Paylaşılan Liderlik ile Dağıtımcı Liderlik Arasındaki İlişkinin Analizi

Yıl 2016, Cilt: 16 Sayı: 65, 295 - 312, 15.10.2016

Suleyman Goksoy

Öz

Problem Durumu: Liderlik
sürecinin paylaşılması
konusu ile ilgili son yıllarda bir çok araştırma
yapılmaktadır. Paylaşılan
liderlik anlayışı;
liderlik etkinliklerine birçok kişinin
katılmasıyla ilgilidir. Bir okuldaki bütün liderlerden oluşan
ve onların çeşitli
etkinliklerini de hesaba katan, bir liderin bilgi ve becerisinin bir ürünü
olmaktan ziyade birçok kişinin
ve onların arasındaki ilişkinin
ürünüdür bu tür liderliği,
sürekli bir şefin
yönettiği
orkestradan çok, müziğe
ve o andaki ritme göre çalgıcılardan herhangi birinin liderlik ettiği
bir caz grubuna benzetmektedir. Bu çeşit liderliği
gerçekleşmesi
ortak bağlıkların,
inançların ve değerlerin
seyrine önem vermeyi gerektirir. Dağıtımcı liderlik yaklaşımı;
liderliği
takımlar, gruplar ve örgütsel özellikleri ile birlikte ele almaktadır. Pratikte
bu yaklaşımlar,
bir değişimi
gerçekleştirmek
için birilerinin başta
olması gerektiği
varsayımına karşı
çıkar. Bu fikrin savunucuları, liderliğin gerekli olduğunu
çünkü eğitim
örgütlerinin tek bir kişinin
baş
edemeyeceği
kadar karmaşık
olduğunu
iddia ederler. Örgütlerde birçok karmaşık işleri
yönetmenin sorumluluğu
birçok birey ve roller arasında dağıtılmaktadır. Temel olarak savunulan
ilke, tüm durumlarda tek bir en iyi lider özellikleri dizisi ve tek bir en iyi
lider davranışları
standartlarını keşfetme
çabaları başarısızla
sonuçlanmıştır.
Çağdaş
araştırmacılar
ve okul yöneticileri liderlik uygulamalarının tek bir davranış
dizisi tarafından temsil edilmesi için çok karmaşık
olduğunu
düşünmektedirler.
Paylaşılan
liderlik ve dağıtımcı
liderlik kavramlarının kullanılması ile ilgili olarak yurt dışında
yapılan araştırmalara
bakıldığında
ise,  dağıtımcı
liderlik/distributed leadership” paylaşılan liderlik/shared leadership”
kavramlarının farklı olduğu
ve farklı kuramsal temeller doğrultusuna
kullanıldığı
görülmektedir. Paylaşılan
liderlik ile dağıtımcı
liderliğin
kuramsal, uygulamaya yönelik ve alan araştırmacıları
açılarından bir çok ortak yönü bulunmaktadır. Her iki liderlik yaklaşımı
açısından ortak yönler o kadar ileriye gitmiştir
ki bazı araştırmalar
da paylaşılan
ve dağıtımcı
liderlik kavramları bir birinin yerine kullanılır olmuştur.
Alan yazında paylaşılan
ve dağıtımcı
liderlik arasında bu denli paralellik olmasına rağmen
yine literatürde her iki liderlik yaklaşımı
faklı birer liderlik modeli olarak ele alınmakta ve bu yönde örgüt yönetici ve
çalışanlarının
liderlik düzeylerini ölçen, açığa
çıkaran çeşitli
ölçekler geliştirilmektedir.

Araştırmanın Amacı: Mevcut
araştırma
ile teori ve uygulamada birçok benzer yönlerinin olduğu
vurgulanan ancak faklı adlar altında dile getirilen paylaşılan
liderlik ile dağıtımcı
liderlik arasındaki ilişkiyi
incelemek, karşılaştırmak
ve belirtilen kavramsal çelişkileri
gidermeye çalışmak
amaçlanmıştır.  Bu bağlamda
eğitimcilerin
algılarına dayalı olarak, yöneticilerin paylaşılan
liderlik ve dağıtımcı
liderlik düzeyleri,  paylaşılan
liderlik ve dağıtımcı
liderlik arasındaki ilişki
ve paylaşılan
liderliğin
dağıtımcı
liderliği
yordama gücü araştırmanın
temel amacını oluşturmuştur.

