MAHMUT EKREM KARADENİZ’İN TÜRK MUSÎKİSİNİN NAZARİYE VE ESASLARI ADLI KİTABINDA BASİT VE BİRLEŞİK UŞŞAK MAKAMI ÇEŞİTLERİ

Yıl 2019, Sayı: 14, 89 - 130, 30.06.2019

Nihan Eskitaş

https://doi.org/10.31722/ejmd.584368

Öz

 Bu makale, Mahmut Ekrem Karadeniz'in Türk Musîkisinin Nazariye ve Esasları  adlı kuram kitabında karş ımıza

çıkan Uşş ak makamı çeş itlerinin basit ve birleş ik makam baş lıkları altına dağ ıtılmasının sebebine

odaklanmaktadır. Karadeniz, söz konusu kitabında, birleş ik makamı, “iki ve daha fazla makamın birlikte

kullanılması ile meydana gelen makam (Karadeniz, 2013, s. 116)” olarak tanımlamış  ve “Dügah perdesinde

karar veren birleş ik makamlar” baş lığ ı altında Uşş ak makamı çeş itlerini Muhalif Uşş ak, Dertli Uşş ak, Dalpare

Uşş ak, Araban Uşş ak, Uşş ak Renk Gerdaniye, Uşş ak Renk Hicaz isimleriyle tarif ederek, bu makamlara örnek

verdiğ i eserlerin notalarını da kitabına eklemiş tir (Karadeniz, 2013, s. 142-143). Bu makalenin sınırları,

Karadeniz’in söz konusu kitabındaki Uşş ak makam çeş itlerinin tarifleri ile bu makamlara örnek verilen eserlerin

bu tariflere uygunluğ u bağ lamındadır.

“Eser İ ncelemeleri” baş lığ ı altında, Karadeniz'in söz konusu birleş ik Uşş ak makamı çeş itlerine örnek verilen

eserlerin incelemeleri yapılmış , makam tanımları ve eserlerin bu tanımlara uygunluğ u karş ılaş tırılmış tır.

Sonuç b.lümünde, Karadeniz'in bahsi geçen Uşş ak makamı çeş itlerini “birleş ik makam” olarak tanımlama

ihtiyacına cevaplar verilmeye çalış ılmış tır.

Anahtar Kelimeler

Notalama Sistemi, Kuram, Birleşik Makam, Basit Makam, Makam Tanımı

The Basic and Combined Types of the Makam Uşşak in the book Türk Musîkisinin Nazariye ve Esasları by Mahmut Ekrem Karadeniz

Öz

This article focuses on the reason why Uşşak makam types we see in Ekrem Karadeniz’s book titled Türk

Musîkisinin Nazariye ve Esasları, are handled under the basic and combined makams. Karadeniz, in his book,

referred to the combined makam as “a makam that occured with the use of two and more makams together

(Karadeniz, 2013, p. 116)” and described “combined makams that finish on Dügah” under the titles as Muhalif

Uşşak, Dertli Uşşak, Dalpare Uşşak, Araban Uşşak, Uşşak Renk Gerdaniye, Uşşak Renk Hicaz (Karadeniz,

2013,s. 142). He added the notes of the works that he gave examples to these makams. This article is written in

the context of the descriptions of the Uşşak makam types in the book of Karadeniz and the conformity of the

works which are examplary to these makams.

Under the title of Eser İncelemeleri (Work Analysis), the sample works of Karadeniz in combined Uşşak makam

types were examined, the definitions of makam and the suitability of the works to these definitions were

compared.

In the conclusion section, the answers to the need of Karadeniz to define Uşşak makam types as under combined

makams category were tried to be given.

