HÂDİYE ÖTÜGEN’İN TIRNAK KEMENÇE TAKSİMLERİ: İCRÂ VE ÜSLÛP ANALİZİ

Yıl 2021, Sayı: 18, 18 - 31, 30.06.2021

Beril Çakmakoğlu

https://doi.org/10.31722/ejmd.956644

Öz

Hâdiye Ötügen, 20. yüzyılda yaşamış önemli kadın tırnak kemençe icrâcılarındandır. Ötügen, yaşadığı yıllar boyunca özellikle TRT kurumu radyo programlarında tırnak kemençe ve viyolonsel çalgılarıyla birçok programda yer almıştır. Bu çalışmada Ötügen’in radyo programlarında icrâ ettiği tırnak kemençe taksimlerinin analizi yapılmıştır. Çalışmada, analiz yoluyla elde edilen sonuçlar doğrultusunda icrâcının taksim türü çerçevesinde sergilediği yaratma davranışlarının açıklanması amaçlanmıştır. Çalışmanın evreni, Ötügen’in tırnak kemençe taksimleri ile sınırlandırılmıştır. Araştırma sürecinde öncelikle icrâcının tırnak kemençe taksimleri notaya alınmıştır. Taksimler biçim ve içerik yönünden analiz edilerek icrâ üslûbu ile ilgili verilere ulaşılmaya çalışılmıştır. Ezgiler cümle ve cümleciklere ayrılarak analiz edilmiştir. Taksimlerde karşılaştığımız; tartım, kalıp müzik ifadesi ve ezgi yapılanmalarının özgünlüğü ayrıca geleneğe bağlı olup olmadığı, süsleme tekniklerinin kullanım özellikleri gibi veriler değerlendirilerek, bazı sonuçlar elde edilmiştir. Elde edilen veriler doğrultusunda, tartım, kalıp müzik ifadesi ve ezgi yapılanmalarının Ötügen’in taksim icrâsı bağlamında geleneği başarı ile temsil ettiği ve kendine özgü üslûbu ile tırnak kemençe icra geleneğinde önemli bir yere sahip olduğunu söylemek mümkündür. Hâdiye Ötügen’in tırnak kemençe icrâsı ile ilgili daha önce herhangi bir çalışma yapılmamış olması nedeniyle, bu çalışmanın alana katkı sunması beklenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Hâdiye Ötügen, Tırnak Kemençe, Taksim, Üslûp, Taksim Analizi

The Tırnak Kemençe Taksims of Hadiye Ötügen: Performance and Style Analysis

Öz

Hâdiye Ötügen is one of the important female tırnak kemençe performers who lived in the 20th century. Especially T.R.T. Institution has featured many radio programs with her tırnak kemençe and cello instruments. This article is about the analysis of the tırnak kemençe taksims performed by Ötügen in radio programs. In the article, it is aimed to explain the creative behavior of the performer regarding the type of taksim in line with the results obtained through analysis. The universe of the study is limited to Ötügen's tırnak kemençe taksims. In line with the study, firstly, the tırnak kemençe taksims of the performer were written down. By analyzing the introductory taksims in terms of form setup, melodic development and content, data about the performance style was tried to be reached. The melodies she used were analyzed by dividing them into sentences and phrases. Some results were obtained by evaluating the data such as the rhythmic patterns in her melodies, whether the melody structures depend on tradition and the characteristic usage of the ornamentation techniques. In line with the data obtained, it is possible to say that Ötügen successfully represented the tradition in the context of taksim performance and has an important place in the tırnak kemençe performance tradition with her unique style. Since there has been no previous study about Hadiye Ötügen's tırnak kemençe performance, this study is expected to contribute to the field.

Anahtar Kelimeler

Hâdiye Ötügen, Tırnak Kemençe, Taksim, Style, Analysis of Taksim

Kaynakça

• Akdoğu, O. (1989). Taksim Nedir Nasıl Yapılır. İzmir: İhlas Yayınları.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E.K., Akgün, E.Ö., Karadeniz, Ş., Demirel. (2012). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Çakmakoğlu, B. (2017). Kastamonu Yöresi Geleneksel Müzik Pratiklerinde Kemâne (Yayımlanmamış doktora tezi), Ege Üniversitesi, İzmir.
• Doğruöz, M. D. (2020). Türk Sanat Müziği Geleneğinde Sirtolar (Yayımlanmamış doktora tezi), Ege Üniversitesi, İzmir.
• Gönül, D. (2020). Tanburi Cemil Bey’e Ait On Kemençe Taksimindeki Çarpma Teknikleri, Nüansları ve Kullanım Özellikleri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun.
• Günaydın, N. (2018). Türk Makam Müziğinde Taksim ve Çalışma Yöntemi Olarak Şarkı Formunun Kullanımı (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Özalp, M.N. (2000). Türk Mûsıkîsi Tarihi II. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Özkan, İ.H. (2000). Türk Mûsikîsi Nazariyatı ve Usulleri Kudüm Velveleleri. İstanbul: Ötüken Neşriyat A.Ş.
• Tutu, S. B. (2012). Türkiye Sahası Aşıklık Geleneğinde Bir Terim Tartışması: “Makam”, Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi. 16,3.
• Ferahfeza Taksim: https://www.youtube.com/watch?v=UhjevWC2fYA
• Hicaz Taksim: https://www.youtube.com/watch?v=8TqZSfEjPAo
• Hüzzam Taksim: https://www.youtube.com/watch?v=Nj1GWs4g8wE&t=136s
• Segâh Taksim: https://www.youtube.com/watch?v=C-t6tXeOC6Y&t=56s
• Uşşak Taksim: https://www.youtube.com/watch?v=aI19nGZXFlk&t=154s