Dinleme ve Sosyal Duygusal Öğrenme Becerileri Arasındaki İlişkinin Belirlenmesi Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2020, Cilt: 20 Sayı: 89, 71 - 92, 30.09.2020

Hulya Yazıcı Betul Yılmaz Abalı

Öz

Problem Durumu: Bireyin toplumla ilişkilerini düzenleyen birçok becerinin ön koşulu dinlemedir. Dinleme özellikle sosyal becerilerin gelişimine temel oluşturur. Sosyal beceriler de öğrenme süreçlerinin önemli bir kısmını oluşturur. Bandura’nın Sosyal Öğrenme Teorisi’ne göre bir çocuk başkasının davranışını model alma, gözlem yapma ve duyarak taklit etme gibi yollarla öğrenir (Bandura, 1969). Bu beceriler başkalarının duygularını anlayabilme, duygudaşlık, özyönetim, özdenetim, ikna, problem çözme gibi alt becerileri kapsamaktadır (Türnüklü, 2004). Sosyal Öğrenmenin duyma, taklit etme, gözlem yapma gibi süreçlerinde sağlıklı bir dinleme şarttır.
İnsan, evreni ve canlıları aklının yanında duygularıyla da tanır ve değerlendirir. Özellikle çocukluk çağında kazanılan duygusal ve sosyal beceriler gençlik ve yetişkinlikte de önemlidir. Sosyal yönü güçlü bireyler öncelikle kendini tanıyan ve anlayan, öz güveni yüksek, kişilerarası ilişkilerde başarılı, farklılıklara toleranslı, problem çözme becerisi gelişmiş, duygusal anlamda güçlü, empati yeteneği gelişmiş, toplum hayatında olumlu özellikleriyle dikkat çeken bireylerdir. Bu özellikler birçok alanı doğrudan birçoğunu da dolaylı olarak etkileyerek yaşamın tamamına -okul, iş, evlilik gibi- yön veren yaşamsal becerilerdir. Kişilerin fiziksel ve ruhsal sağlığını bozacak birçok riskli ve zararlı davranışın, okullarda, medyada, sokakta görülen şiddet olaylarının sosyal ve duygusal yeterliliğe sahip olup olmayla doğrudan bağı vardır. Yapılan araştırmalar ülkemizde sigara, alkol ve uyuşturucu maddelerin kullanımının ortaöğretimde ilköğretimden üç kat fazla olduğunu göstermektedir. Özellikle ortaöğretim öğrencilerinde zararlı madde kullanımı oranlarının yüksekliği sosyal ve duygusal öğrenme yoluyla okullarda önleyici çalışmalar yapmanın gerekliliğini ortaya koymaktadır. Gençlerde riskli cinsel davranışların ve zorbalık, şiddet eğilimlerinin önlenmesinde de SDÖ öncü olacaktır (Ögel vd., 2004). SDÖ riskli davranışları azaltmanın yanında koruyucu bir özellik taşımaktadır. SDÖ ile ilgili çalışmalar incelendiğinde SDÖ becerilerini oluşturan dört temel beceriden söz edildiği görülmektedir. Bunlar: Problem çözme becerisi, iletişim becerileri, kendilik değerini arttıran beceriler ve stresle başa çıkma becerileridir (Kabakçı ve Korkut Owen, 2010). Çocukluk çağında öğrendiklerimizin birçoğunu dinleyerek gerçekleştirdiğimiz düşünüldüğünde dinleme becerisinin erken yaşlardan itibaren geliştirilmesi bireyleri duygusal yönden yetiştirecek ve gelecekte duygusal ve sosyal beceri eksikliklerinden kaynaklanan tehlikelerden koruyacaktır. Bunlar depresyon, şiddet eğilimi, yeme bozuklukları gibi olumsuz davranışlar olabileceği gibi uyuşturucu bağımlılığına kadar uzanan hayati tehlikeler de olabilmektedir. Dinleme ve sosyal duygusal öğrenme becerilerinin geliştirilmesinin okullarda yaşanan disiplin sorunlarının, şiddet olaylarının önlenmesine ve öğrencilerin gelecekte yaşayabileceği toplumsal çatışmaların azaltılmasına katkı sunacağı düşünülmektedir. Son yıllarda yapılan araştırmalar şimdiki kuşağın bir önceki kuşağa göre duygusal anlamda daha çok zorluk yaşadığı, daha yalnız, depresif, kızgın, asi, fevri ve saldırgan olduğu yönündedir. Bunun için duygusal ve sosyal yönden eğitilmeleri önemlidir. Okulların akıl ve duyguları birlikte ele alan eğitim politikalarına ihtiyaç duyduğu göze çarpmaktadır.

