Ergenlerde Öz-Kontrol İle Siber Mağduriyet Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

Yıl 2016, Cilt: 16 Sayı: 67, 0 - 0, 15.12.2016

Adem Peker

Öz

Problem Durumu:
21. yüzyılın başında ergenler interneti etkin bir şekilde kullanmaya
başlamışlardır. Bloglar, sosyal ağlar ve anlık mesajlaşma gençler için yeni bir
dünya oluşturmuştur. Bu yeni dünyaya katılımın kişiye parmaklarının ucunda
bilgilere ulaşmalarının yanında eğlenme, çeşitli sosyal ve duygusal becerileri
öğretme gibi yararları bulunmaktadır. Örneğin siber ortam sağlıklı şekilde
duygularını ifade etmek, başkalarına hoşgörü ve saygı ile bakabilmek,
eleştirisel düşünme, karar verme, kendini kontrol etme becerisi ve yeni şeyler
öğrenme için bir mekan sağlamaktadır.  Siber dünya gençlerin kendinin keşfetme,
sosyal destek alma, oyun oynama, bilgiye ulaşma, başkalarıyla iletişim kurma ve
akademik
destek alma gibi benzersiz fırsatlar sunmaktadır. Gençlerin
büyük çoğunluğu bilgisayarı ve interneti olumlu ve yararlı bir şekilde
kullanmalarına rağmen başkalarına zarar vererek, saldırganlık
davranışlar gösterme şeklinde de kullanabilmektedirler. Online saldırganlığın ve mağduriyetin yeni formu siber
zorbalık olarak adlandırılmaktadır. Siber zorbalık elektronik
metin aracılığıyla tekrarlanan bir şekilde kasıtlı olarak başkalarına zarar
verecek davranışlar olarak tanımlanmaktadır.
Bir diğer ifade ile siber zorbalık bilişim ve iletişim teknolojilerinin bir
kişi yada gruba hakaret etmek,
iftira atmak ve alay etmek amacıyla kasıtlı ve tekraralanan
agresif davranışlar olarak
belirtilmektedir. Siber zorbalık teknolojik araçların olumsuz bir özelliği
olarak görülmektedir.

Siber
zorba, farklı bir e-posta kullanarak ya da sosyal medya sitelerinde hayali hesaplar
oluşturarak mağdurla iletişim kurabilir. Aynı zamanda siber zorbalık oyun
oynarken, okulda, evde ya da kişinin özel alanında bireyin karşısına çıkabilir.
İnsanlar modern teknolojinin kullanımı ile birlikte 24 saat siber zorbalık davranışılarla
karşılaşabilirler.

Araştırmanın Amacı: Araştırmalar
bilişim ve iletişim teknolojilerinin kötüye kullanılması sonucunda oluşan siber
mağduriyetin çocuklar ve gençler arasında giderek artan bir problem olduğunu
ortaya koymaktadır. Özellikle teknolojinin gelişmesi bu sorunun giderek
büyümesine yol açacağı düşünülmektedir. Dolayısıyla siber zorbalık davranışlara
maruz kalmayı önlemeye ilişkin çalışmalarının nasıl olacağı yönünde
araştırmalar hız kazanmaktadır. Bu çalışmanın da önleme çalışmalarına katkı
sağlayacağı ön görülmektedir. Ergenlerde öz-kontrol ile siber mağduriyet
arasındaki ilişkinin ortaya konulmasının müdahale çalışmaları için alan
uzmanlarına (psikolojik danışmanlar, psikologlar, sosyal hizmet uzmanları ve
okul yöneticileri) önemli bir kaynak sağlayacağı düşünülmektedir. Bu doğrultuda
bu araştırmanın amacı öz-kontrolün siber mağduriyet üzerindeki yordayıcı
etkisinin incelenmesidir.

