Lise Öğrencilerinin Sosyal Medyaya Yönelik Tutumlarını Etkileyen Faktörlerin CHAID Analizi ile İncelenmesi

Yıl 2018, Cilt: 18 Sayı: 76, 21 - 40, 31.07.2018

İsmail Karakaya Mehmet Sata Ergun Cihat Corbacı Bayram Cetın

Öz

Problem Durumu: İletişim teknolojilerinin gelişmesi ve özellikle internet, gündelik yaşamın akışında değişimin en fazla yaşandığı popüler iletişim ortamlarından biri olmuş ve çok erken yaşlarda hayatımızı etkilemeye başlamıştır. Eğitimden sağlığa, savunma alanından bilimsel çalışmaya ve eğlenceye kadar hemen her alanda yer alan internet sosyal, ekonomik ve kültürel yaşamı olduğu kadar kişilerarası etkileşimi de yeniden şekillendirmiştir. İnterneti paylaşım ortamına çeviren web 2.0 akımı ile giderek yaygınlaşan sosyal medya, iletişim ve etkileşimi üst düzeye çıkarması ile potansiyel bir güç meydana getirmektedir. Sosyal paylaşım sitelerinin sadece günlük yaşantıda değil aynı zamanda eğitim alanında kullanılması alanyazında sıkça ele alınan bir konu haline getirmiştir. Alanyazın incelendiğinde genç bireylerin sosyal medyayı etkin bir şekilde kullandığı ve günlük hayatın vazgeçilmez bir parçası olarak gördükleri belirtilmiştir. Bu bağlamda ortaöğretim düzeyindeki öğrencilerin sosyal medyaya yönelik tutumları ve bu tutum üzerinde etkili olan değişkenlerin belirlenmesi önemli görülmektedir. Bu çalışma kapsamında alanyazında dikkate alınmamış değişkenlerin sosyal medyaya yönelik tutum üzerinde etkisine bakılması önemli görülmüştür. Ayrıca tutum üzerinde etkili olan değişkenlerinin etki düzeylerinin dikkate alınması açısından ilgili çalışma alana katkı sağlamaktadır.

Araştırmanın Amacı: Bu çalışmanın amacı, lise öğrencilerinin sosyal medyaya yönelik tutumlarının hangi düzeyde olduğu ve bu tutum üzerinde etkili olan değişkenlerin neler olduğunu belirlemektir.

Araştırmanın Yöntemi: Lise öğrencilerinin sosyal medyaya ilişkin tutum düzeyleri ve bu tutumu etkileyen faktörlerin neler olduğunu ortaya koymaya yönelik olduğundan araştırmada betimsel yöntemlerden ilişkisel tarama deseni kullanılmıştır. Araştırmanın evrenini 2015-2016 eğitim öğretim yılında Batman ili milli eğitim müdürlüğüne bağlı liselerde okumakta olan öğrenciler, örneklemini ise seçkisiz olmayan örnekleme yöntemlerinden maksimum çeşitlilik örnekleme yöntemi ile seçilen 640 kız ve 954 erkek öğrenci olmak üzere toplam 1594 öğrenci oluşturmaktadır. Araştırmanın verisi “Sosyal Medya Tutum Ölçeği” kullanılarak toplanmıştır. Mevcut çalışma için ölçeğin güvenirlik ve geçerlik analizleri ilgili

