A Review of the Relationship between Usûl, Aruz and Melody of the Works Composed in the Çenber Usûl

Yıl 2020, Sayı: 17, 355 - 379, 31.12.2020

Sibel Karaman , Nurten Yılmaz

https://doi.org/10.31722/ejmd.844785

Cited By: 2

Öz

Bu araştırmada onyedi, onsekiz ve ondokuzuncu yüzyıllarda bestelenmiş klâsik Türk mûsikîsi sözlü eserlerinden çember murabba‘ bestelerin güfte-usûl ve ezgi-usûl uyumuna yönelik durum tespit çalışması yapılmıştır. Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden belgesel tarama ve doküman incelemesi yöntemleri kullanılmıştır. Belgesel taramada yetmiş iki eserin notasına ulaşılmıştır. Beste formundaki eserlerin biri hariç vezinleri tespit edilmiş ve gruplara ayrılmıştır. Elde edilen bulgulara göre sınıflandırılmış vezinlere ait eserlerin usûl şemasında güfte dağılımları ve ezginin seyrine göre ezgi-usûl ilişkisi gösterilmiştir. Araştırma sonunda; çember usûlünde bestelenen eserlerin 56’sının fâ’ilâtün / fâ’ilâtün / fâ’ilâtün / fâ’ilün, 9’unun mefâ’îlün / mefâ’îlün / mefâ’îlün / mefâ’îlün, 4’ünün fe’ilâtün / fe’ilâtün / fe’ilâtün / fe’ilün (fa’lün), 1’inin mefâ’ilün / fe’ilâtün / mefâ’ilün / fe’ilün, 1’inin ise mef’ûlü/fâ‘ilâtü/mefâ‘îlü/fâ‘ilün vezninde olduğu, güftelerin usûl ile uyumu olduğu gibi ezgilerin de uyumlu olduğu sonuçlarına varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türk Mûsikîsi, Klâsik Dönem, Çember, Beste Formu, Usûl-Aruz-Ezgi

BESTE FORMUNDA ÇEMBER USÛLÜNDE BESTELENMİŞ ESERLERİN USÛL-ARUZ-EZGİ İLİŞKİSİ ÜZERİNE BİR İNCELEME

Öz

In this article, a case study was carried out on the harmony of usûl (rhythmic pattern) with aruz (meter), and melody with lyrics of çenber usûl compositions from the oral works of classical Turkish music composed in the seventeenth, eighteenth and nineteenth centuries. Documentary screening and document review methods were used in the study. Seventy-two notes of the work were found in the documentary screening. Except for one of the works in the beste form, the rhythms were identified and divided into groups. According to the findings obtained, the distribution of the works belonging to the classified rhythms in the tempo schematics and the melody-tempo relationship according to the course of the melody were shown. At the end of the research it was found that 56 of the works composed in the çenber usûl are fâ'ilâtün / fâ'ilâtün / fâ'ilâtün / fâ'ilün; 9 of the works are mefâ'îlün / mefâ'îlün / mefâ'îlün / mefâ'îlün / mefâ'îlün, 4 are fe'ilâtün / fe'ilâtün / fe'ilâtün / fe'ilün(fâ'il); 1 mefâ'il / fe'ilâtün / mefâ'ilün / fe'ilün and 1 of them were in the of mef'ûlü / fâ'ilâtü / mefâ'îlü / fâ'il rhythm, and that the tempos are compatible with the lyrics, as well as with the melodies.

Anahtar Kelimeler

Turkish Music, Classical Period, Çenber, Form of Beste, Usûl-aruz- melody

Kaynakça

• Ak, A.Ş. (2009). Türk Mûsikîsi Tarihi, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Aksüt, S. (1993). Türk Musikisinin 100 Bestekârı, İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Altunkeser, B.B. (2014). Hulâsa Çenber ve Remel Bestelerde Usûl-Vezin Münâsebeti,Kadem Mûsikî ve Edebiyat Dergisi,sayı: 16, İstanbul: Aktif Matbaa.
• Başer, F. A. (2013). Türk Mûsikîsi’nde Abdülbâki Nâsır Dede’nin Hayatı ve Tedkîk u Tahkîk Metin-Sadeleştirme-Sözlük.,İstanbul: Fatih Üniversitesi Yayınları.
• Belviranlı, A. K., (1995). Aruz ve Ahenk, İstanbul: Marifet Yayınları.
• Doğrusöz, N. (1993).Hâfız Post Güfte Mecmuası (Türkçe Güfteler), (Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul). Erişim adresi: http://tez2.yok.gov.tr/
• Ezgi, S. (1940). Nazarî ve Amelî Türk Mûsikisi, Türk Mûsikîsinin Klâsikleri, İstanbul Konservatuvarı Neşriyâtı, Cilt: IV, İstanbul, Sema Vakfı.
• Ezgi, S., (1935).Nazarî ve Amelî Türk Mûsikîsi, Türk Mûsikîsinin Klâsikleri, İstanbul Konservatuvarı Neşriyâtı, Cilt: II, İstanbul, Sema Vakfı.
• Ezgi, S., Yektâ, R. ve Diğerleri, (1995). Dârü’l-Elhân Külliyâtı, Türk Mûsikîsinin Klâsikleri, İstanbul Konservatuvarı Neşriyâtı, İstanbul: Sema Vakfı.
• http://devletkorosu.com/index.php/bestekarlar
• İpekten, H. (2012). Eski Türk Edebiyatı Nazım Şekilleri ve Aruz, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Irsoy , A. Ezgi, S. ve İstanbul Konservatuvarı Tasnif Heyeti (1940). Hâfız M. Zekâî Dede Efendi Külliyatı, İstanbul: Alkaya Matbaası.
• İstanbul Konservatuvarı Tasnif Heyeti (Anonim), (1956). Türk Mûsikîsi Klâsiklerinden-Fasıllar No:11. İstanbul: Hüsnütabiat Matbaası.
• Karasar, N. (2002). Bilimsel Araştırma Yöntemi, Prof. Dr. Hasan Bacanlı, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Nasuhioğlu, O. (1986). Türk Musikisi, Rauf Yekta Bey, İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Özalp, N. (2000).Türk Musikisi Tarihi 1, İstanbul: MEB.
• Öztuna, Y. (2006).Türk Mûsikîsi Akademik Klâsik Türk San’at Mûsikîsi’nin Ansiklopedik Sözlüğü,Ankara: Orient Yayınları.
• Parmaksız, N., (2010). Eserleri Bestelenen Divan Şairleri (XVII. ve XVIII. Yüzyıllar), (Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi), Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Ungay, M.H., (1981).Türk Mûsıkîsinde Usûller ve Kudüm, İstanbul: Türk Musıkisi Vakfı.
• Üngör, E.R. (1981).Türk Musikisi Güfteler Antolojisi, Cilt:1-2, İstanbul: Eren Yayınları.
• Uslu, R. (2017).Müzikoloji: Bu eserin sahibi Nane’dir Nane! Muhayyer ağır çember “Vakt-i subh oldu“…Musîki Dergisi, Erişim adresi: http://www.musikidergisi.net/?p=3055.
• Yektâ, R. (1986). Türk Musikisi, İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Yektâ, R. (2000).Esâtîz-i Elhân,İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri,Ankara: Seçkin Yayıncılık.