Is The Perception of Organizational Deviation Affected by The Organizational Climate? Research in Schools

Yıl 2020, Cilt: 20 Sayı: 85, 1 - 22, 05.02.2020

Abbas Erturk Lukman Zıblım

Öz

Purpose: The purpose of the current study was to determine whether organizational deviance perception was affected by organizational climate according to teachers' perceptions.
Research Method: The research was designed in a survey model. In determining the sample of the research, the random sampling technique was used. The sampling of the study was made up of 384 teachers serving in primary and secondary schools in Mugla province in the 2017-2018 school year. To collect the data for the study, Organizational Deviance Scale for Schools and Organizational Climate Scale were used.
Findings: According to the findings of the research, general organizational deviance was at a low level. When general organizational deviance and its dimensions were examined according to the gender of the teachers, a significant difference was observed in favor of the male teachers. Additionally, regression analysis showed that dimensions of organizational climate were separately moderate predictors of the teachers’ dimensions of organizational deviance perceptions. At the same time, dimensions of organizational climate were strong predictors of the teachers’ organizational deviance perceptions. When the regression coefficient β value was considered, the most important variable for organizational deviance perception and its dimensions separately was the Cooperative Teacher dimension.
Implications for Research and Practice: The increase in the support and cooperation activities among the teachers leads to the improvement of organizational climate and decrease of organizational deviation behaviors in the school. Education administrators are recommended to take necessary measures to increase the support and cooperation among teachers. This study examined negative organizational deviations. It is also suggested that researchers investigate positive organizational deviation.

Anahtar Kelimeler

Organizational deviance, the cooperation of teachers, school climate

Örgütsel Sapma Algısı Örgütsel İklimden Etkilenir mi? Okullarda Yapılmış Bir Araştırma

