Öğretmen Adaylarının Güvenli İnternet Kullanımına Yönelik Öz-Yeterlilik Algıları

Yıl 2024, Cilt: 13 Sayı: 26, 240 - 266, 30.11.2024

Cemal Aküzüm , Selin Aktay , Erkan Mizrak

https://doi.org/10.55605/ejedus.1436570

Öz

Bu araştırmanın amacı, farklı branşlarda öğrenim görmekte olan öğretmen adaylarının güvenli internet kullanımına ilişkin öz-yeterlik algılarını çeşitli değişkenler açısından incelemektir. Araştırma, nicel araştırma yöntemlerinden tarama modeli ile yürütülmüştür. Araştırmanın çalışma grubunu, 2021-2022 eğitim-öğretim yılı Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde bulunan bir devlet üniversitesinin eğitim fakültesinde öğrenim gören toplam 475 öğretmen adayı oluşturmaktadır. Araştırma verileri, Kişisel Bilgi Formu ve “Öğretmen Adayları İçin Güvenli İnternet Kullanımı Öz-Yeterlik Ölçeği (ÖAGİKÖÖ)” ile toplanmıştır. Araştırma verileri, SPSS paket programı aracılığı ile analiz edilmiştir. Araştırma sonuçları; öğretmen adaylarının sosyal paylaşım sitelerinde internet güvenliğini sağlamada en yüksek düzeyde olduklarını, ancak bilgisayarlarına zarar verebilecek yazılım ve virüslerden korumada istenen düzeyde yeterli olmadıklarını göstermiştir. Ayrıca araştırma sonucunda öğretmen adaylarının güvenli internet kullanımlarına yönelik öz-yeterlilik algı düzeylerinin; cinsiyet, yaş, okuduğu bölüm, sınıf seviyesi, anne öğrenim durumu, baba öğrenim durumu, bilgisayar eğitimi alma durumu ve bilgisayar sertifikası alma durumu değişkenlerinden etkilendiği ortaya çıkmıştır. Bu doğrultuda, araştırma bulgusuna dayalı önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