Araştırmanın
Yöntemi: Araştırmada öz-kontrol ve siber mağduriyet arasındaki yordayıcı
ilişkileri incelemek için ilişkisel tarama modeli
kullanılmıştır.
Çalışmada ergenlerin öz-kontrolü ile siber mağduriyet
ara­sındaki ilişkiyi açıklamaya yönelik geliştirilen teorik model test
edilmektedir. Araştırmanın çalışma grubu 2014-2015 eğitim öğretim yılında Türkiye’deki Erzurum ilinde beş farklı ortaöğretim okulunda öğrenim gören 353
öğrenciden oluşmaktadır. Çalışma grubunun 209 (%59,2) tanesi kız, 144 (%40,8)
tanesi ise erkektir. Öğrencilerin %26,6'sı 9.sınıfta, %29,6'sı 10. sınıfta, %
31.2'si, 11.sınıfta ve  %13'6'sı 12.
sınıfta öğrenim görmektedir. Araştırma verilerine ilişkin analiz
yapılmadan önce çok değişkenli veriler için normallik dağılımını etkilemesi
olası değerleri belirlemek için Mahalanobis uzaklık değerleri hesaplanmıştır.
Bu hesaplama işlemi sonucunda 4 kişiye ait ölçekler veri setinden
çıkarılmıştır. Bu işlemden sonra 353 veri ile analizler sürdürülmüştür.
Araştırmada öz-kontrol ile siber mağduriyet arasındaki ilişkiler Pearson
momentler çarpım korelasyonu ile; öz-kontrolün siber mağduriyet üzerindeki yordayıcı
etkisi yapısal eşitlik modeli incelenmiştir. Araştırmada verilerin analizleri LISREL 8.54 ve SPSS 21.00 programları
aracılığıyla yapılmıştır.

Araştırmanın
Bulguları: Araştırmanın sonucunda öz-kontrol ölçeğinin alt
boyutlar olan dürtüsellik ve öz-disiplinle siber mağduriyet ölçeğinin alt
boyutları olan siber dilsel mağduriyet, kimliği gizleme ve siber sahtecilik
arasında negatif yönde düşük ve orta düzeyde anlamlı ilişkilerin olduğu
görülmektedir. Ayrıca siber mağduriyet ölçeğinin alt boyutlarının birbirleriyle
orta düzeyde ve pozitif yönde anlamlı bir ilişkinin olduğu gözlenmektedir.
Bunun yanısıra öz-kontrol ölçeğinin dürtüsellik ve özdisiplin arasında pozitif
yönde, orta düzeyde, anlamlı bir ilişkinin olduğu belirlenmiştir. Öz-kontrolün
siber mağduriyet üzerindeki yordayıcı etkisi yapısal eşitlik modeli ile test
edilmiştir. Yapısal eşitlik modeli analizi sonucunda dürtüsellik ve
öz-disiplini kapsayan öz-kontrol örtük değişkeninin (OZK) siber dilsel
mağduriyet, kimliği gizleme ve siber sahtecilik alt boyutlarını kapsayan siber
mağduriyet örtük değişkenini (SM) negatif yönde yordadığı gözlenmektedir (β=-.40,
t= -4.47). Modelde gösterilen tüm yolların anlamlı olduğu belirlenmiştir (χ2/sd= 1.04, NFI= .99, CFI=.99, GFI =.98, AGFI= .98, SRMR= .014 ve
RMSEA= .011). Elde edilen bu bulgu öz-kontrolün
ergenlerde siber zorbalığa maruz kalma üzerinde anlamlı bir etkisinin olduğu
şeklinde değerlendirilebilir.

Araştırmanın Sonuçları ve
Önerileri: Bu araştırmada dürtüsellik ve öz-disiplin boyutlarından
oluşan öz-kontrolün ergenlerin siber mağduriyet yaşama üzerindeki yordayıcı
etkisi incelenmiştir. Araştırma sonucunda öz-kontrol ile siber mağduriyet
arasında anlamlı ilişkilerin olduğu görülmüştür. Araştırmanın diğer bir
sonucunda öz-kontrol (OZK) örtük değişkeninin siber mağduriyet (SM) örtük
değişkenini negatif yönde ve anlamlı bir düzeyde yordadığı belirlenmiştir.
Ayrıca araştırmada OZK örtük değişkeninin siber dilsel mağduriyet,
kimliği gizleme ve siber sahtecilik gözlenen değişkenleri üzerinde
dolaylı etkilere sahip olduğu tespit edilmiştir. Analiz sonucunda, öz-kontrolün
siber mağduriyetin % 18’ini
açıkladığı saptanmıştır.