Öz

Problem Durumu: Örgütsel sapma, örgüt çalışanlarının olumlu örgüt kurallarını bozarak, örgütün insan kaynakları ve diğer sahip olduğu kaynakları tehdit eden bilinçli bir şekilde yapılan davranışlardır. Yapılan araştırmalar okullarda da örgütsel sapma davranışlarının yaşandığını göstermektedir. Okullarda meydana gelen bu sapma davranışlarının iki boyutta meydana geldiği saptamıştır. Bu boyutlar okula yönelik davranışlar ve kişilere yönelik davranışlardır. Araştırmalar, meydana gelen sapma davranışların % 25‘inin öğrencilere yönelik olduğunu ortaya koymuştur. Bu araştırmada, okullarda meydana gelen düşük düzeydeki örgütsel sapma davranışlarının öğretmenlerin okulu benimseme düzeyini olumsuz yönde etkilediği saptanmıştır.
Bu araştırmanın ikinci değişkeni olan örgüt iklim ise, örgütte var olan sosyal atmosferin bir göstergesidir. Örgütsel iklim, bireylerin bir durum karsısında gösterdikleri ortak tepki ya da algılardan meydana gelmektedir. Araştırmalar, okul ikliminin birçok faktörden etkilendiğini; öğretmenlerin okulun genel çalışma çevresiyle ilgili algıları, formal ve informal örgüt, örgüt üyelerinin kişilikleri ve bunu etkileyen örgütsel liderlik gibi birçok faktör tarafından şekillendiğini ifade etmektedir. Bu bağlamda okul iklimi okulda görev yapmakta olan çalışanların okul ortamında yaşadıkları durumlardan dolayı edindikleri izlenim ve algı sayesinde oluştuğu açıktır. Başka bir ifadeyle okulda yaşanan sapma davranışları gibi olumsuzlukların okul iklimi ile ilişkili olduğu düşünülebilir. Bu çalışma bu hipotezden hareketle yapılmıştır.
Araştırmanın Amacı: Bu çalışma, okullardaki örgütsel sapma algısının örgütsel iklim değişkeni tarafından yordanıp yordanmadığını belirlemeyi amaçlamıştır.
Araştırmanın Yöntem: Bu araştırma tarama modelinde desenlenmiştir. Araştırmanın evreni, Muğla ilinde bulunan okullarda görev yapan 10400 öğretmen oluşturmaktadır. Örneklemin belirlenmesinde oransız küme örneklemesi tekniği kullanılmıştır. Evreni temsil edecek örneklem %95 güven düzeyi için en düşük 378 olarak belirlenmişti. Veri kaybı düşünülerek 425 öğretmen ulaşılmış ancak toplanan ölçeklerden 384 ölçek değerlendirme için uygun görülmüştür. Araştırmaya katılan öğretmenlerin %58,8’ü kadın (n= 224), %41,2’si erkektir (n=157).
Kullanılan ölçme aracı üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde katılımcıların demografik bilgileri sorulmuştur. İkinci bölümde, Köse ve Aksu (2013) tarafından geliştirilen “Okullar İçin Örgütsel Sapma Ölçeği” kullanılmıştır. Bu ölçek 3 boyut ve 20 maddeden oluşmaktadır. Üçüncü bölümde ise Hoy ve Tarter (1997) tarafından geliştirilen ve Yılmaz ve Altınkurt (2013) tarafından Türkçeye uyarlanan “Örgütsel İklim Ölçeği” kullanılmıştır. Bu ölçek 6 boyut ve 39 maddeden oluşmaktadır.
Araştırmanın Bulguları: Bu araştırma ile okullarda öğretmenlerin örgütsel sapma algısının örgütsel iklim değişkeni tarafından yordama düzeyini incelenmektedir. Bulgular okullardaki örgütsel sapma algısının genel olarak düşük düzeyde (x̄=2.10) olduğunu ve en çok Etik boyutta gerçekleştiği göstermiştir. Yapılan regresyon analizi ile okullarda görev yapan öğretmenlerin örgütsel sapma algı düzelerinin örgütsel iklim düzeyi tarafından yordanıp yordanmadığı incelenmiştir. Bu analizde örgütsel sapma ile; Destekleyici Müdür boyutu arasında negatif orta düzeyde (r=-.47), Emredici Müdür boyutu ile pozitif orta düzeyde (r=.06), Kısıtlayıcı Müdür boyutu ile pozitif orta düzeyde (r=.32), Samimi Öğrt. boyutu ile negatif orta düzeyde (r= -.40), İşbirlikçi Öğrt. boyutu ile negatif orta düzeyde (r=-.62) ve Umursamaz Öğrt. boyutu ile pozitif orta düzeyde (r= .59) bir ilişkinin olduğunu görülmüştür. Ayrıca örgütsel iklimin tüm boyutları birlikte öğretmenlerin örgütsel sapma puanları ile yüksek düzeyde ve anlamlı bir ilişki vermektedir. Örgütsel iklimin tüm boyutları birlikte örgütsel sapma algısının toplam varyansının yaklaşık % 52’isini açıklamaktadır.
Regresyon katsayılarının anlamlılığına ilişkin t-testi sonuçları incelendiğinde Örgütsel iklim boyutlarından Destekleyici Md., İşbrikçi öğrt ve Umursamaz Öğrt. boyutları örgütsel sapma üzerinde anlamlı bir yordayıcı olduğu görülmektedir. Diğer boyutlarda anlamlılık saptanmamıştır. Elde edilen bulgulara göre genel olarak örgütsel sapmanın yordanmasına ilişkin regresyon eşitliği aşağıda verilmiştir:
