Zihinsel Yetersizliği Bulunan Kaynaştırma Öğrencilerinin İlk Okuma Yazma Öğretiminde Karşılaştıkları Sorunların Öğretmen Görüşlerine Göre Değerlendirilmesi

Yıl 2024, Cilt: 13 Sayı: 26, 267 - 291, 30.11.2024

Dilan Akar Fatih Yılmaz

https://doi.org/10.55605/ejedus.1447890

Öz

Bu çalışmada zihinsel yetersizliği bulunan kaynaştırma öğrencilerinin ilk okuma yazma öğretimi sürecinde yaşadıkları sorunlara dair öğretmen görüşlerinin incelenmesi amaçlanmıştır. Çalışmada nitel araştırma modellerinden temel nitel araştırma deseni kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubu, 2022–2023 eğitim-öğretim yılında, Batman merkezinde zihinsel yetersizliğe sahip kaynaştırma öğrencisi bulunan 15 sınıf öğretmeninden oluşmaktadır. Araştırmaya ilişkin veriler görüşme yoluyla elde etmiştir. Katılımcıların seçiminde ölçüt örnekleme yaklaşımı kullanılmıştır. Araştırmadaki temel ölçüt öğretmenlerin zihinsel yetersizliğe sahip kaynaştırma öğrencisiyle çalışıyor/çalışmış olmasıdır. Görüşme için gönüllü olan öğretmenlerin, görüşmeleri ses kayıt cihazıyla kayıt altına alınmıştır. Araştırmacı; zihinsel yetersizliği bulunan kaynaştırma öğrencilerinin ilk okuma yazma öğretimi sürecinde yaşadıkları sorunlara dair öğretmen görüşlerinin incelenmesinden elde ettiği verilerin analizinde betimsel analizden faydalanmıştır. Araştırma kapsamında elde edilen verilere dayanarak; zihinsel yetersizliğe sahip kaynaştırma öğrencisi bulunan öğretmenlerin materyal eksikliği yaşadığı, kaynaştırma öğrencilerinin bulunduğu sınıfların mevcutlarının kalabalık olduğu ve fiziki olarak uygun olmadığı belirtilmiştir. Öğretmenlerin bu süreçte yaşadığı en büyük sorunlardan birinin zaman sıkıntısı olduğu, BEP sürelerinin bu öğrenciler için yetersiz olduğu saptanmıştır. Ayrıca bu süreçte tek bir yöntemin ihtiyacı karşılamadığı, somutlaştırabilmek için birden fazla yöntem kullanılması gerektiği sonucuna ulaşılmıştır. Araştırma bulgularına dayanarak; unutma sorununu aşmak için sürekli tekrarlar yapılması gerektiği, evde aile desteğinin de olması gerektiği ve ek ödevlendirmelerle sürecin desteklenmesinin önemine vurgu yapılmıştır. Sürecin daha sağlıklı ilerleyebilmesi için RAM doğru analizler yapmalı ve kazanımları öğrencinin ihtiyacına uygun olacak şekilde düzenleyerek BEP’in hazırlanması gerektiği önerilerinde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Zihinsel yetersizlik, kaynaştırma öğrencisi, ilk okuma ve yazma öğretimi

