Sivas’da doğal olarak yetişen bazı odunsu ve çalı türlerinin peyzaj mimarlığında kullanım olanaklarının belirlenmesi

Yıl 2021, Cilt: 9 Sayı: 3, 79 - 91, 29.09.2021

Selvinaz Gülçin Bozkurt

https://doi.org/10.31195/ejejfs.969214

Cited By: 1

Öz

Dünyada kentleşmenin artması, açık ve yeşil alanların hızlı bir şekilde azalmasına neden olmaktadır. Buna paralel olarak bitkilerin, özellikle doğal türlerin peyzaj onarımında işlevsel katkılarının olması bitkilendirme çalışmalarındaki önemlerini hızla arttırmaktadır. Ekosistem hizmetlerinde işlevselliğin yanı sıra görsel özellikleri ile öne çıkan türlerden bazı odunsu ve çalı türleri gerek kentsel, gerekse de kırsal peyzaj çalışmalarında farklı kullanımları (farklı form, doku vb.) tercih edilmektedir. Sivas ili de geniş yeşil alanlara sahip olması nedeniyle birçok doğal bitki türüne ev sahipliği yapmaktadır. Bu nedenle, bu çalışma kapsamında Sivas’ta doğal olarak yetişen odunsu ve çalı türlerinin peyzaj mimarlığında kullanım olanakları incelenmiştir. Araştırma kapsamında öncelikle alanda doğal olarak yetişen odunsu ve çalı türleri belirlenmiş, bu türler arazide tespit edilerek peyzaj tasarımlarında kullanım olanakları irdelenmiştir. Bu çalışmalar sonucunda, alanda 21 familyaya ait toplam 56 takson peyzaj mimarlığı açısından fonksiyonel (erozyon önleme, perdeleme, karayolu kenarı ve refüj bitkilendirmesi, maden alanı yeniden ağaçlandırma, kaya bahçesi kullanımı, su kıyıları ve kıyı koruma) ve estetik özelliklerinin (çiçek güzelliği, yaprak güzelliği, meyve etkisi, form güzelliği, gövde güzelliği, gölge etkisi, sonbaharda yaprak renkliliği, kış etkisi) olduğu belirlenmiştir. Bu özelliklerinden dolayı alanda tespit edilen doğal odunsu ve çalı türlerinin; parklar, endüstriyel bölgeler, kamu ve özel bahçeler ile karayolu şev ve refüjlerinde soliter ya da gruplar halinde kullanılmaları önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Bitkisel tasarım, Odunsu ve çalı türleri, Peyzaj mimarlığı, doğal bitki türleri, Sivas

Determining the possibilities of using some woody and shrub species naturally grown in Sivas in landscape architecture

Öz

Dünyada kentleşmenin artması açık ve yeşil alanların hızlı bir şekilde azalmasına neden olurken doğal bitkilerin de önemini her geçen gün arttırmaktadır. Özellikle peyzaj tasarım çalışmalarında, görsel ve işlevsel amaçlı bitkilerin kullanımı giderek önem kazanmaktadır. Bunların içinde bazı odunsu ve çalı türleri çiçek, form ve meyve özelliklerinin yanı sıra işlevsel özellikleri nedeniyle de gerek kentsel, gerekse de kırsal peyzaj çalışmalarında tasarım amaçlı olarak kullanımları tercih edilmektedir. Sivas ili de geniş bir alana sahip olması nedeniyle birçok doğal bitki türüne ev sahipliği yapmaktadır. Bu nedenle bu çalışma kapsamında Sivas’da doğal olarak yetişen odunsu ve çalı türlerinin peyzaj mimarlığında kullanım olanakları incelenmiştir. Araştırma kapsamında öncelikle alanda doğal olarak yetişen odunsu ve çalı türleri belirlenmiş, bu türler arazide tespit edilerek peyzaj tasarımlarında kullanım olanakları irdelenmiştir. Bu çalışmalar sonucunda alanda 21 familyaya ait toplam 56 türün peyzaj mimarlığı açısından fonksiyonel (erozyon önleme, perdeleme, karayolu kenarı ve refüj bitkilendirmesi, maden alanı yeniden ağaçlandırma, kaya bahçesi kullanımı, su kıyıları ve kıyı koruma) ve estetik özelliklerinin (çiçek güzelliği, yaprak güzelliği, meyve etkisi, form güzelliği, gövde güzelliği, gölge etkisi, sonbaharda yaprak renkliliği, kış etkisi) olduğu belirlenmiştir. Bu özelliklerinden dolayı alanda tespit edilen doğal odunsu ve çalı türlerinin parklar, endüstriyel bölgeler, kamu ve özel bahçeler ile karayolu şev ve refüjlerinde soliter ya da gruplar halinde kullanılmaları önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Plant design, Woody and shrub species, Landscape architecture, natural plant species, Sivas