Örgütsel Sapma = 2.86 - (Destekleyici Müdür x .15) + (Emredici Müdür x .02) - ( Kısıtlayıcı Müdür x .03) + ( Samimi Öğrt. x .02) - (İşbirlikçi Öğrt. x .36) + (Umursamaz Öğrt. x .36)
Araştırmanın Sonuçları ve Öneriler: Bu araştırmada örgütsel sapma düzeyinin düşük düzeyde olduğu saptanmıştır. Bu durum her nekadar okullarda görev yapan öğretmenlerin sapma davranışlarına dair algılarının düşük düzeyde olduğunu göstermiş olsa da aslında bu davranışların varlığını da göstermektedir. Bu bağlamda düşünüldüğünde, okul ortamlarında örgütsel sapma davranışlarının düşük değil hiç bulunmaması arzu edilmektedir. Çünkü sapma davranışlarının varlığı okullarda düşük düzeyde de olsa örgüt amaçlarına zarar verici davranışların bulunduğunu göstermektedir. Tüm çalışanların örgütsel değerlere ve normlara uyması okul içinde öğretmenler arasında iletişimi güçlendirdiği gibi okulun amacı olan öğrenci başarısını etkileyeceği saklanamaz bir gerçektir.
Örgütsel sapma algısının örgütsel iklim alt boyutları tarafından yordanmasına ilişkin regresyon analizi sonuçları iki değişken arasındaki ilişkinin genel olarak orta düzeyde olduğunu göstermektedir.
Buna göre, korelasyon katsayıları incelendiğinde, örgütsel sapma algısının tüm boyutları ayrı ayrı ve tümü birlikte Destekleyici Müdür, Samimi Öğrt ve İşbirlikçi Öğrt. boyutları ile orta düzeyde negatif ilişki içerisindedir. Başka bir ifadeyle örgütsel iklim değişkenine ait bu üç alt boyutta algı düzeyi yükseldikçe örgütsel sapma algı düzeyi düşmektedir. Bu da beklenen bir sonuçtur. Çünkü bu üç boyut örgütsel iklimin pozitif boyutlarıdır. Sapma davranışı gibi negatif bir davranış tipi ile negatif bir ilişki içinde olması beklenir ve olumlu bir sonuçtur. Ayrıca örgütsel sapma algısının tüm boyutları ayrı ayrı ve tümü birlikte Emredici Md., Kısıtlayıcı Müdür ve Umursamaz Öğrt. boyutları ile düşük düzeyde pozitif ilişki içerisindedir. Başka bir ifadeyle örgütsel iklim değişkenine ait bu üç alt boyutta algı düzeyi yükseldikçe örgütsel sapma algı düzeyi de yükselmektedir. Bu da beklenen bir sonuçtur. Çünkü bu üç boyut örgütsel iklimin negatif boyutlarıdır. Sapma davranışı gibi negatif bir davranış tipi ile pozitif bir ilişki içinde olması beklenir ve olumlu bir sonuçtur.
Örgütsel iklim alt boyutları tümü birlikte öğretmenlerin örgütsel sapma alt boyutlarını ayrı ayrı (Bireysel, Ögütsel ve Etik boyutlarını) orta düzeye yordamaktadır. Aynı zamanda genel olarak örgütsel sapma algı düzeyini de yüksek düzeyde yordamaktadır. Bu bulgu iki değişken arasında yüksek düzeyde bir ilişkinin olduğunu göstermektedir. Bu ilişkiye göre okulda bulunan örgütsel iklim algısı olumsuz etkilendiğinde örgütsel sapma algısının yükseldiği göstermektedir. Benzer şekilde okulda bulunan örgütsel iklim algısı olumlu etkilendiğinde örgütsel sapma algısının düştüğünü göstermektedir.
Bu araştırmada, okullarda örgütsel iklimin örgütsel sapma algısını yordadığı görülmektedir. İki değişken arasındaki negatif ilişki göz önüne alındığında, okuldaki örgütsel iklimin iyileştirilmesinin örgütsel sapma davranışlarında bir azalmaya neden olacağı söylenebilir. Özellikle öğretmenler arasındaki işbirliğinin artması, okulun örgütsel ikliminin iyileştirilmesine ve okuldaki örgütsel sapkın davranışların azalmasına yol açacaktır. Bu nedenle, öğretmenler arasında işbirlikçi davranışları geliştirmek için gerekli ortamı ve motivasyonu sağlamada büyük fayda vardır. İşbirlikçi Öğretmen boyutunun maddelerine baktığımızda, öğretmenler arasındaki hoşgörü ve işbirliğinin tutum ve davranışlarını geliştiren faaliyetlerde bulunmanın yararlı olacağı söylenebilir.
Bu araştırma sadece Muğla ilinde yapılmıştır. sonuçların daha geniş evrenlere yaygınlaştırılabilmesi için gelecekte benzer araştırmalar diğer illerde yapılabilir. Öte yandan yapılan bu araştırmada sadece olumsuz sapma davranışları incelenmiştir. Gelecek araştırmalar olumlu sapma davranışılarını inceleyebilir. Bu sayede sonuçların karşılaştırılması ya da sapma davranışlarının her iki yönüne de bakılması mümkün olabilecektir.

