Fen Öğretiminde Yaratıcı Zıt Düşünme Tekniğinin Uygulanmasının Ortaokul Öğrencilerinin Yaratıcılık Düzeylerine Etkisi

Yıl 2016, Cilt: 16 Sayı: 67, 0 - 0, 15.12.2016

Tulin Karaca Ozlem Koray

Öz

Problem Durumu: 21. yüzyılda bütün toplumların en önem verdiği konuların başında, toplum
bireylerinin ne derece yaratıcı olabileceği olgusu gelmektedir. Çünkü
bireylerin yaratıcılığı yani özgün fikirler üretebilmeleri, bulundukları
toplumun kalkınmasını sağlayacak ve refah düzeyini yükseltebilecek anahtar bir
role sahiptir. İyi fikirler karmaşık yapılı problemler için etkili çözümler
anlamına gelebileceği gibi, pazar payı yüksek olan her türlü ürüne dönüşme
özelliği de taşır. Bireylerin yaratıcılığını dolayısıyla niteliğini arttırmak
“eğitim” alanı ile ilişkili olup, salt teorik bilginin önemsendiği ve
standartların yerine getirildiği bir anlayıştan ziyade, eğitimde kalitenin ön
planda tutulduğu “yaratıcılık eğitimini” işaret etmektedir. Yaratıcılık ve yaratıcı düşünme, değişen
dünyaya uyum sağlamada çok önemli bir beceri olarak değerlendirilmektedir. Pek
çok ülke kendi toplumlarındaki yaratıcı bireylerin sayılarını arttırmak ve de
sistemin içerisine dâhil ederek onlardan faydalanmak adına girişimlerde
bulunmaktadır. Yaratıcılık eğitimi üzerine yapılan çalışmalar bütün bu
girişimler için anahtar role sahiptir. Bu çalışmanın da konusunu oluşturan yaratıcı zıt düşünme tekniği gibi pek
çok uygulamanın yaratıcılık eğitimi bağlamında kullanılması ve bu tür
tekniklerin bireylerin yaratıcılıklarını geliştirmedeki etkilerinin incelenmesi
yaratıcı bireylerin sayısını arttırabilecek bir potansiyele sahiptir.

Araştırmanın
Amacı: Bu çalışmanın amacı, ekosistem
konusu üzerine yaratıcı zıt düşünme tekniğinin (YAZID) uygulanmasının ortaokul
öğrencilerinin yaratıcılık düzeylerine etkisini incelemektir. “Yaratıcılık” bağımlı değişkeni
üzerindeki etkisi incelenen bağımsız değişken “yaratıcı zıt düşünme tekniğine
dayalı uygulamalar” dır. Araştırmanın amacı doğrultusunda belirlenen
sorular şu şekildedir:

1. Yaratıcı zıt düşünme (YAZID)
tekniği uygulamalarının yapıldığı deney grubu ile müfredata uygun öğretimin
yapıldığı kontrol grubu arasında yaratıcılık düzeyi açısından anlamlı bir
farklılık var mıdır?

                a.
Yaratıcı zıt düşünme (YAZID) tekniği uygulamalarının yapıldığı deney grubu ile
müfredata uygun öğretimin yapıldığı kontrol grubu arasında yaratıcılığın alt
boyutları (akıcılık, esneklik, orijinallik, ayrıntılılık) açısından anlamlı bir
farklılık var mıdır?

2. Yaratıcı zıt düşünme (YAZID)
tekniği uygulamalarının yapıldığı deney grubu öğrencilerinin yaratıcılık ön
test ve son test puanları arasında anlamlı bir farklılık var mıdır?

                a.
Yaratıcı zıt düşünme (YAZID) tekniği uygulamalarının yapıldığı deney grubu
öğrencilerinin yaratıcılığın alt boyutları (akıcılık, esneklik, orijinallik,
ayrıntılılık) ön test ve son test puanları arasında anlamlı bir farklılık var
mıdır?

3. Müfredata dayalı uygulamanın
yapıldığı kontrol grubu öğrencilerinin yaratıcılık ön test ve son test puanları
arasında anlamlı bir farklılık var mıdır?

                a.
Müfredata dayalı uygulamanın yapıldığı kontrol grubu öğrencilerinin
yaratıcılığın alt boyutları (akıcılık, esneklik, orijinallik, ayrıntılılık) ön
test ve son test puanları arasında anlamlı bir farklılık var mıdır?

Araştırmanın
Yöntemi: Araştırmada
deneysel yöntem kullanılmıştır. Araştırma problemlerini incelemek için, deneysel
yöntemler içerisinden yarı deneysel yöntem ve öntest-sontest kontrol gruplu
desen kullanılmıştır.
Araştırmanın yöntemine uygun olarak çalışma grubunu, bu okulda öğrenim gören 39
7. Sınıf öğrencisi oluşturmaktadır. Araştırma verilerini toplamak
için Torrance Yaratıcı Düşünme Testi (TYDT) Şekilsel A formu kullanılmıştır. Araştırma kapsamında elde edilen
veriler SPSS paket programında bulunan bağımlı ve bağımsız gruplar için t-testi
yöntemlerine göre analiz edilmiş ve araştırma bulgularına ulaşılmıştır.