Araştırmanın Yöntemi: Araştırma
paylaşılan
liderlik ve dağıtımcı
liderlik arasındaki ilişki
ve paylaşılan
liderliğin
dağıtımcı
liderliği
yordama gücünü incelemek amacıyla ilişkisel tarama ve nedensel bir desende
tasarlanmıştır.
İlişkisel
tarama modelinde, iki veya daha fazla değişken
arasında bir ilişki
olup olmadığı
ve ilişkinin
varlığı
durumunda bunun yönü ortaya koyulmaya çalışılır.
Nedensel araştırma
deseni bağlamında,
bu araştırmada,
paylaşılan
liderlik ve alt boyutları bağımsız
değişken,
dağıtımcı
liderlik ise bağımlı
değişken
olarak ele alınmıştır.

Araştırmanın Bulguları: Araştırmaya katılanlar,
okul yöneticilerinin; paylaşılan
ve dağıtımcı
liderlik davranışları
ile ilgili olarak olumlu görüşe
sahiptirler. Paylaşılan
liderlik alt boyutu olan liderlik fonksiyonları ile dağıtımcı
liderlik alt boyutlarından “görevlerin ortak tamamlanması” arasında pozitif
yönde ve orta derecede anlamlı bir ilişki (r=.598; p<0.01), “karşılıklı
beceri geliştirme”
arasında pozitif yönde ve orta derecede anlamlı bir ilişki
(r=.510; p<0.01), “çalışanlar
arasında merkezi olmayan etkileşim”
arasında pozitif yönde ve zayıf derecede anlamlı bir ilişki
(r=.322; p<0.01), “duygusal destek” arasında pozitif yönde ve zayıf derecede
anlamlı bir ilişki
(r=.452; p<0.01) vardır.  paylaşılan
liderlik (bağımsız
değişken)
ve dağıtımcı
liderlik (bağımlı
değişken)
arasında pozitif yönde ve orta derecede anlamlı bir ilişki
(r=.644) vardır.  Paylaşılan
liderlik alt boyutlarının (görevlerin ortak tamamlanması,  karşılıklı beceri geliştirme,  çalışanlar arasında merkezi olmayan etkileşim,
duygusal destek) dağıtımcı
liderliğe
ait 0,415 varyansın % 41,5’i açıklamaktadır. Dağıtımcı
liderlik değişkeni
üzerinde en büyük etkiye  “Görevlerin
Ortak Tamamlanması’nın sahip olduğu
(β=0.452),
bunu “Duygusal Desteğin”
takip ettiği
(β=0.132)
görülmektedir. Fakat paylaşılan
liderlik alt boyutlarını oluşturan
“Karşılıklı
Beceri Geliştirme”  ve “Çalışanlar
Arasında Merkezi Olmayan Etkileşim”
değişkenlerinin
ise dağıtımcı
liderlik değişkeni
üzerinde bir etkiye sahip olmadığı
söylenebilir.

Araştırmanın Sonuçları ve Önerileri:
Katılımcıların görüşlerine
göre yöneticilerin paylaşılan
liderlik ve dağıtımcı
liderlik düzeyinin yüksek olduğu,
ancak çok yüksek olmadığı
söylenebilir. Paylaşılan
liderlik ile dağıtımcı
liderlik arasında bir ilişkinin
olduğu
ancak bu ilişkinin
çok yüksek olmadığıdır.
Türkiye’de son yıllarda yapılan araştırmalarda; paylaşılan
liderlik (shared leadership)  ve dağıtımcı
liderlik (distributed leadership) kavramlarını 
çoğunlukla
birbirinin yerine kullandıkları halde; 
gerek alan yazında gerek diğer ülkelerde bu iki liderlik kavramı
(dağıtımcı
liderlik/distributed leadership, paylaşılan liderlik/shared leadership) faklı
yaklaşımlar
olarak kabul edilmektedir. Nitekim bu araştırma
sonucunda da bu iki liderlik yaklaşımı arasında pozitif ve orta derecede
anlamlı bir ilişkinin
olduğu
tespit edilmiştir.
Ancak bir birinin yerine kullanılacak kadar aralarında bire bir ilişkinin
olduğu
söylenemez. Dolayısıyla ortak bir çok yönleri olsa bile paylaşılan
liderlik (shared leadership) ve dağıtımcı liderlik (distributed
leadership)  farklı birer liderlik yaklaşımları
olduğu
ve bir birinin yerine kullanılmasının uygun olmadığı
söylenebilir. 

Anahtar Kelimeler

Liderlik, paylaşılan liderlik, dağıtımcı liderlik.