Kaynakça

• Akpulat, H. A. ve Karakuş, C. B. (2019). Sivas ilinde yayılış gösteren endemik türlerin tehlike kategorilerine göre mekansal dağılımı, VIII. Umteb International Congress on Vocatıonal & Technical Sciences, Sivas-Turkey. Erişim adresi: https://www.researchgate.net/publication/340273786
• Aslan, M. ve Akan, H. (2019). A study of natural woody plants of forest in Şanlıurfa–determination of detection and landscape values of parks and garden plants, Biological Diversity and Conservation, 12/1 (2019) 50-65, DOI: 10.5505/biodicon.2019.43433. Erişim adresi: https://www.researchgate.net/publication/332983823
• Aslanboğa, İ. (2002). Odunsu bitkilerle bitkilendirmenin işleve uygun tasarımının, uygulanmasının ve bakımının planlanması, TC. Orman Bakanlığı, Ege Ormancılık Araştırma Müdürlüğü, S: 100. İzmir.
• Atalay, İ. (1994). Türkiye Vejetasyon Coğrafyası, Ege Üniversitesi Basımevi, İzmir.
• Bayraktar, A. (1980). İzmir ve çevresi yeşil örtüsünde bazı doğal bitki türlerinin saptanması ve peyzaj çalışmalarında kullanım olanakları üzerinde araştırmalar, Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Peyzaj Mimarlığı ve Süs Bitkileri Bölümü, Türkiye Peyzaj Mimarisi Derneği Yayınları No:1980/2, İzmir.
• Bozkurt, S. G. (2016). Gürün (Sivas) ilçe merkezi biyotoplarının özellikleri ve haritalanması üzerine araştırmalar (Doktora Tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi
• Bozkurt, S. G., Akkemik Ü. (2019). Gürün (Sivas) ilçesinde tespit edilen doğal odunsu bitkilerin peyzaj mimarlığı açısından kullanım olanakları, Journal of Forestry, 15 (2) , 137-152. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/duzceod/issue/51465/393027
• Davis, P. H. (1965-1988). Flora of Turkey and The East Aegean Islands. Edinburgh University Press,, Edinburgh Vol. 1-10. Dönmez, E. (1998). Gövdeli Dağı (Sivas-Kayseri) florası (Doktora Tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi
• Ekici, B. (2010). Bartın kenti ve yakın çevresinde yetişen bazı doğal bitkilerin kentsel mekanlarda kullanım olanakları, Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, Seri: A, Sayı: 2, S: 110-126. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/195752
• Irmak, M. A., Yılmaz, H. (2008). Tortum Çayı Havzası’nın odunsu bitkilerinin peyzaj mimarlığı açısından fonksiyonel ve estetik amaçlı kullanım olanaklarının belirlenmesi, Biyolojik Çesitlilik ve Koruma, 1(1): 1-12. Erişim adresi: https://arastirmax.com/en/publication/biyolojij-cesitlilik-koruma/1/1/tortum-cayi-havzasinin-odunsu
• Karakuş, Ş., (2009). Tohma vadisi (Gürün-Darende) florası (Yüksek Lisans Tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi
• Kılıç T., Kazaz, S., Ergür, G. E., Gül, A., (2016). Meyve özellikli odunsu bitki türlerinin peyzaj amaçlı bitkisel tasarımda kullanılabilme olanakları, VI. Süs Bitkileri Kongresi, 19-22 Nisan 2016, Antalya. Erişim adresi: http://www.sonerkazaz.com/wp-content/uploads/6_u.pdf
• Korkut, A. B., (1993). Trakya bölgesi doğal bitki örtüsünde peyzaj planlama çalışmaları yönünden değerlendirilebilecek bazı bitkisel materyalin saptanması. Doğa Turkish Journal of Agriculture and Forestry, 17 (1), 315-330.
• Köse, H., Şimşir, F., Güney, A., (1993). Açık maden işletmelerinde rekültivasyon ve rekreasyon, Dokuz Eylül Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Yayınları, No:236, İzmir.
• Kurşun, H. (2014). Peyzaj mimarlığı çalışmalarında süs bitkisi olarak kullanılan meyve türleri (Mezuniyet Tezi). Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Bahçe Bitkileri Bölümü.
• Polunin, O., (1969). Flowers of Europe Flowers, Oxford University Press, Oxford.
• Sivas Valiliği, 2002. Sivas 2002 İl Yıllığı. Sivas
• Tanrıverdi, F. (1987). Peyzaj mimarlığı bahçe sanatının temel ilkeleri ve uygulama metodları. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Yayın No: 291, S:367, Erzurum.
• Türkmen, N. (1987). Çukurova Üniversitesi kampus alanının doğal bitkileri, hayat formları ve habitatları. (Yüksek Lisans Tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi
• Ürgenç, S., İ. (2000). Kırsal Peyzaj, YTÜ. Mimarlık Fakültesi Şehir ve Bölge Planlama Bölümü. S:173-188. YTÜ Basım Yayın Merkezi, İstanbul.
• Yaşar, Y., Düzgüneş, E. (2013). Peyzaj tasarımına sürdürülebilirlik kavramının entegrasyonu: bir stüdyo çalışması, İnönü Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi, 3 (7): 31-43. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/92474
• Yılmaz, H., (2006). Erzurum-Uzundere Karayolu Şevlerinde Doğal Olarak Yetişen Bitkilerin Estetik ve Fonksiyonel Yönden Değerlendirilmesi (Yüksek Lisans Tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi
• Yılmaz, H., Yılmaz, H. (2009). Karayolu şevlerinde doğal olarak yetişen odunsu bitkilerin kullanım alanlarının irdelenmesi; Erzurum-Uzundere örneği, Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, Seri: A, Sayı: 1, S: 101-111. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/tjf/issue/20892/224320
• Anonim, 2021: https://www.milliyet.com.tr/egitim/haritalar/sivas-haritasi-sivas-ilceleri-nelerdir-sivas-ilinin-nufusu-kactir-kac-ilcesi-vardir-6306591 [Erişim tarihi: 14-05-2021].