, Uzun T, Baykı N, Demircan V, Ankaralı H. (2013). Düzce İlinde Sokakta Çalışan Çocukların Eğitime Bakış Açısı ve Beklentileri. Düzce: Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi 2013; 3: 5-14.
• Çil, B., Demir, H., Alptekin, M. (1988). Ankara’da Çıraklık Eğitimine Katılan Çırakların Sosyo-Ekonomik Durumları ve Eğitim Sorunları Üzerine Bir İnceleme. H.Ü. Sosyal Hizmetler Y.O. Yayınevi.
• Dessy, S.E., Knowless, J. (2008). Why is Childlabor Illegal? European Economic Review,52,1275–1311.
• Diallo Y, Hagemann F, Etienne A, Gurbuzer Y, Mehran F. (2010). Global Child Labour Developments: Measuring Trends from 2004 to 2008 / International Labour Office, International Programme on the Elimination of Child Labour (IPEC) - Geneva: ILO 2010. p.5-7.
• Doğan, İ, (2001). Çocuk Hakları Açısından Türkiye'de Çocuk Olgusu, Ankara: Milli Eğitim Dergisi, Sayı: 151 http://yayim.meb.gov.tr/dergiler/151/dogan.htm, Erişim Tarihi 30.04. 2015
• Erbay E. (2008). Çocuk İşçi Olmak, (1. Baskı), Ankara: Sosyal Hizmet Uzmanları Derneği Yayınları
• Goulart, P., Bedi, A. S. (2007). Child Labour and Educational Success in Portugal. Economics of Education Review.27(5),575–587
• Gözler, K. (2008). Anayasa Hukukunun Genel Esaslarına Giriş. Bursa: Ekin Kitapevi.
• Köknel, Ö. (1981).Cumhuriyet Gençliği ve Sorunları. İstanbul: Cem Yayınevi.
• Kümbetoğlu, B. (2005). Sosyolojide ve Antropolojide Niteliksel Yöntem ve Araştırma. İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Küntay, E. (1999). İstanbul’da Sokak Çocukları: Genel Değerlendirme. 21. Yüzyıl Karşısında Çocuk ve Genç- Bildiriler. (Editörler: Küntay, E. ve Erginsoy, E. .) İstanbul: Mimar Sinan Üniversitesi Yayını.
• Miles, B. M. ve Huberman A. M., (1994). Qualitative Data Analysis: An Expanded Source Book. 2nd ed. California, USA: Sage Publications.
• ILO, (2006). Çocuk İşçiliğinde Sona Doğru: Ulaşılabilir Bir Hedef. ILO: Küresel Rapor 2006, Ankara.
• ILO, (1999). 182 Nolu Kötü Şartlardaki Çocuk İşçiliğinin Yasaklanması ve Ortadan Kaldırılmasına İlişkin Acil Önlemler Sözleşmesi.
• ILO, (1973). İstihdama Kabulde Asgari Yaşa İlişkin 138 Nolu Sözleşme, .
• ILO, (2010). World Social Security Report 2010/11. Covering people in times of crisis,
• Swart, J. (1988). Community Perception of Street Children in Hillbrow. The Child Care Worker, 6:11-13.
• Tavşancıl, E. ve Aslan, E. (2001). İçerik Analizi ve Uygulama Örnekleri. İstanbul: Epsilon Yayıncılık.
• TÜİK (2012). Çalışan Çocuklar-Working Child 2012. Türkiye İstatistik Kurumu Matbaası, Ankara
• UNICEF, (1999). Çocuk Haklarına Dair Sözleşme Uygulama El Kitabı, Ankara: UNICEF Yayını.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2006). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, A., Şimşek, H. (2008). Nitel Araştırma Yöntemleri. (7. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.