Kaynakça

• Akçamete, G., Kış, A. ve Gürgür, H. (2009). Özel gereksinimli öğrenciler için kaynaştırma modeli geliştirme projesi. Ankara.
• Akçin, F. N. (2019). Zihinsel yetersizliği olan çocuklar için hibrit okuma-yazma öğretim yöntemi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 20(1), 177-208.
• Aker, Z. (2009). Zihinsel engelli öğrencilere okuma -yazma öğretiminde kullanılan ses temelli cümle yöntemi ile cümle yönteminin etkililiğine ilişkin öğretmen görüşlerinin belirlenmesi [Yüksek lisans tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Akkök, F. (2003). Farklı özelliğe sahip çocuk aileleri ve ailelerle yapılan çalışmalar. Gündüz Eğitim ve Yayıncılık. Akyıldız, S. (2016). Aday öğretmenlerin öğretme-öğrenme anlayışlarının öğretim programını benimseme ve uygulama değişkenleri açısından incelenmesi. Bayburt Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(1), 238-252.
• Allor, J. H., Mathes, P. G., Roberts, K., Cheatham, J. P., & Champlin, M. T. (2010). Comprehensive reading instruction for students with intellectual disabilities: findings from the first three years of a longitudinal study. Psychology in the Schools, 47(5), 445-466.
• Arabacı, İ. (2009). Özel eğitim sınıflarında görev yapan sınıf öğretmenlerinin eğitilebilir zihin engelli öğrencilere ilk okuma öğretiminde kullanılan yöntem ve tekniklere ilişkin görüşlerinin değerlendirilmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi], Selçuk Üniversitesi.
• Babaoğlan, E. ve Yılmaz, Ş. (2010). Sınıf öğretmenlerinin kaynaştırma eğitimindeki yeterlikleri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 18(2), 345-354.
• Başal, M. ve Batu, E. S. (2002). Zihin özürlü öğrencilere okuma yazma öğretme konusunda alt özel sınıf öğretmenlerinin görüş ve önerileri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 3(2), 85-98.
• Bilen, E. (2007). Sınıf öğretmenlerinin kaynaştırma uygulamalarında karşılaştıkları sorunlarla ilgili görüşleri ve çözüm önerileri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi], Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Cankaya, Ö. ve Korkmaz, İ. (2012). İlköğretim I. kademede kaynaştırma eğitimi uygulamalarının sınıf öğretmenlerinin görüşlerine göre değerlendirilmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 13(1), 1-16.
• Cavkaytar, A. ve Diken, İ. H. (2005). Özel eğitime giriş (1.baskı). Kök Yayıncılık.
• Çolak, A. (2001). Zihin özürlü çocuklar ilköğretim okulu ve mesleki eğitim merkezindeki özel eğitim öğretmenlerinin zihin özürlü çocukların okuma yazma öğrenmeleri hakkındaki görüş ve önerileri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi], Anadolu Üniversitesi.
• Deniz, S. ve Sarı, H. (2017). Özel eğitim sınıfına devam eden hafif düzey zihinsel engelli öğrencilere okuma-yazma öğretiminde kullanılan öğretim yöntemlerine yönelik öğretmen görüşlerinin değerlendirilmesi. Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi, 4(12), 156-171.
• Deniz, S. (2008). Özel eğitim sınıfına devam eden zihin engelli öğrencilere okuma-yazma öğretiminde kullanılan öğretim yöntemlerine yönelik öğretmen görüşlerinin değerlendirilmesi [Yayımlanmamış yüksek tezi], Selçuk Üniversitesi.
• Erdem, M. (2010). Eğitilebilir zihinsel engelli öğrencilere okuma yazma öğretiminde kullanılan ses temelli cümle ve cümle çözümleme yöntemlerine ilişkin öğretmen görüşleri [Yayımlanmamış yüksek tezi], Gaziosmanpaşa Üniversitesi.
• Eripek, S. (2009). Zihinsel yetersizliği olan çocuklar. Gündüz Yayıncılık.
• Eroğlu, M. A. (2010). Zihinsel engelli öğrencilerin eğitiminde kullanılan okuma-yazma yaklaşımları ve yöntemleri [Yayımlanmamış yüksek tezi]. Trakya Üniversitesi.
• Gürsel, O. (2000). Özel gereksinimi olan çocukları değerlendirme. Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Hoogeveen, F. R., Smeets, P. M. & Lancioni, G.E. (1989). Teaching moderately mentally retarded children basic reading skills. Research in Developmental Disabilities, 10(1), 1-18.
• İzci, E. (2004). Eğitim fakültesi ilköğretim sınıf öğretmenliği bölümünde öğrenim görmekte olan son sınıf öğrencilerinin “özel eğitim” konusundaki yeterlikleri ve ihtiyaçlarının değerlendirilmesi. XIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi.
• Karabörk, R. (2018). Özel eğitim okulu yöneticilerinin özel eğitim mevzuatına ilişkin görüşleri [Yayımlanmamış yüksek tezi]. Kırıkkale Üniversitesi.
• Kargın, T. (2004). Kaynaştırma: tanımı, gelişimi ve ilkeleri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 5(2), 1-13.
• Katims, D. S. (2000). Literacy instruction for people with mental retardation: historical highlights and contemporary analysis. Education and Training in Mental Retardation and Developmental Disabilities, 35(1), 3-15.