38 Ismail KARAKAYA - Mehmet SATA - Ergun Cihat CORBACI - Bayram CETIN

Eurasian Journal of Educational Research 76 (2018) 21-40

örneklem için yeniden yapılmıştır. Ölçeğin geçerlik çalışması için doğrulayıcı faktör analizi (DFA) kullanılmıştır. Gerçekleştirilen analizler sonucunda, modelin veri ile kabul edilebilir bir uyum sağladığı ve ölçme modelinin ölçeğin dört faktörlü yapısına ilişkin geçerli ölçümler yaptığı söylenebilir. Ölçeğin 23 maddelik formundan elde edilen ölçümlerin iç tutarlılık anlamında güvenirlik düzeylerine ilişkin kanıtlar elde etmek üzere, ilgili ölçümler için McDonald ω, Cronbach α ve tabakalı Cronbach α değerleri hesaplanmıştır. Ölçümlere ilişkin hesaplanan güvenirlik katsayıları incelendiğinde, kabul edilebilir değerlerin elde edildiği söylenebilir. Bu çalışmada hem McDonald ω hem de Cronbach α katsayısının kullanılmasındaki temel neden ölçeğin orjinalinde elde edilen güvenirlik değerlerinin karşılaştırılması ve konjenerik ölçümlerde McDonald tarafından önerilen güvenirlik katsayısının daha tutarlı sonuçlar ürettiğinin gösterilmesi amaçlanmıştır. Veri analizinde, sırasıyla; ölçekten elde edilen toplam sürekli puanını kategorik puanlara dönüştürmede kullanılan iki aşamalı kümeleme analizi ve veri madenciliği yöntemlerinden biri olan CHAID analizi kullanılmıştır. Sürekli veri setinin kategorik veri formatına dönüştürülmesinin temel nedeni, CHAID analizinin kategorik veri setlerinde daha güçlü ve tutarlı sonuçlar üretme durumu dikkate alındığından bu yapılmıştır.

Araştırmanın Bulguları: Lise öğrencilerin sosyal medyaya yönelik tutumlarının düzeylerini ve bu tutumları üzerinde etkili olan değişkenleri belirlemek için CHAID analizi kullanılmıştır. Kurulan modelde, bağımlı değişken ölçekten elde edilmiş toplam puanın kategorik hali (olumlu-orta/eşik-olumsuz şekli) bağımsız değişkenler ise öğrencinin yaşı, cinsiyeti, aylık gelir durumları, telefon kullanma sıklığı, sınıf düzeyi, gelecekteki meslek hayali, bilgisayar kullanma durumu, bilgisayar kullanma amacı, ebeveynin öğrenim durumu ve ebeveynin meslek durumları dahil edilmiştir. CHAID analizi kullanılarak yapılan analizler neticesinde, lise öğrencilerinin sosyal medyaya yönelik tutumları üzerinde etki düzeyi en yüksek olan bağımsız değişkenin “öğrencilerin gelecekteki meslek hayalleri” olduğu tespit edilmiştir. Analiz çıktıları incelendiğinde, gelecekte doktor ve mühendis olmak isteyen bireylerin diğer meslek gruplarından biri olmak isteyenlere göre daha olumlu bir tutuma sahip oldukları belirlenmiştir. Sosyal medyaya yönelik tutum üzerinde etkili olan diğer bağımsız değişkenler ise sırasıyla şu şekildedir; öğrencinin sınıf düzeyi, öğrencinin bilgisayarının olup olmaması, bilgisayarı kullanım amacı, annesinin öğrenim düzeyi, babasının öğrenim düzeyi ve babasının mesleği olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca öğrencilerin orta düzeyde bir tutuma sahip oldukları belirlenmiştir. Anlamlı bulunan bağımsız değişkenler için etki büyüklüğü ve ilişki derecesi hesaplanmıştır.

Araştırmanın Sonuç ve Önerileri: Yapılan analizler sonucunda elde edilen bulgular incelendiğinde, lise öğrencilerinin sosyal medyaya yönelik tutumlarının orta/eşik düzeyde olduğu ve gelecekte hayal ettikleri meslek dallarının bu tutum üzerinde etkili bir değişken olduğu görülmüştür. Ayrıca öğrencinin sınıf düzeyi, öğrencinin bilgisayarının olup olmaması, bilgisayarı kullanım amacı, annesinin öğrenim düzeyi, babasının öğrenim düzeyi ve babasının mesleği bağımsız değişkenlerinin de sosyal medyaya yönelik tutum üzerinde etkili olduğu görülmüştür. Sonuçların

