EVOLUTION OF AN INSTRUMENTAL GENRE IN TRADITIONAL TURKISH ART MUSIC: A DISCUSSION ON “INSTRUMENTAL SEMÂΔ

Yıl 2020, Sayı: 16, 114 - 133, 30.06.2020

Sıtkı Bahadır Tutu

https://doi.org/10.31722/ejmd.757815

Cited By: 2

Öz

The formal aspects of traditional Turkish art music creations had been evolved throughout the centuries. On the other hand, during the evolution period the performing features and the functions of the creations changed and varied, too. As a result of those changes, the terms like peşrev and saz semâîsi (which means semâî for instruments, instrumental semâî) gained their complexions which are discussed here. In this article, brief information about the instrumental genres is given chronically based on some edvârs which are the written historical sources. Then evolution of the genre instrumental semâî is explained and its relations with a much older genre peşrev are emphasized. At this stage, I mentioned a generally accepted judgment about some specific usûls (rhythm patterns), seeing them as the essential design elements of peşrev genre. I arrive at the conclusion that significative role which is attributed to usûl is the result of a traditional composition style in a broad sense. In this frame, the determinative aspects of instrumental semâî (form, function, context and the relations of these elements) are clarified here. In connection with my discussion on instrumental semâî, the common use of form as a term instead of genre is needed to be addressed. Because the terms form and genre are important keys for music research they are also important for classifying the creations of Turkish art music tradition. As an inference, form can contribute a lot to the description of a genre indeed. But it is not the unique element determining the genre and because of this, using the term form instead of genre just produces obscurity ordinarily. As the main result of this article, all the aspects of genres can evolve or disappear, therefore it must be considered that classifications are not permanent.

Anahtar Kelimeler

Saz semâîsi, evolution, instrumental semâî, form, genre

Geleneksel Türk Sanat Müziğinde Çalgısal Biçimler ve Türler: “Çalgısal Semâî” Üzerine Bir Tartışma

Öz

Türk sanat müziği geleneği yaratmalarının biçim özellikleri yüzyıllar boyunca evrilmiştir. Diğer taraftan, evrim süreci esnasında yaratmaların icra özellikleri ve işlevleri de değişerek çeşitlenmiştir. Bu değişimlerin bir sonucu olarak, peşrev ve sazsemâîsi (çalgı için semâî, çalgısal semâî) gibi terimler de burada tartışılan mahiyetlerini kazanmışlardır.Bu makalede; çalgısal türler hakkında kısa bilgiler, yazılı tarihi kaynaklar olan edvârlardan bazılarına dayanılarak kronolojik sırada verilmiştir. Ardından, çalgısal semâî türünün evrimi açıklanmış ve çok daha eski bir tür olan peşrev ile ilişkileri üzerinde durulmuştur. Bu aşamada; belirli bazı usûlleri peşrev türünün esas tasarım unsurları olarak gören yaygın bir yargıya değindim. Sonuçta, usûle atfedilen önemli rolün geniş anlamda geleneksel bir kompozisyon tarzından kaynaklandığı vargısına ulaştım. Bu çerçevede, çalgısal semâînin belirleyici özellileri (biçim, işlev, bağlam ve bu bileşenlerin ilişkileri) burada açıklığa kavuşturuldu. Çalgısal semâî hakkındaki tartışmamla ilgili olarak, form (biçim) teriminin yaygın bir şekilde tür terimi yerine kullanılması üzerinde durmak gerekmiştir. Çünkü biçim ve tür terimleri, müzik araştırmaları için önemli anahtarlardır; ayrıca bu terimler, Türk sanat müziği geleneği yaratmalarını tasnif etmek için de önem taşımaktadır. Bir çıkarım olarak; biçim, gerçekten de bir türün tarifinin yapılmasına büyük katkıda bulunabilir. Fakat biçim, türü belirleyen eşsiz bir unsur değildir ve bu sebeple biçim teriminin tür terimi yerine kullanılması doğal olarak belirsizlik üretir. Makalenin başlıca sonucu, türlerin her özellikliğinin evrilebileceği ya da yok olabileceği, buna bağlı olarak tasniflerin kalıcı olmadıklarının gözden kaçırılmaması gerektiğidir.

Anahtar Kelimeler

Saz semâîsi, evrim, çalgısal semâî, biçim, tür

Kaynakça

• Bardakçı, M. (1986). Maragalı Abdülkadir. İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Çakır, A. (1999). Alişah B. Hacı Büke (?-1500)’nin Mukaddimetü’l-Usûl Adlı Eseri (Unpublished Doctorate Thesis). İstanbul: Marmara Üniversitesi SBE.
• Cevher, M. H. (2003). Ali Ufkî Hâzâ Mecmûa-I Sâz ü Söz. İzmir: Meta Basım.
• Divan Makam (n.d.). Eser (Nota) Arşivi. https://divanmakam.com/_forum_/eser-nota-arsivi.4/
• Ezgi, S. Z. (1937). Nazari ve Ameli Türk Musikisi. İstanbul: Milli Mecmua Matbaası.
• Gazimihal, M. R. (2006). Anadolu Türküleri ve Musıkî İstikbâlimiz. İstanbul: Doğu Kütüphânesi (1st edition 1928).
• Karadeniz, M. E. (1983). Türk Mûsikîsinin Nazariye ve Esasları. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları,.
• Kestelli, R. N. (2004). Resimli Türkçe Kamus. Ankara: TDK Yayınları.
• Özkan, İ. H. (2007). Peşrev. TDV İslam Ansiklopedisi (Volume 9, p. 253), İstanbul: İSAM.
• Öztuna, Y. (1990). Büyük Türk Mûsikîsi Ansiklopedisi. Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Tura, Y. (2001). Kantemiroğlu Kitâbu ‘İlmi’l Mûsîkî ‘alâ vehi’l Hurûfât. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Uygun, M. N. (1999). Safiyyüddin Abdülmü’min Urmevî ve Kitâbü’l-Edvârı. İstanbul: Kubbealtı Neşriyat.