SES UYARANLARININ ALGISAL İKİLEMİ

Yıl 2024, Sayı: 25, 1 - 12

Elif Tekin Gürgen

https://doi.org/10.31722/ejmd.1535553

Öz

Müzik algısına yönelik çalışmalar müziğin insan zihni üzerindeki etkilerini ve buna bağlı olarak müziksel davranışları anlamayı hedefler. Bu çalışmalar bir başlangıç noktası olarak müziksel uyaranlara verdiğimiz tepkiler üzerine temellenirken müziği ses sinyallerinden oluşan bir fiziksel gerçeklik olarak inceler. Ancak bu ses sinyallerinin fiziksel gerçekliği ile, algıladığımız ses deneyimi arasında bir fark ortaya çıkar. Algısal ikilemi yaratan akustik dünya ile algısal dünya arasındaki bu farktır. Aynı akustik uyarana farklı kişilerin farklı işitsel tepkiler vermesi veya aynı kişinin farklı zamanlarda farklı tepkiler vermesi bilinen bir gerçektir. Bu nedenlerle bu çalışma neden-sonuç içerisinde açıklanabilen akustik dünyayı doğrudan deneyimlemek yerine bambaşka algısal çıkarımlar yapıyor olduğumuz gerçeğini ortaya koyup bunun nedenlerini tartışmayı amaçlar. Bu bağlamda makalede sesin en önemli dört boyutundan ikisi olan perde ve tını kavramları algısal açıdan ele alınmaktadır. Bunun yanı sıra uyum-uyumsuzluk algısına ilişkin tarihsel perspektifte fiziksel, kültürel ve biyolojik açıdan tartışmalara yer verilir. Ayrıca perde ve tını algısıyla ilgili çeşitli teoriler, seslerin ya da ses kombinasyonlarının bir araya gelerek oluşturduğu örüntülerin bütünsel algısı olan Gestalt ve müzikteki illüzyonlara değinilerek konuyla ilgili daha geniş bir perspektif sunulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Müzik algısı, Perde algısı, Tını algısı, Müzikte uyum-uyumsuzluk, Müziksel İllüzyonlar.

Perceptual Dilemma of Sound Stimuli

Öz

Studies on music perception aim to understand the effects of music on the human mind and, accordingly, musical behaviors. As a starting point, these studies take our reactions to musical stimuli and examine music as a physical reality that consists of sound signals. But there is a difference between the physical reality of these sound signals and the experience of sound as we perceive it. It is this difference between the acoustic world and the perceptual world that creates the perceptual dilemma. It is a known fact that different people give different auditory responses to the same acoustic stimulus or that the same person gives different responses at different times. For these reasons, this study aims to reveal the fact that we make completely different perceptual inferences instead of directly experiencing the acoustic world, which can be explained in cause and effect, and to discuss the reasons for this. In this context, the article discusses the concepts of pitch and timbre, two of the four most important dimensions of sound, from a perceptual perspective. In addition to this, physical, cultural and biological discussions on the perception of consonance-dissonance in a historical perspective are included. In addition, various theories about pitch and timbre perception, Gestalt, which is the holistic perception of patterns formed by the sounds or combinations of sounds, and illusions in music are addressed to provide a broader perspective on the subject.

Anahtar Kelimeler

Music perception, Pitch perception, Timbre perception, Consonance-dissonance in music, Musical illusions.

Kaynakça

• Beament, J. (2001). How we hear music: The relationship between music and the hearing mechanism. NY: Boydell Press.
• Bowling, D. L. ve Purves, D. (2015). A biological rationale for musical consonance. Proceedings of the National Academy of Sciences, 112(36), 11155-11160.
• Crick, F. (2005). Şaşırtan varsayım. (Çev. S. Say). Ankara: Tübitak.
• Deutsch, D. (2019). Musical illusions and phantom words: How music and speech unlock mysteries of the brain. Oxford University Press.
• Fales, C. (2002). The paradox of timbre. Ethnomusicology, 46(1), 56-95.
• Faure, A., McAdams, S., and Nosulenko, V. (1996). Verbal correlates of perceptual dimensions of timbre. B. Pennycook and E. Costa-Giomi (Eds.). Proc. 4th Int. Conf. on Music Perception and Cognition (ICMPC4), içinde (79–84. ss.). McGill University.
• Feld, S., Fox, A.A., Porcello, T., Samuels, D. (2004). Vocal anthropology: from the music of language to the language of song. A. Duranti (Ed.). A Companion to Linguistic Anthropology içinde (321–345. ss.). Blackwell.
• Hajda, J. M. (2007). The effect of dynamic acoustical features on musical timbre. J. W. Beauchamp (Ed.) Analysis, Synthesis, and perception of musical sounds: the sound of music içinde (250-271. ss.). Springer New York.
• Levitin, D. J. (2015). Müziğin etkisindeki beyin: Bir saplantının bilimsel incelemesi. İstanbul: Pegasus Yayınları.
• McDermott, J. H., Lehr, A. J. ve Oxenham, A. J. (2010). Individual differences reveal the basis of consonance. Current Biology, 20, 1035-1041.
• Moore, B. C. (2013). An introduction to the psychology of hearing. Brill.
• Oxenham, A. J. (2018). How we hear: The perception and neural coding of sound. Annual Review of Psychology, 69(1), 27-50.
• Oxenham, A. J. (2013a). Revisiting place and temporal theories of pitch. Acoustical Science and Technology, 34(6), 388-396.
• Oxenham, A. J. (2013b). “The Perception of musical tones” (Ed. Diana Deutsch) The Psychology of Music içinde (1-33. ss.). Academic Press.
• Önen, U. (2010). Ses kayıt ve müzik teknolojileri. İstanbul: Çitlembik.
• Plantinga, J. ve Trehub, S. E. (2014). Revisiting the innate preference for consonance. Journal of Experimental Psychology: Human Perception and Performance, 40(1), 40–49.
• Purves, D. (2017). Music as biology: The tones we like and why. Harvard University Press.
• Rink, J. (2009). The psychology of music. J. P. E. Harper-Scott ve J. Samson (Eds.) An introduction to music studies içinde (59-78. ss.). Cambridge University Press.
• Tan, S. L., Pfordresher, P. ve Harré, R. (2010). Psychology of music: From sound to significance. Routledge.
• Yüksel, M. (2020). Müzikte sensör disonans ve müzik eğitiminin etkisi. Turkish Journal of Audiology and Hearing Research, 3(3), 57-63.
• Yükselsin, İ. Y. ve Küçükebe, M. (2010). Batı ve Türk Sanat Müziği Keman Çalıcıları Arasındaki Tınısal Algı Farklılığının Kültürel ve Bilişsel Yönleri Üzerine Spektral Bir Analiz. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(10), 674-687.
• Zengin, E. E. (2024). Tanburda Tınının Kavramsallaştırılması Ege Üniversitesi Devlet Türk Musikisi Konservatuvarı Örnek Olayı (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü, İzmir.