Araştırmanın Amacı: Araştırmanın amacı dinleme becerisi ile sosyal duygusal öğrenme becerisi arasındaki ilişkiyi belirlemek ve aralarında ilişki varsa bu ilişkinin düzeyini belirlemektir. Bu bakış açısıyla yürütülen çalışmanın temel problemi şudur: Dinleme becerileri, sosyal duygusal öğrenme becerilerini anlamlı olarak yordamakta mıdır? Bu ana problemin çözümlenmesinde aşağıdaki alt problemlere de yanıt aranmıştır:
1. Ortaokul öğrencilerinin dinleme becerileri, iletişim becerilerini anlamlı olarak yordamakta mıdır?
2. Ortaokul öğrencilerinin dinleme becerileri, problem çözme becerilerini anlamlı olarak yordamakta mıdır?
3. Ortaokul öğrencilerinin dinleme becerileri, stresle başa çıkma becerilerini anlamlı olarak yordamakta mıdır?
4. Ortaokul öğrencilerinin dinleme becerileri, kendilik değerini arttıran becerilerini anlamlı olarak yordamakta mıdır?

Araştırmanın Yöntemi: Bu araştırma tarama modelinde ilişkisel bir çalışmadır. Çalışmada nicel veri toplama yöntemleri kullanılmıştır. Böylece nicel veriler aracılığıyla ile değişkenler arası ilişkilerin betimlenmesi hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Türkçe Eğitimi, Dinleme, Sosyal Duygusal Öğrenme

An Evaluation on Determining the Relation between Listening Skill and Social Emotional Learning Skill

Öz

Purpose: This study, based on the hypothesis which supports the idea that students having high level of listening skill have a good social learning skill, aimed to determine the relationship between listening skill and social emotional learning skill and to specify the relation level if a relation was detected.

Method: The research was a relational study in scanning model. Quantitative data collection methods were used in the study. It was examined how listening skills of secondary school students predict their social emotional learning skills. The research group consisted of 581 6th grade students from different socioeconomic and demographic classes studying at nine different secondary schools in central districts of Antalya city. To analyze the data, Pearson correlation analysis, multiple regression analysis, and frequency distributions were utilized and descriptive data such as arithmetic mean and standard deviation were used. Multiple regression analysis was carried out to find answers for the research questions.

Findings: It was found out that there is a significant relationship among listening skills and communication skills, problem solving skills, stress coping skills and other skills enhancing self-worth which are the sub-dimensions of social and emotional learning skills.

Implications for Research and Practice: Research findings indicated that listening skill does not relate only to the field of Turkish Teaching. Therefore, activities to improve the social and emotional learning skill could be used together with listening activities and plans and regular studies could be carried out to turn these two skills into basic life skills. In this study, the relationship between social and emotional learning skills and listening skill as one of Turkish language skills was examined. The relationship between social and emotional learning skills and speaking, writing and reading skills, which are other Turkish language skills, could also be analyzed.