güvenli internet kullanımı, öz-yeterlilik, öğretmen adayları

Kaynakça

• Ağca, E. (2021). Ergenlerde problemli internet kullanımı ve benlik saygısı arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gelişim Üniversitesi, İstanbul.
• Arseven, A. (2016). Öz yeterlilik: bir kavram analizi. Electronic Turkish Studies, 11(19), 63 80. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.10001
• Asghaiyer, A. M. (2013). Internet Safety for Children in Libya. Seminar On Electrical, Informatics And Its Education, 115-117.
• Aslan, A. & Karakuş Yılmaz, T. (2017). Türkiye’de güvenli internet kullanımına yönelik gerçekleştirilen uygulamalar. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi,(53). 121-143.
• Aslanidou, S. & Menexes, G. (2008). Youth and the internet: Uses and practices in the home. Computers & Education, 51(3), 1375-1391.
• Bandura, A. (1977). Self-efficacy: toward a unifying theory of behavioral change. Psychological review, 84(2), 191-215. https://doi.org/10.1037/0033-295X.84.2.191 261 Bayar, T. & Özerbaş, M. (2020). Öğretmenlerin teknoloji kullanım düzeyleri ile öğrencilerin çevrimiçi ortamlarda karşılaştığı risklere yönelik algıları. Eğitim ve Toplum Araştırmaları Dergisi, 7(2), 446-465.
• Bayzan, Ş. & Özbilen, A. (2012). Dünyada internetin güvenli kullanımına yönelik uygulama örnekleri ve Türkiye'de bilinçlendirme faaliyetlerinin incelenmesi ve Türkiye için öneriler. e-Journal of New World Sciences Academy, 7(2), 521-531.
• Beder, A. & Ergün, E. (2015). Ortaokul öğrencilerinin güvenli internet kullanım durumlarının belirlenmesi. Journal of Educational Sciences & Practices, 14(27), 23-41.
• Berson, I. R., Berson, M. J. & Ferron, J. M. (2002). Emerging risks of violence in the digital age: Lessons for educators from an online study of adolescent girls in the United States. Journal of School Violence, 1(2), 51-71.
• Büyüköztürk, Ş. (2012). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2021). Bilimsel araştırmanın temelleri. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Canbek, G. & Sağıroğlu, Ş. (2007). Çocukların ve gençlerin bilgisayar ve internet güvenliği. Politeknik Dergisi, 10(1), 33-39.
• Canoğulları, E. (2021). Öğretmenlerin bilgi güvenliği konusundaki farkındalıklarının incelenmesi. Kalem Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, 11(2), 651-679.
• Cavus, N. & Ercag, E. (2016). The scale for the self-efficacy and perceptions in the safe use of the Internet for teachers: The validity and reliability studies. British Journal of Educational Technology, 76-90.
• Chang, L. (1994). A psychometric evaluation of 4-point and 6-point Likert-type scales in relation to reliability and validity. Applied Psychological Measurement, 18(3), 205 215.
• Chou, C. & Peng, H. (2011). Promoting awareness of Internet safety in Taiwan in-service teacher education: A ten-year experience. The Internet and Higher Education, 14(1), 44-53.
• Colley, A. & Maltby, J. (2008). Impact of the internet on our lives: male and female personal perspectives. Computers in Human Behavior, 24(5), 2005-2013.
• Curran, J., Fenton, N. & Freedman, D. (2012). Misunderstanding the internet. London: Routledge.
• Çakır, H., Hava, K., Gülen, Ş. & Özüdoğru, G. (2015). Öğretmen adaylarının sosyal ağ sitelerinde güvenlik farkındalıklarının incelenmesi. International Journal of Human Sciences, 12(1), 235-249.
• Çelik. Y. (2018). Sınıf öğretmeni adaylarının müzik öğretimine ilişkin tutumları, öz yeterlilik inançları ve müzik yeteneklerine ilişkin öz yeterlilikleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Amasya Üniversitesi, Amasya.
• Doğanç, E. & Korucu, A. T. (2020). Öğretmen adayları için güvenli internet kullanımı öz yeterlik ve algı ölçeği. Eğitim Teknolojisi Kuram ve Uygulama, 10(1), 201-218.
• Dönmez. O. (2015). Sınıf öğretmeni adaylarının çocukların karşılaştığı çevrimiçi risklere yönelik algılarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (Yayımlanmamış doktora tezi). Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Erçağ, E. & Karabulut, M. (2017). Perceptions on self-efficacy of students studying at secondary education in the TRNC on Internet security. Revista de Educación a Distancia (RED), 3(54). 1-16. doi: http://dx.doi.org/10.6018/red/54/6.
• Ersoy, A. (2011). Turkish primary school children’s opinions related to the internet awareness. International Journal on New Trends in Education and Their Implications, 2(1), 24 38.
• Evans, D. (2011). The internet of things. How the next evolution of the ınternet is changing everything, whitepaper, Cisco Internet Business Solutions Group (IBSG), 1(4), 1-12.
• Ey, L. A. & Glenn Cupit, C. (2011). Exploring young children’s understanding of risks associated with internet usage and their concepts of management strategies. Journal of Early Childhood Research, 9(1), 53-65.