Ismail KARAKAYA - Mehmet SATA - Ergun Cihat CORBACI - Bayram CETIN

Eurasian Journal of Educational Research 76 (2018) 21-40

39

pratik anlamlılığı için anlamlı bulunan bağımsız değişkenlere ilişkin etki büyüklükleri ve ilişki dereceleri hesaplanmış ve sonuçlar raporlanmıştır. Yapılan hesaplamalara göre etki büyüklükleri büyük ve orta etkiye sahip iken, ilişki dereceleri de yüksek ve orta düzeyde ilişkili olarak bulunmuştur. Sosyal medyanın lise öğrencileri üzerinde ciddi bir etkisinin olduğu göz önüne alındığında, ebeveynlerin, öğretmenlerin ve diğer eğitim paydaşlarının eğitim ortamında bunları etkili bir şekilde kullanmaları gerektiği düşünülmektedir. Ayrıca lise öğrencilerinin sosyal medyaya yönelik tutumlarının olumlu yönde gelişmesi için anne ve babalarının yeterli bilgi birikimine sahip olmaları gerektiği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

CHAID analizi, etki büyüklüğü, tutum, sosyal medya

An Investigation of the Factors That Affect High School Students’ Attitudes Towards Social Media by CHAID Analysis*

Öz

Purpose: The purpose of this study is to determine the level of attitude of high school students towards social media and the variables that have an effect on these attitudes. Research Methods: In this study, the relational screening model was the descriptive method that was used. The data were collected by the “Social Media Attitude Scale.” In the data analysis, the two-step cluster analysis and CHAID analysis (Chi-square Automatic Interaction Detector) were used. Findings: According to the results of the CHAID analysis, the most effective variable on high school students’ attitudes towards social media was “students’ dream job.” The other variables that affected attitudes towards social media were as follows: student’s grade level, having a computer, the purpose of computer use, the mother’s educational level, the father’s educational level and the father’s job. In addition, it was found that students had a moderate attitude towards social media. The effect size and relational degree for each significant variable was calculated. Implications for Research and Practice: As a result of the analyses, it was found that the level of high school students’ attitudes towards social media was a moderate/threshold level and that their dream jobs had an effect on these attitudes. In order to determine whether these variables had significance in practice, the effect sizes and relational degrees for each significant variable were calculated. According to the calculations, effect sizes were large and medium, and their relational degrees were also high and moderate.