Anahtar Kelimeler

Notation System, Theory, Combined Makam, Basic Makam, Definition of Makam

Kaynakça

• AKDOĞU, O. (1987). Lise Türk Müziği, İzmir.
• AREL, H. S. (1991), Türk Mûsıkîsi Nazariyatı Dersleri, Haz: Onur Akdoğu, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• AYDAR, D. (2018). Türk Müziği Nazariyatına Genel Bir Bakış, Bilig Dergisi, Sayı: 84, Ankara: Ahmet Yesevi Üniversitesi, 179-196
• DOĞRUSÖZ, N. (2014). Geleneksel Türk Müziğinde Makam ve Unsurları, Yeni Türkiye, 57, 797-805.
• EZGİ, S. (1933). Nazarî ve Amelî Türk Mûsıkîsi, İstanbul.
• GÜNEY, Ş. K. (2014). On Beşinci Yüzyıldan On Dokuzuncu Yüzyıla Kadar Yazılı Kaynaklarda Saba Makamı. Yeni Türkiye, 57, 820-822.
• GÜRAY, C. (2006). Makam Yapılarını Yansıtan Bir Model Önersi İçin Yapay Zekâ Tekniklerinin Kullanımı (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Başkent Üniversites, Ankara.
• KAÇAR, G. Y. (2008). Türk Musîkisinde Makam, İstem Dergisi, 145-158.
• KARADENİZ, M. E. (2013), Türk Mûsıkîsinin Nazariye ve Esasları, Tıpkıbasım, İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• KARAMAHMUTOĞLU, G. (2014a). Türk Müziğinde Kullanılan Notalama Sistemleri. Yeni Türkiye, 57, 755-773.
• KARAMAHMUTOĞLU, G. (2014b). III. Selim Dönemi'nde Geliştirilen İki Farklı Müzik Nota(lama) Sistemi: Abdülbaki Nasır Dede'nin "Ebced" ve Hamparsum Limonciyan'ın "Khaz" Nota(lama) Sistemleri Üzerine Karşılaştırmalı İnceleme. Yeni Türkiye, 57, 774-783.
• KAYGUSUZ, N. (2014). Türk Müziğinde Tenkitli Yazımın Gerekliliği. Yeni Türkiye, 57, 823-828.
• KUTLUĞ, Y. F. (2000). Türk Mûsikîsinde Makamlar, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• ORANSAY, G. (1990). Makam Kelimesinin Sekiz Küğsel Anlamı. Belleten (Prof. Dr. Gültekin Oransay Derlemesi 1) İzmir: DD Yayını.
• ÖZKAN, İ. H. (1998), Türk Mûsıkîsi Nazariyatı ve Usûlleri – Kudüm Velveleleri, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• ÖZTUNA, Y. (1974). Türkler'de Nota Yazısı. Türk Musîkisi Ansiklopedisi, C. 2, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• ÖZTÜRK, O. M., BEŞİROĞLU, Ş. Ş., BAYRAKTARKATAL, M. E. (2014). Makamı Anlamak: Makam Nazariye Tarihinde Başlıca Modeller, Porte Akademik Müzik ve Dans Araştırmaları Dergisi, 10, 9-36.
• TANRIKORUR, Ç. (2005). Osmanlı Dönemi Türk Musikisi, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• TOHUMCU, A. (2014). Osmanlı-Türk Müziği'nde Makam Kavramı ve Teorisi. Yeni Türkiye, 57, 792- 805.
• TURA, Y. (1998). Türk Mûsikîsi’nin Mes‘eleleri, İstanbul: Pan Yayıncılık.
• TUTU, S. B. (2014). Türk Sanat Müziği Geleneğinde Yeni Bir Makam: Sürurefza, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 1, 35-48.
• TUTU, S. B., Küçükgökçe, Ö., Aydın, E., Uslu, L., & Devrim Küçükebe, H. (2016). Sözlü ve Yazılı Kültür Ortamlarının Etkileşimi Çerçevesinde 19. Yüzyıldan 20. Yüzyıla 53 Geleneksel Türk Sanat Müziği Eseri. (Yayımlanmamış Bilimsel Araştırma Projesi Raporu), Ege Üniversitesi Devlet Türk Musikisi Konservatuvarı, Temel Bilimler Bölümü. İzmir: Ege Üniversitesi.
• YAVUZOĞLU, N. (2014). Türk Makam Müziği'nde Motif İşleme-Melodi Sanatı. Yeni Türkiye, 57, 815- 819.
• YEKTA, R. (1986). Türk Musîkisi, Çev: Orhan Nasuhioğlu, İstanbul: Pan Yayıncılık.
• YILMAZ, Z. (1988) Türk Mûsıkîsi Dersleri, İstanbul.
• ZEREN, M. A. (2014). Modern Türk Müziği Kuramı. Yeni Türkiye, 57, 744 -745.