• Geçgel, H., Kana, F., Durak, E. & Meriç, G. (2020). Türkçe öğretmeni adaylarının internet öz yeterliğinin incelenmesi. EKEV Akademi Dergisi, 1(83), 447-470.
• Gökmen, Ö. F. (2014). Bilgisayar ve öğretim teknolojileri eğitimi öğretmen adaylarının bilişim güvenliği eğitimi verebilme yeterliklerinin incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• Gökmen, Ö. F. & Akgün, Ö. E. (2015). Bilgisayar ve öğretim teknolojileri eğitimi öğretmen adaylarının bilişim güvenliği bilgilerinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Cukurova University Faculty of Education Journal, 44(1), 61-84.
• Gönenç, E. Ö. (2003). İnternet ve Türkiye'deki gelişimi. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 4(16), 87-98.
• Görmez, E. (2016). Öğretmen adaylarının "dijital vatandaşlık ve alt boyutları" hakkındaki görüşleri (bir durum çalışması). Electronic Turkish Studies, 11(21), 52-74.
• Güler, N., Bayzan, Ş. & Güneş, A. (2016). İnternette çocuklara yönelik riskler ve ailelerin bilinçlendirme faaliyetlerindeki rolü. Uluslararası Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Sempozyumu (ICITS 2020), 16-18.
• Güngör, B., Tingiş, E. & Sarol, B. (2020). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının siber zorbalık düzeylerinin incelenmesi. Journal of Innovative Research in Social Studies, 3(2), 147 160.
• Işıksal, M. & Aşkar, P. (2003). İlköğretim öğrencileri için matematik ve bilgisayar öz-yeterlik algısı ölçekleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(25),109-118.
• Izenberg, N. & Lieberman, D. A. (1998). The web, communication trends, and children's health part 4: how children use the web. Clinical Pediatrics, 37(6), 335-340.
• Kaptan, S. (1998). Bilimsel araştırma ve istatistik teknikleri (Geliştirilmiş 11. Baskı). Ankara: Tekışık Web Ofset Yayıncılık.
• Kaşıkçı, D. N., Çağıltay, K., Karakuş, T., Kurşun, E. & Ogan, C. (2014). Türkiye ve Avrupa’daki çocukların internet alışkanlıkları ve güvenli internet kullanımı. Eğitim ve Bilim, 39(171), 230-243. Karaman, M. K. & Kurtoğlu, M. (2009). Öğretmen adaylarının internet bağımlılığı hakkındaki görüşleri, XI. Akademik Bilişim Konferansları, (11-13 Şubat 2019), Şanlıurfa.
• Karasar, N. (2021). Bilimsel araştırma yöntemi: kavramlar, ilkeler, teknikler. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Keser, H. & Yayla, H. G. (2021). Fatih projesi uygulanan okullardaki öğretmenlerin bilgi güvenliği farkındalık düzeylerinin incelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 50(229), 9-40.
• Keskin, T. (2019). Sınıf öğretmenlerinin eğitsel internet öz-yeterlikleri ve öğretmenlik öz yeterliklerinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Sıtkı Koçman Üniversitesi, Muğla.
• Kınay, H. (2012). Lise öğrencilerinin siber zorbalık duyarlılığının riskli davranış, korumacı davranış, suça maruziyet ve tehlike algısı ile ilişkisi ve çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• Kırık, A. M. (2014). Aile ve çocuk ilişkisinde internetin yeri: nitel bir araştırma. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 3(1), 1-11.
• Kim, M. & Choi, D. (2018). Development of youth digital citizenship scale and implication for educational setting. Journal of Educational Technology and Society, 21(1), 155-171.
• Lazarinis, F. (2010). Online risks obstructing safe internet access for students. The Electronic Library, 28(1), 157-170.
• Livingstone, S. & Bober, M. (2005). UK children go online: Final report of key project findings. https://eprints.lse.ac.uk/399/1/UKCGO_Final_report.pdf
• Livingstone, S. & Helsper, E. J. (2013). Children, internet and risk in comparative perspective. Journal of Children and Media, 7(1), 1-8.
• Livingstone, S., Davidson, J., Bryce, J., Millwood Hargrave, A. & Grove-Hills, J. (2012). Children's online activities: risks and safety: the UK evidence base. https://eprints.kingston.ac.uk/id/eprint/23635/1/UKCCIS_Report_19_6_12.pdf
• Livingstone, S., Haddon, L., Görzig, A. & Ólafsson, K. (2011). Risks and safety on the internet: the perspective of European children: full findings and policy implications from the EU Kids Online survey of 9-16 year olds and their parents in 25 countries. EU Kids Online, Deliverable D4. EU Kids Online Network, London, UK. https://eprints.lse.ac.uk/33731/1/Risks%20and%20safety%20on%20the%20internet(l sero).pdf
• Livingstone, S., Kirwil, L., Ponte, C. and Staksrud, E. (2013). In their own words: what bothers children online? with the EU https://eprints.lse.ac.uk/62093/1/In_their_own.pdf Kids Online Network.
• MEB (2018). Bilişim teknolojileri ve yazılım dersi öğretim programı (Ortaokul 5 ve 6. sınıflar) https://mufredat. meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx.