Araştırmanın
Bulguları: Yaratıcı zıt
düşünme (YAZID) tekniğinin uygulandığı deney grubu ile müfredata uygun
öğretimin yapıldığı kontrol grubu arasında yaratıcılık puanı açısından deney
grubu lehine anlamlı bir farklılık vardır.
(t₍₃₇₎=3,9, p<.01).  Yaratıcılığın alt boyutları akıcılık (t₍₃₇₎ =2,09, p<.05), esneklik (t₍₃₇₎=4,006, p<.01), orjinallik (t₍₃₇₎=3,08, p<.01) ve ayrıntılılık (t₍₃₇₎=3,07, p<.01) açısından her
iki grup arasında anlamlı farklılık tespit edilmiş olup, farklılık deney grubu
lehinedir. Yaratıcı zıt düşünme (YAZID) tekniği uygulamalarının yapıldığı deney
grubu öğrencilerinin yaratıcılık ön test ve son test puanları arasında anlamlı
bir farklılık vardır (t₍₁₈₎=3,73,
p<.01).  Farklılık deney grubunun sontest
puanları lehinedir. Yaratıcılığın alt boyutlarından esneklik (t₍₁₈₎=7,25, p<.01) ve orjinallik (t₍₁₈₎=2,61, p<.05).  açısından deney grubunun öntest ve sontest
puanları arasında, sontest puanları lehine anlamlı bir farklılık vardır.
Müfredata dayalı uygulamanın yapıldığı kontrol grubu öğrencilerinin yaratıcılık
toplam ön test ve son test puanları arasında anlamlı bir farklılık yoktur (t₍₁₉₎= 1,96, p>.05). Yaratıcılık
boyutlarından sadece akıcılık açısından kontrol grubunun öntest ve sontest
puanları arasında anlamlı bir farklılık vardır (t₍₁₉₎=5,54, p<.01). Bu boyut
açısından farklılık kontrol grubunun sontest puanları lehinedir.

Araştırmanın
Sonuçları ve Önerileri: Araştırma
sonuçlarına göre; bir fen konusu (ekosistem) üzerine yaratıcı zıt düşünme
tekniğinin (YAZID) uygulanmasının ortaokul 7. Sınıf öğrencilerinin yaratıcılık
düzeylerini geliştirdiği tespit edilmiştir. Yaratıcılık
eğitimi bağlamında etkisi sınanan bu tür programların ortaya koyduğu sonuçlar,
öğrencilerin yaratıcılıklarının geliştirilebileceğini göstermektedir. Ayrıca
öğretmenler tarafından yaratıcılığın ön plana alındığı ve kullanıldığı sınıf
ortamlarının hazırlanması, okullarda verilen eğitimin kalitesini arttırma adına
da önemlidir. Öğretmenlerin Fen Bilimleri dersi ve Sosyal Bilgiler, Türkçe, Matematik,
Resim, Müzik vb. gibi diğer derslerde yaratıcı zıt düşünme (YAZID) ve benzeri
programları kullanmaları önerilmektedir. Çünkü bu tür programların
yaratıcılığın yanı sıra diğer üst düzey düşünme becerilerini de arttıracağı
öngörülmektedir. Ayrıca hizmet içindeki öğretmenlere tekniğin fen derslerinde ve uygun olan diğer derslerde nasıl
uygulanacağına yönelik hizmet içi eğitim seminerleri verilebilir. Öğretmen
adaylarına da teorik bilginin yanı sıra yöntemin nasıl uygulanacağına ilişkin
örnek uygulamalar lisans öğrenimleri boyunca gösterilmelidir.

Anahtar Kelimeler

Janusian düşünme süreci, Torrance yaratıcı düşünme testi, insan ve çevre ünitesi, deneysel çalışma

The Effect of Using the Creative Reversal Act in Science Education on Middle School Students’ Creativity Levels

Öz

Purpose:  The purpose of this study is to examine the effects of the creative reversal act (CREACT) used in teaching ecosystems topics on the creativity levels of middle school students. Research Methods:  The research was conducted using a quasi-experimental design, a quantitative research method, and a pretest–posttest control group design. The sample of the study was comprised of 39 students in two groups. The quantitative data were analyzed using the dependent and independent samples t-tests in SPSS software. Findings:  There was a significant difference between the experimental group, which underwent creative reversal act training, and the control group, which underwent curriculum-based training in terms of creativity scores. The experimental group had higher scores than the control group. There was a significant difference between the two groups in terms of the subcomponents of creativity (fluency, flexibility, originality, and elaboration). The experimental group was more successful in terms of fluency, flexibility, originality, and elaboration.  There was a significant difference between the creativity pre- and post-test scores of the experimental group, who obtained higher scores on the post-test. Implications for Research and Practice:  The results have revealed that the practice of creative reversal act technique in the teaching of a science subject (ecosystem) promoted the creativity level of seventh graders. The results of such programs whose effectiveness have been tested with regard to creativity training demonstrate that student creativity can be improved. Creating classroom environments in which creativity is highlighted and used is important in terms of increasing the quality of education.