Analysis of the Relationship between Shared Leadership and Distributed Leadership

Öz

Problem Statement: The
current study’s purpose is: First, to examine the relationship between shared
leadership and distributed leadership, which, despite having many similar aspects
in theory and practice, are defined as separate concepts. Second, to compare
the two approaches and dissipate the theoretical contradictions. In this sense,
the main aim of the study is to examine administrators’ shared leadership and
distributed leadership levels, the relationships between shared leadership and
distributed leadership, and the predictive power of shared leadership over
distributed leadership.

Purpose of Study: The aim of the study is to examine, compare, and
remove the specified conceptual contradictions between the distributed
leadership and shared leadership, many similar aspects of which are highlighted
despite their different nominations.

Method: The study utilized
a relational survey model and causal design to examine the relationship between
shared leadership and distributed leadership and the predictive power of shared
leadership over distributed leadership. In the current study, shared leadership
and its sub dimensions were regarded as the independent variable, whereas
distributed leadership was used as the dependent variable in the context of
causal research design.

Findings and Results:
The findings of the study show that according to participant views,
administrators have high levels of shared leadership and distributed leadership;
however, the levels are not very high. Based on the perception of participants,
there is a positive, medium-level, and significant relationship between the
Shared Leadership Scale and the Distributed Leadership Scale. Therefore, we can
argue that there is a relationship between shared leadership and distributed
leadership, but this relationship is not very distinctive.  It is observed that all these leadership
concepts are close to one another in meaning and can be used interchangeably.
The results of this study suggest using the term “collective leadership”
instead to bridge the gap between distributed leadership and shared leadership
and prevent cognitive complexity. According to participant views,
administrators have high levels of shared leadership and distributed
leadership; however, the levels are not very high. There is a relationship
between shared leadership and distributed leadership, but this relationship is
not very distinctive. 

Recommendations:
Therefore, it can be argued that shared leadership and distributed leadership
approaches are separate leadership approaches and that it is not suitable to
use them interchangeably, although they share many common points.

