KANTEMİROĞLU'NA ATFEDİLEN SAZ ESERLERİ GERÇEKTEN KANTEMİROĞLU'NA AİT OLABİLİR Mİ?

Yıl 2019, Sayı: 15, 14 - 32, 31.12.2019

Gökhan Yalçın

https://doi.org/10.31722/ejmd.668432

Öz

Kantemiroğlu Edvârı nota mecmuası bölümünde Kantemiroğlu'na ait olduğu belirtilen 16 adet eser mevcuttur. Bu eserlerin tamamında "Kantemiroğlu" ibaresinin Kantemiroğlu tarafından yazılmadığı, eserlerin Kantemiroğlu'na atfedildiği anlaşılmaktadır. Eser künyesinde ve derkenarda yazılı olan notların sahîh olup olmadığı üzerine araştırma yapılmış, Kantemiroğlu'na atfedilen eserlerin dışında bazı bestekârlara da atfedilen eserler olduğu, atfedilen birkaç bestekâr isminin de bazı kaynaklar ile çeliştiği görülmüştür. Bu durum müellifin olduğu kadar derkenara not düşen musikişinâsın da elde ettiği bilgilerin güvenilirliğinin zayıf olduğunu göstermektedir. Çalışmanın amacı da Kantemiroğlu'na atfedilen eserlerin Kantemiroğlu'na ait olup olmadığının araştırılması olarak belirlenmiştir. Bu amaçla nota mecmuasında Kantemiroğlu'na atfedilen eserlerin (16 adet) seyir özellikleri ile yine Kantemiroğlu'nun bu makam ya da terkiblere ilişkin yapmış olduğu tanım ya da açıklamalar karşılaştırılmıştır. Çalışma sonucunda Kantemiroğlu'nun vermiş olduğu makam tanımları ile incelenen eserlerin seyir özellikleri karşılaştırıldığında karar perdeleri gibi, kullanılan perdeler gibi farklılıkların olduğu görülmüştür. Bu türden eserlerin Kantemiroğlu'na ait olmadığı anlaşılmaktadır. Tarihi süreçte çok fazla değişime uğramayan makam ve terkiplerde yazılmış eserlerde ise farklılık tespit edilememiştir.

Anahtar Kelimeler

Kantemiroğlu Edvârı, Dimitrie Cantemir, Kantemiroğlu, Osmanlı/Türk Musikisi, Kevseri Mecmuası

May the Instrumental Works Attributed to Kantemiroğlu Really Belong to Kantemiroğlu?

Öz

In Kantemiroğlu Edvârı sixteen works belonging to Kantemiroğlu is available. In all of these works it is understood that the "Kantemiroğlu" expression is not written by Kantemiroğlu, it is written by musicians (or researchers) who hold the book in the later years, briefly the works attributed to Kantemiroğlu. But researches are made whether the notes are accurate written in postscript, it seen that except for the works attributed to Kantemiroğlu, there are some works attributed to some other composers whose names were found to be in conflict with some of the resources. This case indicates not only the author but also the poor reliability of the information obtained by the musician who wrote down note in postscript. The aim of the study is to investigate the whether the works attributed to Kantemiroğlu belong to him or not. For this purpose, in the score edition the seyir (melodic route) features of the (16) works attributed to Kantemiroğlu are compared with the definition and explanations made on these makams or terkips by Kantemiroğlu. There are a few studies that investigate whether the instrumental works attributed to Kantemiroğlu belong him or not. However, unlike previous studies it is an article that compares the makam descriptions found in Kantemiroğlu Edvârı Volume 1 with seyir features of instrumental works attributed to him which are found in Volume 2. As a consequence, when the makam descriptions are given by Kantemiroğlu compared with the seyir features of the examined works, it is seen that there are differences like tonic pitch and the used pitches. It is understood that the works of this kind do not belong to Kantemiroğlu. No differences were detected in the works written in the makams and terkips which haven’t altered much during the couse of time.

Anahtar Kelimeler

Kantemiroğlu Edvârı, Dimitrie Cantemir, Kantemiroğlu, Ottoman/Turkish music, Kevseri Mecmuası

Kaynakça

• Agayeva, S. ve Uslu, R. (2008). Ruhperver: Bir XVII. Yüzyıl Müzik Teorisi Kitabı. Ankara: Ürün Yayınları.
• Behar, C. (2017). Kan Dolaşımı, Ameliyat ve Musiki Makamları: Kantemiroğlu (1673-1723) ve Edvâr’ının Sıra Dışı Müzikal Serüveni, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Cevher, M. H. (1995). Ali Ufki Bey ve Hâzâ Mecmû'a-i Sâz ü Söz (Transkripsiyon, İnceleme). (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Çengi Yusuf Dede (1650). Risale-i Edvar. Haz. Recep Uslu. Ankara: Çengi Yayınları.
• Ekinci, M. U. (2015). Kantemiroğlu Notalarının Bilinmeyen Bir Nüshası. Musikişinas, 13, 75-125.
• Ekinci, M. U. (2016). Kevserî Mecmuası. 18. Yüzyıl Saz Müziği Külliyatı. İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Fonton, C. (1987). 18. Yüzyılda Türk Müziği. Çev. Cem Behar. İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Hariri, F. Akdoğu, O. (1993). Nayi Osman Dede ve Rabt-ı Tâbirât-ı Mûsikî. İzmir: Özel Baskı.
• Judetz, E. P. (1998). XVIII. Yüzyıl Musiki Yazmalarından Kevseri Mecmuası Üstüne Karşılaştırmalı Bir inceleme (Çev. Bülent Aksoy), İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Judetz, E. P. (2000). Prince Dimitri Cantemir. İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Kalpaklı, M. Öztürk, O. M. Güray, C. (2014). Türk Müzik Kültürünün Tarihsel Kaynakları Olarak Edvarlar-Risale-i Musiki (e kitap). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Kantemiroğlu, D. (2001). Kitabu İlmi’l Musiki ala vechi’l Hurufat/Musikiyi Harflarle Tespit ve İcra İlminin Kitabı. Yalçın Tura, Çev. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Kevserî, Nayi Mustafa. Kevseri Mecmuası. Milli Kütüphane. No. Mf 1994 A 4941.
• Meriç, T. (2012). XVII. Yüzyılda Makâmlar. İstanbul Haliç Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi.
• Tura, Y. (2001). Kantemiroğlu Edvârı, c. I-II. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Tura, Y. (2006). Tedkik ü Tahkik/İnceleme ve Gerçeği Araştırma. İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Uslu, R. (2017). Edvâr-ı Musiki 1642 Tarihli (Paris NB 1121). İstanbul: Çengi Yayınevi.
• Wright, O. (2000). Demetrius Cantemir: The Collection of Notations Volume 2: Commentary. Aldershot: Ashgate Publishing Company.
• Yalçın, G. (2016). 19. Yüzyıl Türk Musikisinde Hâşim Bey Mecmuası-Birinci Bölüm: Edvar. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• Yalçın, G. (2017). Kantemiroğlu Edvârı’nda “Hüseynî Küllî Külliyât-ı Makâmât” adlı saz eserinin incelenmesi. Uluslararası Hakemli Müzik Araştırmaları Dergisi (UHMAD). 11, 32-70.
• Yalçın, G ve Yeşilyurt, K. (2017). Osmanlı/Türk Musikisi Yazılı Ve Basılı Kaynaklarına Göre Ney Çalgısında Perdeler. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, 63, 290-326. Erişim adresi: http://dergipark.gov.tr/abuhsbd/issue/35955/403449