• Mert, M., Bülbül, H. İ. & Sağıroğlu, Ş. (2012). Milli Eğitim Bakanlığına bağlı okullarda güvenlı̇ İnternet kullanımı. Türk Bilim Araştırma Vakfı, 4(5), 1-12.
• Ölçer, N. (2019). Çocukların internet kullanımına yönelik ebeveynlerin risk algısı üzerine bir inceleme. Kocaeli Üniversitesi İletişim Fakültesi Araştırma Dergisi, 1(13), 128-150.
• Özbek, Y. (2019). Öğretmen adaylarının siber güvenlik farkındalıklarının incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi, Konya.
• Özeren, S. (2017). Türkiye’de güvenli internet politikaları. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gebze Teknik Üniversitesi, Gebze. Özgen, K. & Bindak, R. (2011). Lise öğrencilerinin matematik okuryazarlığına yönelik öz yeterlik inançlarının belirlenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 11(2), 1073-1089.
• Sakallı, H. (2015). Sınıf öğretmeni adaylarının dijital vatandaşlık düzeyleri ile siber zorbalık eğilimleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın. Sarıkoç, Z. (2018). Öğretmenlerin etik olmayan bilgisayar kullanım davranışları ile bilgisayar öz yeterlik algıları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Söylemez, M. & Balaman, F. (2015). Bilişimin etik olarak kullanımının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 14(54), 115-128.
• Stefaniuk, T. (2020). The analysis of behavior of internet users from the perspective of safety. Safety & Defense, 6(1), 63-76.
• Talan, T. & Aktürk, C. (2021). Ortaöğretim öğrencilerinin dijital okuryazarlık ve bilgi güvenliği farkındalığı seviyelerinin incelenmesi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(1), 158-180.
• Tekin, A. & Polat, E. (2016). A scale for e-content preparation skills: development, validity and reliability. Eurasian Journal of Educational Research, 16(62), 143-160.
• Topal, A. D., Geçer, A. K., Akkaya, O., Güzel, Y. E. & Of, M. (2019). Öğretmen adaylarının bilişim suçları ile ilgili tutum ve bilgi düzeylerinin incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 45(45), 159-174.
• Topal, M. & Akgün, Ö. E. (2015). Eğitim fakültesinde okuyan öğretmen adaylarının eğitim amaçlı internet kullanımı öz-yeterlik algılarının incelenmesi: Sakarya Üniversitesi Örneği. Kastamonu Eğitim Dergisi, 23(1), 343-364.
• Touloupis, T. & Athanasiades, C. (2018). Principals’ attitudes towards risky internet use of primary school students: The role of occupational factors. Education and Information Technologies, 23(2), 497-516.
• TÜİK. (2017). Hanehalkı bilişim teknolojileri kullanım araştırması. Erişim Adresi: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Hanehalki-Bilisim-Teknolojileri-(BT) Kullanim-Arastirmasi-2017
• TÜİK. (2018). Hanehalkı bilişim teknolojileri kullanım araştırması. Erişim adresi: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Hanehalki-Bilisim-Teknolojileri-(BT) Kullanim-Arastirmasi-2018-27819
• TÜİK. (2019). Hanehalkı bilişim teknolojileri kullanım araştırması. Erişim Adresi: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Hanehalki-Bilisim-Teknolojileri-(BT) Kullanim-Arastirmasi-2019-30574
• TÜİK. (2020). Hanehalkı Bilişim teknolojileri kullanım araştırması. Erişim Adresi: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Hanehalki-Bilisim-Teknolojileri-(BT) Kullanim-Arastirmasi-2020-33679
• TÜİK. (2021a). Hanehalkı bilişim teknolojileri kullanım araştırması. Erişim Adresi: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Hanehalki-Bilisim-Teknolojileri-(BT) Kullanim-Arastirmasi-2021-37437
• TÜİK. (2021b). Çocuklarda bilişim teknolojileri kullanım araştırması. Erişim Adresi: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Cocuklarda-Bilisim-Teknolojileri-Kullanim Arastirmasi-2021-41132
• Valcke, M., De Wever, B., Van Keer, H. & Schellens, T. (2011). Long-term study of safe Internet use of young children. Computers and Education, 57(1), 1292-1305.
• Valcke, M., Schellens, T., Van Keer, H. & Gerarts, M. (2007). Primary school children’s safe and unsafe use of the internet at home and at school: An exploratory study. Computers in Human Behavior, 23(6), 2838-2850.
• Yaman, F., Dönmez, O., Akbulut, Y., Yurdakul, I. K., Çoklar, A. N. & Guyer, T. (2019). Ebeveynlerin dijital ebeveynlik yeterliklerinin çeşitli demografik değişkenler açısından incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 44(199), 149-172.
• Yan, Z. (2005). Age differences in children's understanding of the complexity of the internet. Journal of Applied Developmental Psychology, 26(4), 385-396.
• Yellowlees, P. M. & Marks, S. (2007). Problematic internet use or internet addiction? Computers in Human Behavior, 23(3), 1447-1453.
• Yılmaz, E., Şahin, Y. L. & Akbulut, Y. (2016). Öğretmenlerin dijital veri güvenliği farkındalığı. Sakarya University Journal of Education, 6(2), 26-45.