Anahtar Kelimeler

Leadership, distributed leadership, shared leadership

Kaynakça

• Anderson, S. E., Moore, S., & Sun, J. (2008). Positioning the principals in patterns of school leadership distribution. In K. Leithwood, B. Mascall & T. Strauss (Eds.), Distributed leadership according to the evidence. New York: Routledge.
• Bakir, A., A. (2013). Ogretmenlerin paylasilan liderlik ve orgutsel baglilik algilari arasindaki iliskinin analizi. [Analysis of the relationship between teachers’ perception of shared leadership and organizational adherence]. Unpublished doctoral dissertation. Inonu University, Institute of Educational Sciences., Malatya, Turkey
• Balci, A. (2009). Sosyal bilimlerde arastirma: Yontem, teknik ve ilkeler [Research in social sciences: methods, techniques and principles]. Ankara, Turkey: Pegem Akademi.
• Baloglu, N. (2011). Dagitimci liderlik: Okullarda dikkate alinmasi gereken bir liderlik yaklasimi. [Distributed Leadership: A leadership approach that should be taken into account in schools]. Ahi Evran Universitesi Egitim Fakultesi Dergisi, 12 (3), 127-148.
• Baloglu, N. (2012). Relations between value-based leadership and distributed leadership: a casual research on school principles behaviors. Educational Sciences: Theory & Practice (ESTP), Values Education Symposium Supplementary Special Issue, 12(2), Spring.
• Bennett, N., Harvey, J., Wise, C., & Woods, P. (2003). Distributed leadership. Retrieved 10 December 2013, from www.ncsl.org.uk/literaturereviews.
• Bolden, R., Petrov, G., & Gosling, J. (2009). Distributed leadership in higher education. Educational Management Administration and Leadership, 37(2), 257-277.
• Bolden, R., Petrov, G., & Gosling, J. (2009). Distributed leadership in higher education: rhetoric and reality. Educational Management Administration & Leadership, 37, 257.
• Bostanci, A. B. (2012). Paylasilan liderlik algisi olceginin Turkce uyarlamasi. [Turkish version of shared leadership perception scale]. International Journal of Human Sciences, (9)2, 1619-1632.
• Brown, M. H. (1989). Organizing activity in the women’s movement: An example of distributed leadership, international social movement research. Greenwich CT: JAI Press.
• Burke, K., M. (2010). Distributed leadership and shared governance in post-secondary education. Management in Education, 24 (2), 51-54. Retrieved 09 January 2014, From http://ehis.ebscohost.com.
• Chen, G., Kirkman, B. L., Kanfer, R., Allen, D. & Rosen, B. (2007). A multilevel study of leadership, empowerment, and performance in teams. Journal of Applied Psychology, 92 (2), 331-346.
• Copeland, M. A. (2003). Leadership of inquiry: building and sustaining capacity for school improvement. Educational Evaluation and Policy Analysis, 25(4), 375-395.
• Elmore, R. F. (2000). Building a new structure for school leadership. Washington DC: The Albert Shanker Institute.
• Fitzsimons, D., James , K. T., & Denyer, D. (2011). Alternative approaches for studying shared and distributed leadership. International Journal of Management Reviews, 13, 313–328. Retrieved 09 January 2014, from http://ehis.ebscohost.com.
• Fox, J. (2008). Applied regression analysis, linear models, and related methods. Sage Publications.
• Frost, D. & Harris, A (2003). Teacher leadership: Towards a research agenda. Cambridge Journal of Education, 33 (3), 479-498.
• Gibb, C. A. (1954). Leadership. In G. Lindzey (Eds.), Handbook of social psychology 2 (pp. 877–917). Reading, MA: Addison-Wesley.
• Gronn , P. (2000). Distributed leadership. In K. Leithwood & P. Hallinger (Eds.), Second international handbook of educational leadership and administration. Dordrecht, Boston: Kluwer Academic.
• Gronn, P. (2002). Distributed leadership as a unit of analysis. The Leadership Quarterly, 13, 423–45.
• Halverson, R. (2007). Systems of practice and professional community: The adams case. In J. P. Spillane (Ed.), Distributed leadership in practice. New York: Teachers College Press.
• Halverson, R., & Clifford, M. (2013). Distributed instructional leadership in high schools. Retrieved 20 November 2013 from http://website.education.wisc.edu.
• Harris A., & Lambert L. (2003). Building leadership capacity for school improvement. Buckingham: Open University Press. Web: http://www.actedu.in/pdf/leadership.pdf .
• Harris, A. (2003). Teacher leadership as distributed leadership: Heresy, fantasy or possibility? School Leadership & Management: Formerly School Organisation, 23(3), 313-324.
• Harris, A. (2004). Distributed leadership and school improvement: Leading or misleading? Educational Management Administration Leadership, 32, 11-24
• Harris, A. (2005). Leading or misleading? Distributed leadership and school improvement. Journal of Curriculum Studies, 37(3), 255–265.
• Harris, A. (2008). Distributed leadership: According to the evidence. Journal of Educational Administration, 46(2), 172–188.
• Harris, A., & Muijs, D. (2005). Improving schools through teacher leadership. Maidenhead: Open University Press.
• Harris, A., & Spillane, J. (2008). Distributed leadership through the looking glass. Management in Education, 22(1), 31-34.
• Harris, A., Leithwood, K., Sammons, P., & Hopkins, D. (2007). Distributed leadership and organizational change. Journal of Educational Change, 8(4), 337-347.
• Harris, A., & Lambert, L. (2003). Building leadership capacity for school. Open University Press Maidenhead · Philadelphia, USA.
• Heller, M. F., & Firestone, W. A. (1995). Who’s in charge here? Sources of leadership for change in eight schools. Elementary school Journal, 96(1), 65-86.