• Kırcaali, İ. G. (1998). Özel gereksinimli bireyler ve özel eğitim. S. Eripek (Ed.). Özel Eğitim (3-32) içinde. Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi Yayınları.
• MEB (2010). Okullarımızda 3n (neden nasıl niçin) kaynaştırma. Yönetici, öğretmen, aile kılavuzu. http://Orgm.Meb.Gov.Tr/Duyurular/Kaynastirma.Pdf. adresinden 11 Eylül 2022 tarihinde alınmıştır.
• MEB. (2022). Özel öğrencilerin kaynaştırma eğitimi için eğitimde bütünleştirme zirvesi toplandı. T.C. Milli Eğitim Bakanlığı. https://meb.gov.tr/ozel-ogrencilerin-kaynastirma-egitimi-icin-egitimde-butunlestirme-zirvesi-toplandi/haber/26754/tr adresinden 27 Ağustos 2022 tarihinde alınmıştır.
• MEB. (2021). Bedensel yetersizliği olan bireyler için destek eğitim programı. https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2021_05/21130008_Bedensel.pdf adresinden 10 Eylül 2022 tarihinde alınmıştır.
• MEB. (2013). Özel eğitim hizmetleri tanıtım el kitabı. https://docplayer.biz.tr/4079760-t-c-milli-egitim-bakanligi-ozel-egitim-rehberlik-ve-danisma-hizmetleri-genel-mudurlugu-ozel-egitim-hizmetleri-tanitim-el-kitabi.html adresinden 05 Aralık 2021 tarihinde alınmıştır.
• Mercer, C. D. ve Mercer, A. R. (1981). Teaching students with learning problems. Charles E. Merrill.
• Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber. Nobel Akademik Yayıncılık.
• Ojok, P. & Siri, W. (2013). Inclusion of pupils with intellectual disabilities: Primary school teachers' attitudes and willingness in a rural area in Uganda. Journal International Journal of Inclusive Education. 17(9), 3-1021.
• Orhan, S. ve Genç, K. G. (2015). Engellilere yönelik ülkemizde özel eğitim hizmet uygulamaları ve örnek ülke karşılaştırması. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 35(2), 115-146.
• Öz, M. F. (1998). Uygulamalı ilk okuma yazma öğretimi. Anı Yayıncılık.
• Öz, M. F. (1999). İlkokuma-yazma öğretimi. Eğitim ve Bilim, 14(114), 3-7.
• Rakap, S. (2015). Quality of individualised education programme goals and objectives for preschool children with disabilities. European Journal of Special Needs Education, 30(2), 173-186.
• Sarı, H. (2012). Çoklu yetersizliği olan öğrenciler. İbrahim Halil Diken (ed.), Özel Eğitime Gereksinimi Olan Öğrenciler ve Özel Eğitim. Pegem Akademi Yayınları.
• Singh, N. N. & Singh, J. (1986). Reading acquisition and remediation in the mentally retarded. International Review of Research in Mental Retardation, 14, 165-196.
• Şengül, H. ve Akçin, N. (2010). Zihinsel yetersizliği olan öğrencilere okuma yazma öğretme konusunda özel eğitim öğretmenlerinin görüşleri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 43(2), 1-26.
• Şengül, H. (2008). Özel eğitim öğretmenlerinin zihin engelli çocuklara okuma yazma öğretiminde kullandıkları yöntemin belirlenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Tokta, M. C. (2008). Zihinsel yetersizliği olan kaynaştırma öğrencilerinde ses temelli yöntemin okuma yazma öğretimine etkililiğine ilişkin öğretmen görüşleri [Yayımlanmamış yüksek tezi]. İzzet Baysal Üniversitesi.
• Uslu, S. (2014). Yenilenen ilkokul basamağında gerçekleştirilen okuma yazma öğretim sürecine ilişkin öğretmen görüşleri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi.
• Ünal, Ö. (2022). Özel eğitim okullarında görev yapan öğretmenlerin öz yeterlilikleri, sınıf yönetim becerileri ve program okuryazarlıkları arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek tezi] Sabahattin Zaim Üniversitesi.
• Ünüvar, P. ve Çelik, K. (1999). İlk okuma yazma öğretimi. İlköğretimde etkili öğretme ve öğrenme öğretmen el kitabı, Modül 5. MEBÇ.
• Üredi, L. (2008). İlkokuma ve yazma öğretiminin amaç ve ilkeleri, birinci sınıf öğretmeninin ve öğrencilerinin özellikleri. Rabiye Bıçakcı (Ed.). Ses temelli cümle yöntemi ve etkinlik örnekleriyle ilkokuma ve yazma öğretimi içinde (53-70). Kriter Yayınları.
• Vural, M. (2008). Kaynaştırma sınıfı öğretmenlerinin öğretimin uyarlanmasına ilişkin yaptıkları çalışmaların belirlenmesi [Yayımlanmamış yüksek tezi]. Abant İzzet Baysal Üniversitesi.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (11. Baskı). Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, M. (2008). Birleştirilmiş sınıflı ilköğretim okullarında ses temelli cümle öğretimi yöntemi ile ilk okuma yazma öğretimi sırasında karşılaşılan güçlükler [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Çukurova Üniversitesi.
• Yiğit, V. (2009). Ses temelli cümle yöntemi ile ilk okuma yazma öğretim sürecinde karşılaşılan güçlükler ve bu güçlüklerle baş etme stratejilerinin belirlenmesi; (Şırnak ili örneği) [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Çukurova Üniversitesi.