Anahtar Kelimeler

Janusian Thinking Process Torrance Creative Thinking Test Unit of Human and Environment Experimental Study

Kaynakça

• Akar, I. & Sengil-Akar, S. (2013). The effectiveness of the creative reversal act (Creact) on students’ creative thinking: Further evidence from Turkey. TOJET: The Turkish Online Journal of Educational Technology, 12 (4), 183-191.
• Almutairi, D.E. (2015). The effect of using brainstorming strategy in developing creative problem solving skills among male students in kuwait: a field study on saud al-kharji school in kuwait city, Journal of Education and Practice, 6(3), 136-145.
• An, D.,Carr, M., & Song, Y. (2016). A comparison of two models of creativity: Divergent thinking and creative expert performance. Personality and Individual Differences, 90,78-84.
• Atkinci, H. (2001). Ilkogretim birinci kademe egitim programlarinin yaratici dusunmenin gelisimine etkisi [Influence on the development of creative thinking of primary education programs in primary education]. Unpublished Master's Thesis, Onsekiz Mart University Department of Educational Science, Canakkale.
• Bentley, T. (1999). Takiminizin yeteneklerini gelistirmede yaraticilik [Creativity in developing your team's capabilities]. Istanbul: Hayat Yayincilik.
• Conner, C. (1998). Can you teach creativity? British Educational Research Journal, 24(4),482-490.
• Cepni, S. (2012). Kuramdan uygulamaya fen ve teknoloji ogretimi [Introduction to research and project studies). Trabzon: Celepler Matbaacilik.
• Davies, D., Snape, D. J., Collier, C., Digby, R., Hay, P., Howe, A. (2013). Creative learning environments in education—A systematic literature review. Thinking Skills and Creativity, 8, 80-91.
• De Souza Fleith, D. (2000). Teacher and student perceptions of creativity in the classroom environment, Rooper Review, 22(3), 148-153.
• Dinc, A. (2000). Orgutlerde karar verme ve problem cozme sureçlerinde yaratici dusuncenin yeri ve onemi [The importance of creative thinking in organizational decision making and problem solving processes.] Unpublished Master's Thesis, Istanbul University, Social Sciences Institute. Istanbul.
• Eker, A. ve Sak, U. (2016). Yaratici zit dusunme tekniginin (yazid) sosyal gecerligi [Social validity of the creact (creative reversal act)], Turkish Journal of Giftedness and Education, 6(2), 71-87.
• Hendrix, R.,Eick, C., Shannon, D.(2012). The integration of creative drama in an inquiry based elementary program: The effect on student attitude and conceptual learning, Journal of Science Teacher Education, 23(7), 823-846.
• Ihsen, S., Brandt, D. (1998). Editorial: creativity how to educate and train innovative engineers. Europen Journal of Engineering Education, 23(1), 3.
• Kirisoglu, O. T. (2002). Sanatta egitim, gormek ogrenmek yaratmak [Educaion in art:see, learn, create]. (2. Edition). Ankara: Pegem A Yayincilik.
• Koray, O. (2003). Fen egitiminde yaratici dusunmeye dayali ogrenmenin ogrenme urunlerine etkisi. [The effect of creative thinking based learning in science education on learning products]. Unpublished PhD Thesis, Gazi University, Institute of Educational Sciences. Ankara.
• Koray, O. (2005). Alti dusunme sapkasi ve nitelik siralama tekniklerinin fen derslerinde uygulanmasina yonelik ogrenci gorusleri [Student opinions on the application of six thinking hats and qualification sorting techniques in science classes] Kuram ve Uygulamada Egitim Yonetimi, 43,379-400.
• Ritter, S.M., Mostert, N. (2016). Enhancement of creative thinking skills using a cognitive-based creativity training, Journal of Cognitive Enhancement,1-11.
• Sak, U. (2009). Creative reversal act: teaching the ways creators think. Gifted Education International, 25(1),5-13
• Sak, U., & Oz, O. (2010). The effectiveness of the creative reversal act (CREACT) on students’ creative thinking. Thinking Skills and Creativity, 5(1), 33-39.
• Sak, U. (2014). Yaraticilik gelisimi ve gelistirilmesi [Creativity development]. Ankara: Vize Yayincilik.
• Shaklee, B.D., Amos, N.G. (1985). The effectiveness of teaching creative problem solving techniques to enhance the problem solving ability of kindergarten students. Paper presented at the Annual Meeting of the Mid-South Educational Research Conference (14th, Biloxi, MS, November 6-8).
• Sungur, N. (1997). Yaratici dusunce. [Creative thinking]. Istanbul: Evrim Yayincilik.
• Studente, S., Seppala, N., Sadowska, N. (2016). Facilitating creative thinking in the classroom: Investigatingthe effects of plants and the colour green on visual and verbal creativity, Thinking Skills and Creativity, 19, 1–8.
• Szecsi, T. (2008). Teaching strategies: creative drama in preschool curriculum: Teaching strategies implemented in hungary, Childhood Education, 85(2), 120-124.