Anahtar Kelimeler

CHAID analysis, effect size attitude, social media

Kaynakça

• Ajjan, H., & Hartshorne, R. (2008). Investigating faculty decisions to adopt Web 2.0 technologies: Theory and empirical tests. The internet and higher education, 11(2), 71-80. https://doi.org/10.1016/j.iheduc.2008.05.002
• Albion, P. R. (2008). Web 2.0 in teacher education: Two imperatives for action. Computers in the Schools, 25(3-4), 181-198. https://doi.org/10.1080/07380560802368173
• Altunay, M.C. (2010). Twitter: Gundelik yasamin yeni rutini Pit Pit Net [The Everyday Life And Social Network Sites: Twitter or “Pit Pit Net”]. Galatasaray Universitesi Iletisim Dergisi, 12, 31-56.
• Ari, E., Yilmaz, V., & Bektes, R. (2016). Universite ogrencilerinin sosyal ag kullanimina iliskin davranislarinin teknoloji kabul modeli ile arastirilmasi [Researching the behaviours of the university students regarding social networking by technology acceptance model]. International Journal of Management Economics & Business, 12(27), 67-82.
• Aydin, I. E. (2016). Universite Ogrencilerinin sosyal medya kullanimlari uzerine bir arastirma: Anadolu Universitesi Ornegi [A Study on usage of social media among univerty students: Anadolu University Case]. Selcuk Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu Dergisi, (35), 373-386.
• Balci, A., & Tezel-Sahin, F. (2016). Sosyal medyanin aile katiliminda kullanilabilirligi uzerine bir incelemen[A study on the usability of social media in family participation]. Kastamonu Egitim Dergisi, 24(5), 2309-2322.
• Berson, M. J. (2000). The computer can't see you blush. Kappa Delta Pi Record, 36, 158-162. https://doi.org/10.1080/00228958.2000.10518777
• Brown, T. A. (2015). Confirmatory factor analysis for applied research. New York: Guilford Press.
• Buyukozturk, S., Cakmak, E.K., Akgun, O.E., Karadeniz, S., & Demirel, F. (2013). Bilimsel arastirma yontemleri [Scientific research methods]. Ankara: Pegem A Publishing.
• Buyuksener, E. (2009, December). Turkiye'de Sosyal Aglarin Yeri ve Sosyal Medyaya Bakis [The Place of Social Networks in Turkey and a Look at Social Media]. Paper presented in XIV. Internet Conference in Turkey, İstanbul.
• Calisir, G. (2015). Kisilerarasi iletisimde kullanilan bir arac olarak sosyal medya: Gumushane universitesi iletisim fakultesi ogrencilerine yonelik bir arastirma [Social media as a means used in interpersonal communication: a research oriented onto the students of Gumushane University faculty of communication]. E-Journal of New World Sciences Academy, NWSA Humanities Sciences, 10(3), 115-144.
• Cesur, Z., Memis, S., Gokkaya, O., & Demir, B. (2016). Sosyal medya uzerinde gosterilen reklamlarin ahlak kavrami acisindan degerlendirilmesi: universite ogrencileri uzerine bir arastirma [Evaluating the advertisements shown through social media in terms of the concept of morality: a review on university students]. TURAN Center for Strategic Researches, 8(32), 274-287.
• Cohen, J. (1988). Statistical power analysis for the behavioral sciences. New York: Lawrence Erlbaum Associates. https://doi.org/10.1002/bs.3830330104 Cokluk, O., Sekercioglu, G., & Büyüköztürk, Ş. (2014). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik: SPSS ve LISREL uygulamaları. Ankara: Pegem A Publishing.
• Dogan, N., & Ozdamar, K. (2003). CHAID analizi ve aile planlamasi ile ilgili bir uygulama [CHAID analysis and an application related with family planning]. T. Klin. Tip Bilimleri, 23, 392-397.
• Ferdig, R. (2007). Examining social software in teacher education. Journal of Technology and Teacher Education, 15, 5-10.
• Gulsecen, S., Gursul, F., Bayraktar, B., Cilengir, S., & Canim, S. (2010, February). New generation mobil learning tool: Podcast. Paper presented at 13. Akademik Bilisim Konferansi, Mugla.
• Kalafat, O., & Goktas, Y. (2012). Usage of social networks in higher education: university of Gumushane, sample of facebook. Proceedings of the 5th International Computer & Instructional Technologies Symposium, 948-953.
• Karademir, T., & Alper, A. (2012). Standarts of social networks being a learning environment. Proceedings of the 5th International Computer & Instructional Technologies Symposium, 731-743.
• Karan, G. (2006). Anne babalar icin internet rehberi [Internet guide for parents]. İstanbul: Epsilon Publishing.
• Kayri, M. (2007). Arastirmalarda iki asamali kumeleme analizi ve bir uygulamasi [Two-Step Clustering Analysis in Researches: A Case Study]. Eurasian Journal of Educational Research, 28, 89-99.
• Kayri, M., & Boysan, M. (2007). Arastirmalarda Chaid Analizinin kullanimi ve bas etme stratejileri ile ilgili bir uygulama [Using Chaid Analysis in Researches and an Application Pertaining to Coping Strategies ]. Ankara Universitesi Egitim Bilimleri Fakultesi Dergisi, 40(2), 133-149.