Anahtar Kelimeler

Örgütsel sapma, öğretmen işbirliği, okul iklimi

Kaynakça

• Aksu, A. (2016). Organizational deviance and multi-factor leadership. Educational Research and Reviews,11(8), 589-597
• Argon, T. & Ekinci, S. (2016). Teachers' Views on Organizational Deviance, Psychological Ownership and Social Innovation. Universal Journal of Educational Research 4(12A): 133-139. DOI: 10.13189/ujer.2016.041317
• Arslan, N. T. (2004). An assay on organizational culture and climate as determinants of the organizational performance. The Journal of Faculty of Economics and Administrative Sciences-Suleyman Demirel University, 9(1), 203-228.
• Bursalioglu, Z. (1999). New structure and behaviour in school management. Ankara: Pegem Publishing.
• Buyukozturk, S. (2004). Manual of data analysis for social sciences. Ankara: Pegam Publishing
• Can, H. (1997). Organizasyon ve yonetim. İstanbul: Siyasal Kitabevi
• Canli, S. (2016). The effects of principals’ trust in teachers on school climate. (Unpublished doctoral dissertation). İnonu University / Institute of Educational Sciences, Malatya.
• Cekmecelioglu, H. G. & Keles, O. (2008). Evaluation of the relationships between organizational climate, empowerment and individual business performance. Muhan Soysal Business Conference, 3-6.
• Celik, V. (1997). Visionary leadership in educational management. Educational Administration: Theory and Practice, 3(4), 465-474.
• Colak, İ. & Altinkurt, Y. (2017). The Relationship between School Climate and Teacher Autonomy Behaviors. Educational Administration: Theory and Practice, 23(1), 33-71. doi: 10.14527/kuey.2017.002
• Demir, M. (2010). The role of emotional intelligence on the control of organizational deviance: a survey in the hospitality enterprises. Dumlupinar University Journal of Social Sciences, (26), 1-12
• Dilbaz Sayin, S.S. (2017). The investigation of the relationship between the school climate and the teacher performance. (Unpublished doctoral dissertation). Canakkale Onsekiz Mart University / Institute of Educational Sciences, Canakkale.
• Dogan, S. (2017). School culture and school climate. In: Teyyar Ugurlu, C. (Ed.) School management (s.91-119), Ankara: Ani Pulishing.
• Dolu, O. (2012). Theories of Crimnology: Theory, Research and Application In Criminology. (4th edition) Seckin Publishing.
• Gall, M.D.; Borg, W.R. & Gall, J.P. (2007). Educational research: An introduction. (7 th edition.). Boston: Ablongman.
• Hollinger, R. & Clark, j. (1982). Employee Deviance: A Response to the Perceived Quality of the Work Experience. Work and Occupations. Vol.9. s: 97-114.
• Hollinger, R. & Clark, J. (1983). Deterrence in the Workplace: Perceived Certainty, Perceived Severity, and Employee Theft. Social Forces, 62(2), 398-418. doi:10.2307/2578314
• Hoy, K. W. & Miskel, G. C. (2012). Educational administration. (7. Baski). (Trans. S. Turan). Ankara: Nobel Publishing.
• Hoy, W. K. & Tarter, C. J. (1997). The road to open and healthy schools: A handbook for change, elementary edition. Thousand Oaks, CA: Corwin.
• Hoy, W. K., Tarter, C. J. & Kottkamp, R. B. (1991). Open schools / healthy schools: Measuring organizational climate. http://www.waynekhoy.com/pdfs/open_ schools_healthy_schools_ book.pdf (taken on 23.07.2018).
• Kilicaslan, S. (2007). Effects of justice perceptions on workplace deviance. (Unpublished master theesis). Dokuz Eylul University / Institute of Social Sciences, İzmir.
• Kose, G.S. (2013). The perceptions of secondary school teachers on the correlations between organizational deviation and strategic leadership: Sample of İzmir. (Unpublished master thesis). Dokuz Eylul University / Institute of Educational Sciences, İzmir
• Kose, S.G. & Aksu, A. (2013) Organizational deviation measurement for schools. NWSA - Education Sciences. 8(3), 375-389.
• Merton, R. K. (1938). Social structure and anomie. American Sociological Review, 3(5), 672-682. Stable URL: http://www.jstor.org/stable/2084686
• Robinson, S.L. & Bennett, R.J (2000). Development of a measure of workplace deviance. Journal of Applied Psychology, (85), 349-360.
• Robinson, S.L. & Bennett, R.J. (1995). A Typology of Deviant Workplace Behaviors: A Multidimensional Scaling Study. Academy of Management Journal. 38(2):555-572.
• Sahin, B. (2014). Methodology. In: Abdurrahman Tanriogen (Ed.). Scientific research methods. Ankara: Ani Publishing.
• Tabachnick, B. G. & Fidell, L. S. (2013). Using Mutivariate Statics (6. edition). New York: Pearson Education.
• Turkkas Anasız, B. (2016). A study on determination of the organizational deviant behaviours of academic staff (A case of education faculty of Mugla Sitki Kocman University). (Unpublished master thesis). Mugla Sitki Kocman University / Institute of Educational Sciences, Mugla
• Uysal, S. (2015). Evaluation of the relational research studies on organizational culture and organizational climate at schools: A meta-analysis. The Journal of International Education Sciences, 2(5), 70-88
• Unal, A. (2012). Deviant teacher behaviors and their influence on school rules and interpersonal relationships at school. Eurasian Journal of Educational Research, (49), 1-20.
• Vardi, Y. & Wiener, Y. (1996). Misbehaviour in organisations: a motivational farmework. Organisational Science 7(2), 151-165.
• Yildirim, S. (2017). The relationship between students’ and teachers’ safe school climate perceptions and students’ academic achievement in high schools. (Unpublished doctoral dissertation). Hacettepe University / Institute of Educational Sciences, Ankara.
• Yilmaz, K. & Altinkurt, Y. (2013). Adaptation of organizational climate scale into Turkish: The validity and reliability study. Trakya University Journal of Education, 3(1), 1–11.
• Yucel, M. T. (2004) Criminology. İstanbul: Beta