Çalışmanın
bulguları, göz önünde bulundurulması gereken sınırlılıklar ile dikkate
alınmalıdır. Bu çalışmada veri toplama aracı olarak iki alt boyuttan oluşan
öz-kontrol ölçeği ve üç alt boyuttan oluşan siber mağduriyet ölçeği
kullanılmıştır. Gelecekte yapılacak çalışmalarda öz-kontrol ve siber mağduriyet
ile ilgili farklı ölçekler kullanılarak araştırma tekrarlanabilir. Böylece çalışmanın sonuçları karşılaştırılarak daha ayırt
edici bulgulara ulaşılabilir. Araştırmanın
diğer bir sınırlılığı ise çalışma grubunun 14-18 yaş arası öğrenim görmekte
olan ergenlerle sınırlı olmasıdır. Bundan dolayı elde edilen sonuçların bu yaş
grubundaki öğrencilere göre değerlendirilmesi gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Lise öğrencileri, elektronik saldırganlık ve yapısal eşitlik modeli.

An Examination of the Relationship Between Self-Control and Cyber Victimization in Adolescents

Öz

Purpose:  Cyber bullying is a new phenomenon which
adversely affects young people. Exposure to the cyber bullying can negatively
affect the mental health. The aim of this study is to examine the predictive
effect of self-control on cyber victimization in adolescents. Research Methods:  The study group was composed of 353 Turkish
secondary school students. The research data were collected using the Brief
Self-Control Scale and Cyber Victimization Scale. To examine predictive
relationships between self-control and cyber victimization, the descriptive
relational model was used. In the study, the analysis of the data was made
using the Pearson Correlation Coefficient and structural equation modelling. Findings:  As a result of the study, significant
relationships were determined in the negative direction, at low and moderate
level between the impulsivity and self-discipline sub-dimensions of the
self-control scale and cyber language victimization, hidden identities and cyber
forgery sub-dimensions of the cyber victimization scale. Another result of the
study was that the self-control latent variable (SC) covering the impulsivity
and self-discipline sub-dimensions predicted negatively the cyber victimization
latent variable (CV), which relates to cyber language victimization, hidden
identity and cyber forgery sub-dimensions. Implications for Research and Practice:  As a result of the study, it was found that
self-control predicted cyber victimization in a negative way. The structural
modelling analysis indicated that the model related to self-control's
predicting cyber victimization was acceptable and the model could account for
the relationships between the observed and the latent variables sufficiently.
Counselors can place students in activities to improve their self-control
skills