• Kim, M. (2009). Two-stage logistic regression model. Expert Systems with Applications, 36, 6727–6734. https://doi.org/10.1016/j.eswa.2008.08.063
• Kirk, R. E. (2008). Statistics an introduction. Belmont: Thomson Higher Education.
• Kline, R. B. (2011). Principles and practice of structural equation modeling. New York: Guilford press.
• Kenanoglu, R., & Kahyaoglu, M. (2012). Relationship between the cognitive, emotional and social behavior of pre-school children and the internet use. Proceedings of the 5th International Computer & Instructional Technologies Symposium, 649-654. ODTU., & TIB., (2011). Cocuklarin sosyal paylasim sitelerini kullanim aliskanliklari arastirmasi raporu. Ankara: Ulastirma Bakanligi Internet Kurulu.
• Olagunju, A. O. (2009). Harmonizing the interests of free speech, obscenity, and child pornography in cyberspace: the new roles of parents, technology, and legislation for Internet safety. The Scientific World Journal, 9, 1260-1272. https://doi.org/10.1100/tsw.2009.147
• Oncel, M., & Tekin, A. (2016). Ortaogretim ogrencilerinin Facebook bagimlilik duzeyleri ve kullanim amaclarinin farkli degiskenler acisindan incelenmesi [Investigation of secondary school students’ Facebook addiction levels and usage purposes in terms of different variables]. Adiyaman Universitesi Egitim Bilimleri Dergisi, 6(1), 179-197.
• Osburn, H. G. (2000). Coefficient alpha and related internal consistency reliability coefficients. Psychological methods, 5(3), 343-355. https://doi.org/10.1037/1082-989X.5.3.343
• Otrar, M. & Argin, F. S. (2014). Ogrencilerin sosyal medyaya iliskin tutumlarini belirlemeye yonelik bir olcek gelistirme calismasi [A scale development study to determine the attitude of students' towards social media]. Egitim ve Ogretim Arastirmalari Dergisi, 4(1), 391-403. Otrar,
• M. & Argin, F.S. (2013, June). A scale development study to determine the attitude of students' towards social media. Paper presented in 7th International Computers and Instructional Technologies, Ataturk University, Erzurum.
• Ozmen, F., Akuzum, C., Sunkur M., & Baysal, N. (2012). Sosyal ag sitelerinin egitsel ortamlardaki islevselligi [Functionality of Social Networks in Educational Settings]. e-Journal of New World Sciences Academy, 7(2), 496-506. Ozturk, M. F., & Talas, M. (2015). Sosyal medya ve egitim etkilesimi [Interaction of social media and education]. Journal of World of Turks, 7(1), 101-120.
• Pehlivan, G. (2006). CHAID analizi ve bir uygulama. Yuksek Lisans Tezi, Yildiz Teknik Universitesi Fen Bilimleri Enstitusu, İstanbul.
• Selwyn, N. (2007). Web 2.0 applications as alternative environments for informal learning - a critical review. Solmaz, B., & Gorkemli, H. N. (2012). Yeni bir iletisim alani olarak sosyal medya kullanimi ve Konya Kadin Dernekleri ornegi [Use of social media as a new
• ommunication tool: the case of Konya Woman Associations]. Selcuk Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu Dergisi, 28(1), 183-189.
• Sahin, A., Kaynakci, C., & Aytop, Y. (2016). Ziraat Fakultesi Ogrencilerinin Sosyal Medya Kullanim Aliskanliklarinin Belirlenmesi [Determination of Social Media Usage Habits of Students in The Agriculture Faculty]. JOTAF/Tekirdag Ziraat Fakultesi Dergisi, 13(2), 34-45.
• Tan, S. (2009). Misuses of KR-20 and Cronbach’s Alpha reliability coefficients. Education and Science, 34(152), 101-112.
• Tanhan, F., & Kayri, M. (2012). Ogretmen adaylarinin universite ogretim elemanlarina yonelik algilarini etkileyen faktorlerin CHAID Analizi ile incelenmesi [An Examination of the Factors Affecting Prospective Teachers' Perceptions of Faculty Members Using Chaid Analysis]. Kuram ve Uygulamada Egitim Bilimleri, 12(2), 807-821.
• Togay, A., Akdur, T. E., Yetisken, İ. C., & Bilici, A. (2013, January). The Usage of Social Networks in Education Processes: A Vocational High School Experience. Paper presented at Akademik Bilisim Konferansi, Akdeniz University, Antalya.
• Traub, E. R. (1994). Reliability for the social sciences: Theory and Applications. Measurement methods for the social sciences. London: Sage Publications.
• Ulusoy, K. (2017). Tarih ogretmenlerinin madde bagimliligi ve medya bagimliligi ile ilgili dusunceleri [Opinions of history teachers related to drug addiction and media addiction]. Kastamonu Egitim Dergisi, 25(1), 385-400.
• Vural, B. A., & Bat, M. (2010). Yeni bir iletisim ortami olarak sosyal medya: Ege Universitesi iletisim fakultesine yonelik bir arastirma [Social media as a new communication environment: a research on Ege University Faculty of Communication]. Journal of Yasar University, 20(5), 3348-