Anahtar Kelimeler

Turkish education, listening, social emotional learning

Kaynakça

• Akbulut, Y. (2010). Sosyal bilimlerde SPSS uygulamaları: sık kullanılan istatiksel analiz ve açıklamalı SPSS çözümleri. İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık.
• Bandura, A. (1969). Principles of behavior modification. New York: Holt.
• Berk, L. (1997). Child development. London: Allyn and Bacon.
• Bilen, P. (2004). Sağlıklı insan ilişkileri. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Cuceloglu, D. (2014). İçimizdeki Çocuk. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Ciftci, M. (2001). Dinleme eğitimi ve dinlemeyi etkileyen faktörler. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(2), 165-177.
• Cubukcu, Z., & Gultekin, M. (Bahar, 2006). İlköğretimde öğrencilere kazandırılması gereken sosyal beceriler. Bilig, 37, 155-174.
• Dogan, Y. (2008). İlköğretim yedinci sınıf öğrencilerinin dinleme becerisini geliştirmede etkinlik temelli çalışmaların etkililiği. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(2), 261-286.
• Durmus, N. (2013). İlköğretim 2. sınıf öğrencilerinin dinleme becerilerinin geliştirilmesinde çocuk edebiyatı ürünlerinin etkisi. (Yüksek lisans tezi). Retrieved From https://tez.yok.gov.tr.
• Elias, M., Zins, J., Graczyk, P., & Weissberg, R. (2003). Implementation, sustainability, andscaling up of social–emotional and academic innovationsin public schools. School Psychology Rewiew, 32, 303-319.
• Emiroglu, S. (2013). Türkçe öğretmeni adaylarının dinleme sorunlarına ilişkin görüşleri. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(11), 269-307.
• Emiroglu, S., & Pinar, F. (2013). Dinleme becerisinin diğer beceri alanları ile ilişkisi. Turkish Studies, 8(4), 769-782.
• Eskaros, M. G. (2004). Fine-tune your listening skills. Hydrocarbon processing (International ed.), 83(11), 85-87.
• Gardiner, H., & Gander, M. (1993). Çocuk ve ergen gelişimi (A. Dönmez, Çev.). Ankara: İmge Kitabevi.
• Garson, G. D. (n.d.). Statnotes: Topics in multivariate analysis. Retrieved December 4, 2006, from NC State University, College of Humanities and Social Sciences. Retrieved From http://www2.chass.ncsu.edu/garson/pa765/statnone.htm.
• George, D., & Mallery, P. (2016). IBM SPSS Statistics 23 Step by Step:A Simple Guide and Reference. New York: Routledge.
• Goleman, D. (2003). Duygusal zeka. İstanbul: Varlık Yayınları.
• Gordon, T. (2002). Etkili liderlik eğitimi. İstanbul: Sistem Yayıncılık.
• Gocer, A., & Tabak, G. (2014). Dinleme becerisine yönelik alternatif ölçme ve değerlendirme araçları. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(2), 250-272.
• Hughes, L. (2002). How to be a good listener. Women is Business, 54(5), 17-17.
• Kabakci, O., & Korkut Owen, F. (2010). Sosyal duygusal öğrenme becerileri ölçeği geliştirme çalışması. Eğitim ve Bilim, 35 (157), 152-166.
• Kalayci, S. (2008). SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri. Ankara: Asil Yayın Dağıtım.
• Karaduz, A. (2010). Türkçe ve sınıf öğretmeni adaylarının dinleme stratejilerinin değerlendirilmesi. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 29, 39-55.
• Kocakulah, M., & Kirtak Ad, V. (2015). Sosyal duygusal öğrenme becerileri ölçeği'nin üniversite öğrencileri için uygulanabilirliği'nin belirlenmesi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 4 (2), 241-247.
• Koc, S., & Muftuoglu, G. (1998). Dinleme ve okuma öğretimi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayınları.
• Maden, S., & Durukan, E. (2011). Türkçe öğretmeni adaylarının dinleme stillerinin çeşitli değişkenler açısından değerlendirilmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(4), 101-112.
• Ogel, K., Corapcioglu, A., Sir, A., Tamar, M., Tot, S., Dogan, O., & .... Liman, O. (2004). Dokuz ilde ilk ve orta öğretim öğrencilerinde tütün, alkol ve madde kullanım yaygınlığı. Türk Psikiyatri Dergisi, 15 (2), 112-118.
• Sahin, A. (2011). İlköğretim 6. sınıf öğrencilerininin dinleme becerisi farkındalıklarının sosyoekonomik düzeye göre incelenmesi. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(1), 178-188.
• Sahin, A., & Aydin, G. (2009). İlköğretim 6. sınıf öğrencilerinin türkçe dersi dinleme becerisi farkındalıklarının belirlenmesine yönelik bir anket geliştirme. The Journal of International Social Research, 2(9), 454- 464.
• Tabachnick, B., & Fidell, L. (2013). Using multivariate statisticks (6th ed.). Boston: MA Pearson.
• Turnuklu, A. (2004). Okullarda sosyal ve duygusal öğrenme. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 37, 136-152.
• Umagan, S. (2007). "Dinleme" ilköğretimde Türkçe öğretimi. Ankara: PegemA Yayıncılık.
• Yildirim, F., & Er, O. (2013). Türkçe dersi öğretim programı dinleme-izleme alanı amaç ve kazanımlar boyutunun öğretmen görüşleri doğrultusunda değerlendirilmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 2 (2), 231-250.
• Yavuz, H. (2010). Öğretmenlerin geri bildirimlerine göre okul müdürlerinin dinleme becerilerinin analizi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 38, 292-306.
• Zengin, S. (2010). Çocuk kitaplarının dinleme becerisini geliştirme aracı olarak kullanılması. (Yüksek lisans tezi). Retrieved From https://tez.yok.gov.tr.