Anahtar Kelimeler

High school students electronic aggression structural equation modelling

Kaynakça

• Akbulut, Y., & Erıstı, B. (2011). Cyberbullying and victimisation among Turkish university students. Australasian Journal of Educational Technology, 27(7), 1155-1170.
• Antoniadou, N., & Kokkinos, C.M. (2015). Cyber and school bullying: Same or different phenomena? Aggression and Violent Behavior, 25, 363-372.
• Ates, B., & Guler, M. (2016). Ergenlerde siber zorbalığın yordayıcısı olarak algılanan sosyal yetkinlik ve toplumsal kaygı. [Perceived social competence and social anxiety as a predictor of cyberbullying in adolescents]. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(1), 391-408.
• Bauman, S., & Newman, M.L. (2013). Testing assumptions about cyberbullying: Perceived distress associated with acts of conventional and cyberbullying. Psychology of Violence, 3, 27-38.
• Baumeister, R.F., Bratlavsky, E., Muraven, M., & Tice, D.M. (1998). Ego depletion: Is the active self a limited resource? Journal of Personality and Social Psychology, 74, 1252-1265.
• Berson, M.J. (2000). The computer can’t see you blush. Kappa Delta Pi Record, 36(4), 158-162.
• Brown, C.F., Demaray, M. K., & Secord, S.M. (2014). Cyber victimization in middle school and relations to social emotional outcomes. Computers in Human Behavior, 35, 12-21.
• Bossler, A.M., & Holt, T.J. (2010). The effect of self-control on victimization in the cyber world. Journal of Criminal Justice, 38, 227-236.
• Bossler, A.M., & Holt, T.J. (2009). On-line activities, guardianship, and malware infection: An examination of routine activities theory. International Journal of Cyber Criminology, 3, 400-420.
• Bonanno, R.A., & Hymel, S. (2013). Cyber bullying and internalizing difficulties: Above and beyond the impact of traditional forms of bullying. Journal of Youth and Adolescence, 42, 685-697.
• Byrne, B.M. (2010). Structural equation modeling with AMOS: Basic concepts, applications, and programming (2nd ed.). New York: Taylor and Francis.
• Cetın, B., Yaman, E., & Peker, A. (2011). Cyber victim and bullying scale: A Study of validity and reliability. Computer&Education, 57(4), 2261-2271.
• DePaolis, K., & Williford, A. (2014). The nature and prevalence of cyber victimization among elementary school children. Child Youth Care Forum, 44, 377-393.
• Dogan, U., & Tosun, N.I. (2016). Lise öğrencilerinde problemli akıllı telefon kullanımının sosyal kaygı ve sosyal ağların kullanımına aracılık etkisi. [Mediating effect of problematic smartphone use on the relationship between social anxiety and social network usage of high school students]. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(22), 99-128.
• Eroglu, Y. (2016). Üniversite öğrencilerinde problemli internet kullanımı: İlişkisel-karşılıklı bağımlı benlik kurgusu ve dürtüselliğin yordama güçleri. [Problematic internet use in universıty students: The predictive stenght of relational-interdependent self-construal and impulsivity]. Turkish Studies, 11(3), 1091-1114.
• Felmlee, D., & Faris, R. (2016). Toxic ties: Networks of friendship, dating, and cyber victimization. Social Psychology Quarterly, 79(3), 243-262.
• Forde, D.R., & Kennedy, L. W. (1997). Risky lifestyles, routine activities, and the general theory of crime. Justice Quarterly, 14, 265-294.
• Gilboa, N. (1996). Elites, lamers, narcs and whores: Exploring the computer underground. In L. Cherny & E. R. Weise (Eds.), Wired women: Gender and new realities in cyberspace (pp. 98−113). Seattle, WA: Seal.
• Gottfredson, M.R., & Hirsch, T.A. (1990). General theory of crime, Stanford, CA: Published by Stanford University Press, 85-123.
• Heiman, T., Olenik-Shemesh, D., & Eden, S. (2015). Cyberbullying involvement among students with ADHD: Relation to loneliness, self-efficacy and social support. European Journal of Special Needs Education, 30(1), 15-29.
• Herring, S.C. (1999). The rhetorical dynamics of gender harassment online. The Information Society, 15, 151-167.
• Higgins, G.E., Fell, B.D., & Wilson, A.L. (2006). Digital piracy: Assessing the contributions of an integrated self-control theory and social learning theory using structural equation modeling. Criminal Justice Studies, 19, 3-22.