• Hoy, W. K. & Miskel, G. C. (2012). Educational administration, theory, research and practice (Ceviri Editoru: Selahattin Turan). Ankara, Nobel Yayinlari.
• Hulpia, H., & Devos, G. (2009). Exploring the link between distributed leadership and job satisfaction of school leaders. Educational Studies, 35(2), 153-171.
• Hulpia, H., Devos, G., & Rosseel, Y. (2009). Development and validation of scores on the distributed leadership inventory. Educational and Psychological Measurement, 69(6), 1013-1034.
• Hulpia, H., Devos, G., Rosseel, Y. & Vlerick, P. (2012). Dimensions of distributed leadership and the impact on teachers' organizational commitment: a study in secondary education. Journal of Applied Social Psychology, 42 (7), 1745–1784.
• Judge, W. Q. & Ryman J. A. (2001). The shared leadership challenged in strategic alliances Lessons from the U.S. healthcare industry. The Academy of Management Executive, 15(2), 71-79.
• Katz, D. (1964). The motivational basis of organizational behavior. Behavior Science, 9, 131-133.
• Katz, D., & Kahn, R. L. (1966). The social psychology of organizations. New York: Wiley.
• Kempster S., Cope J. & Parry, K. (2010 ). Dimensions of distributed leadership in the same context. Retrieved 08 April 2011, from http://www.strath.ac.uk.
• Kocolowski, M.D. (2010). Shared leadership: Is it time for a change? Emerging Leadership Journeys, 3(1), 22-32.
• Korkmaz, E. (2011). Ilkogretim okulu yoneticilerinin dagitimci liderlik davranislarini gosterme duzeyleri. [Primary school managers' levels of showing distributed leadership manners ]. Kalem Egitim ve Insan Bilimleri Dergisi 1(1), 123-153.
• Korkmaz, E., & Gunduz, H. B. (2011). Ilkogretim okulu yoneticilerinin dagitimci liderlik davranislarini gosterme duzeyleri. [Primary school managers' levels of showing distributed leadership manners]. Kalem Egitim ve Saglik Hizmetleri A.S.
• Lunenburg F. C., & Ornstein, A. C. (2013). Educational administration (Educational Management Translation Editor: Gokhan Arastaman). Ankara: Nobel Yayinlari.
• Malloy, J., P. (2012). Effects of distributed leadership on teachers’academic optimism and student achievement. Doctorate in Education, Department of Theory and Policy Studies Ontario Institute for Studies in Education of the University of Toronto.
• Mendez, M., J. (2009). A closer look into collective leadership: is leadership shared or distributed? New Mexico State University, Las Cruces, New Mexico. Retrieved 08.04.2013, from http://search.proquest.com.
• Ozdemir, M. (2012). Dagitimci liderlik envanterinin Turkce uyarlamasi: Gecerlik ve guvenirlik calismalari. [Turkish version of distributed leadership inventory: Validity and reliability studies ]. Kuram ve Uygulamada Egitim Yonetimi, 18(4), 575-598.
• Ozer, N., & Beycioglu, K. (2013). Paylasilan liderlik olceginin gelistirilmesi: Gecerlik ve guvenirlik calismalari. [The development of shared leadership scale: Validity and reliability studies]. Ilkogretim Online, 12(1), 77-86. Retrieved 08.04.2013, from http://ilkogretimonline.org.tr.
• Ozgur U. (2010). Kendi kendine liderlik stratejileri uzerine bir arastirma [A research on self-leadership strategies]. Ataturk Universitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 24(1), 176-177.
• Penlington, C., Kington, A., & Day, C. (2008). Leadership in improving schools: A qualitative perspective. School Leadership & Management, 28(1), 65 - 82.
• Printy S. (2008). Distributed leadership: A Quick Tour of Theory and Practice. Michigan Principal‘s Fellowship. Michigan Principals Fellowship Summer Institute.
• Schlechty, P.C. (2005). Shaking up the school house, reestablishing schools (Translation: Yuksel Ozden). Ankara, Turkey: Nobel Yayincilik
• Senge, P. (1990). The fifth discipline: The art and practice of the learning organisation. New York: Doubleday.
• Smylie, M. A., Lazarus, V., & Conyers, J. B. (1996). Instructional outcomes of school-based participated decision-making. Educational Evaluation and Policy Analysis, 18(3), 181-198.
• Sonmez, V., & Alacapinar, F. (2011). Bilimsel arastirma yontemleri. [Scientific research methods]. Ankara, Turkey: Ani Yayincilik.
• Spillane, J. (2005). Distributed leadership. The Educational Forum, 69(2), 143–150.
• Spillane, J. P. & Diamond, J. B. (Eds.). (2007). Distributed leadership in practice. New York: Teachers College Press.
• Spillane, J. P. (2006). Distributed leadership (1st ed.). San Francisco: Jossey-Bass.
• Spillane, J. P., Halverson, R. & Diamond, J. B. (2001). Investigating school leadership practice: A distributed perspective. Educational Researcher, 30(3), 23–28.
• Wood, M. S. (2005). Determinants of shared leadership in management teams. International Journal of Leadership Studies, 1(1), 64-85.
• Yilmaz, A. I. (2013). Ilkogretim okulu ogretmenlerinin paylasilan liderlik davranislari. [Shared leadership behaviors of primary school teachers]. Unpublished master thesis. Dokuz Eylul University, Institute of Educational Sciences, Izmir, Turkey.
• Yilmaz, E. (2006). Okullardaki orgutsel guven duzeyinin okul yoneticilerinin etik liderlik ozellikleri ve bazi degiskenler acisindan incelenmesi. [Examination of level of organizational trust in schools in terms of ethical leadership characteristics of school administrators and some variables]. Unpublished doctoral thesis. Selcuk University, Institute of Social Sciences, Konya, Turkey.
• Yukl G. A. (1999). An evaluation of conceptual weaknesses in transformational and charismatic leadership theories. The Leadership Quarterly 10(2), 285–305.