• Higgins, G.E., & Makin, D.A. (2004). Self-control, deviant peers, and software piracy. Psychological Reports, 95, 921-931.
• Hinduja, S., & Patchin, J.W. (2008). Cyberbullying: An exploratory analysis of factors related to offending and victimization. Deviant Behavior, 29, 129-156.
• Hirschi, T., & Gottfredson, M. (1993). Commentary: Testing the general theory of crime. Journal of Research on Crime and Delinquency, 30, 47-54.
• Holtfreter, K., Reisig, M.D., & Pratt, T.C. (2008). Low self-control, routine activities, and fraud victimization. Criminology, 46, 189-220.
• Holt, T.J., Bossler, A.M., & May, D. (2012). Lowself-control, deviant peer associations, and juvenile cyberdeviance. The American Journal of Criminal Justice, 37, 378-395.
• Jung, Y.E., Leventhal, B., Kim, Y.S., Park, T.W., Lee, S.H., Lee, M., Park, S.H., Yang, J.C., Chung, Y.C., Chung, S.K., & Park, J. I. (2014). Cyberbullying, problematic internet use, and psychopathologic symptoms among Korean youth. Yonsei Medical Journal, 55(3), 826-830.
• King, R.B., & Gaerlan, M.J.M. (2014). High self-control predicts more positive emotions, better engagement, and higher achievement in school. European Journal of Psychology of Education, 29(1), 81-100.
• Kline, R.B. (2011). Principles and practice of structural equation modeling. New York: The Guilford.
• Mishna, F., Cook, C., Gadalla, T., Daciuk, J., & Solomon, S. (2010). Cyber bullying behaviors among Middle and High School Students. American Journal of Orthopsychiatry 80(3), 362-374.
• Muraven, M., Tice, D.M., & Baumeister, R.F. (1998). Self-control as a limited resource: Regulatory depletion patterns. Journal of Personality and Social Psychology, 74, 774-789.
• Nebioglu, M., Konuk, N., Akbaba, S., & Eroglu, Y. (2013). The investigation of validity and reliability of the Turkish version of the brief self-control scale. Bulletin of Clinical Psychopharmacology, 22(4), 340-351.
• Paullet, K., & Pinchot, J. (2014). Behind the screen where today’s bully plays: Perceptions of College Students on Cyberbullying. Journal of Information Systems Education, 25(1), 63-69.
• Ramsey, J.L., Dilalla, L.F., & Mccrary, M.K. (2015). Cyber victimization and depressive symptoms in sexual minority college students. Journal of School Violence, 15, 483-502.
• Raskauskas, J., & Stoltz, A.D. (2007). Involvement in traditional and electronic bullying among adolescents. Developmental Psychology, 43, 564-575.
• Schreck, C.J., Stewart, E.A., & Fisher, B.S. (2006). Self control, victimization, and the influence on risky lifestyles: A longitudinal analysis using panel data. Journal of Quantitative Criminology, 22, 319-340.
• Schreck, C.J., Wright, R.A., & Miller, J.M. (2002). A study of individual and situational antecedents violent victimization. Justice Quarterly, 19, 159-180.
• Sjurso, I.R., Fandrem, H., & Roland, E. (2016). Emotional problems in traditional and cyber victimization. Journal of School Violence, 15, 114-131.
• Stewart, E.A., Elifson, K.W., & Sterk, C.E. (2004). Integrating the general theory of crime into an explanation of violent victimization among female offenders. Justice Quarterly, 21, 159-181.
• Tokunaga, R.S. (2010). Following you home from school: A critical review and synthesis of research on cyberbullying victimization. Computers in Human Behavior, 26(3), 277-287.
• Vazsony, A.T., Machackov, H., Sevcikova, A., Smahel, D., & Cerna, A. (2012). Cyberbullying in context: Direct and indirect effects by low self-control across 25 European countries. European Journal of Developmental Psychology, 9(2), 210-227.
• Wall, D.S. (2001). Cybercrimes and the internet. In D. S. Wall (Ed.). Crime and the Internet (pp. 1-17). New York: Routledge.
• Wolak, J., Mitchell, K.J., & Finkelhor, D. (2006). Online victimization of youth: Five years later. Washington, DC: National Center for Missing and Exploited Children.
• Wright, M.F. (2015). Cyber victimization and perceived stress: Linkages to late adolescents’ cyber aggression and psychological functioning. Youth & Society, 47(6), 789-810.