AŞI KARŞITLIĞI VE ŞEFFAFLIK ALGISINDA İLETİŞİM PRATİKLERİ VE SİYASAL AİDİYETLERİN ROLÜ

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 2, 172 - 185, 26.04.2021

Selman Selim Akyüz

Öz

Dünyanın karşılaştığı önemli kriz dönemlerinden biri olan Covid-19 pandemisi, insanların sağlıklarıyla ilgili kaygı düzeylerini arttırırken, politik, sosyal ve ekonomik açıdan algı ve alışkanlıklarda önemli değişikliklere neden olmuştur. Dijital araçların bilgiye ulaşmada öncelikli tercih haline gelmesi nedeniyle pandemi döneminde özellikle sosyal medyada “İnfodemi” olarak tanımlanan aşırı enformasyon akışı ortaya çıkmıştır. Bu yanlış bilgi salgınının içinde aşı karşıtı iddialar önemli bir yer tutmaktadır. Bu çalışmada Türkiye’deki internet ve sosyal medya kullanıcılarının pandemi dönemindeki iletişim pratikleri ve siyasi kimlikleri ile aşı tutumu ve karar alıcıların şeffaflığına yönelik algısı arasındaki ilişki araştırılmıştır. Aşı uygulamaları başlamadan önce ve aşıların etkisi, güvenilirliği ve üretim yöntemleriyle ilgili tartışmaların yoğun olduğu 2020 yılı Ocak ayında yapılan saha araştırması sonunda, katılımcıların Koronavirüs aşısı yaptırma konusunda büyük ölçüde kararsız ve negatif tutum sahibi olduğu görülmüştür. Kendisini muhafazakâr/dindar ve milliyetçi olarak tanımlayan kullanıcıların aşı yaptırma tutumunun daha düşük olduğu belirlenmiştir. Kendisini laik olarak tanımlayan katılımcılar hükümetin vaka sayılarını gizlediğine yönelik yüksek tutuma sahipken aşı konusunda muhafazakâr/dindar olarak tanımlayan katılımcılar bu konudaki tutumunun daha düşük olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Aşı Karşıtlığı, Şeffaflık, Siyasal Aidiyet, Sosyal Medya, Koronavirüs

Kaynakça

• AFP, Correctiv, Pagella, Maldita.es and Full Fact. (2020). Infodemic Covid-19 in Europe: A visual analysis of disinformation.
• Akbaş, E. (2020). Covid-19’un Toplumsal Etkileri, Kovid-19 ve Sonrası: Disiplinlerarası Bir Yaklaşım. ULİSA, 12(3), 5-9.
• Akdeniz, M., & Kavukçu, E. (2016). Aşılama ve Aşıların Tarihçesi. Klinik Tıp Aile Hekimliği Dergisi, 8(2), 11-28.
• Akyüz, S. S. (2018). Düşman Medya: Türkiye'de siyasi kutuplaşma ve seçmenlerin medya tercihleri. Konya: Literatürk.
• Akyüz, S. S. (2020). Yanlış Bilgi Salgını: COVID-19 Salgını Döneminde Türkiye’de Dolaşıma Giren Sahte Haberler. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi(34), 422-444.
• Andersen, K. G., Rambaut, A., & Lipkin, W. I. (2020). The proximal origin of SARS-CoV-2. Nature Medicine(26), 450–452.
• Artan, T., Karaman, M., Aslan, İ., & Cebeci, F. (2020). COVID-19 Salgınına Yönelik Algı ve Tutumları Değerlendirme Ölçeği'nin Değerlendirilmesi. Sosyal Çalışma Dergisi, 4(2), 33-39.
• Berman, J. (2020, Eylül). Anti-Vaxxers and How to Challenge a Misinformed Movement. (T. H. Seattle, Röportaj Yapan)
• Bozkurt, V. (2020, Nisan). Covid 19 ve komplo teorileri: Kimler komplo teorilerine inanıyor? Aralık 2020 tarihinde Fikir Turu: https://fikirturu.com/toplum/covid-19-ve-komplo-teorileri-kimler-komplo-teorilerine-inaniyor/ adresinden alındı
• Boztepe, M., & Göçümlü, B. Ç. (2020). Sağlık Bakanı Koca: Ölüm sayılarının siyasetin konusu yapılmasına üzülüyorum. Ocak 2021 tarihinde Anadolu Ajansı: https://www.aa.com.tr/tr/koronavirus/saglik-bakani-koca-olum-sayilarinin-siyasetin-konusu-yapilmasina-uzuluyorum/2071864 adresinden alındı
• Coconel, G. (2020). A future vaccination campaign against COVID-19 at risk of vaccine hesitancy and politicisation. 20(7), 769-770.
• Çevikbaş, A. S. (2020). Koronavirüs’ten ölenler için toplu mezar hazırlandığı iddiası. Ocak 2021 tarihinde Doğruluğu Ne?: https://dogrulugune.org/koronavirusten-olenler-icin-binlerce-mezar-hazirlandigi-iddiasi/?fbclid=IwAR3XexmUNOrg4Zo1DVfk6u16opv-dwMaKdBaKCjN4RTebzOarX1S_mEaPpQ adresinden alındı
• Dünya Sağlık Örgütü. (2020, July). 1st WHO Infodemiology Conference. Ekim 2020 tarihinde World Health Organization: https://www.who.int/news-room/events/detail/2020/06/30/default-calendar/1st-who-infodemiology-conference adresinden alındı
• Değer, K. (2017). Siyasal Komplo Teorilerinin Sosyal Medya Üzerinden Toplumsal Realiteyi İnşası. AJIT-e: Bilişim Teknolojileri Online Dergisi ,, 8(26), 69-82.
• Donner, R. (Prodüktör), Helgeland, B. (Yazar), & Donner, R. (Yöneten). (1997). Conspiracy Theory [Sinema Filmi]. ABD.
• Doğan, A., & Batar, H. (2019). Siyasal Kimlik, Hayat Tarzı ve Siyasal Tercih:Malatya Seçmeni Üzerine Bir Araştırma. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi , 22(2), 931-949.
• Drury, C. (2020, August 29). Anti-lockdown, anti-vaccine and anti-mask protesters crowd London's Trafalgar Square. Ocak 2021 tarihinde Independent: https://www.independent.co.uk/news/uk/home-news/coronavirus-anti-lockdown-protest-trafalgar-square-anti-vaccine-mask-hoax-a9695561.html adresinden alındı
• Frankovic, K. (2020). Half the public are willing to get vaccinated against COVID-19, the highest level yet. Ocak 2021 tarihinde YouGov: https://today.yougov.com/topics/politics/articles-reports/2020/11/30/half-public-are-willing-get-vaccinated-against-cov adresinden alındı
• Gören, M. (2020). Koronavirüs Aşılarının İnsan DNA’sını Değiştireceği İddiası. Ocak 2021 tarihinde Doğruluğu Ne?: https://dogrulugune.org/koronavirus-asilarinin-insan-dnasini-degistirecegi-iddiasi/ adresinden alındı
• John, T. (2021, Ocak). 2020's alternative universe is not going away. Ocak 2021 tarihinde cnn.com: https://edition.cnn.com/2021/01/03/uk/covid-19-conspiracy-theories-2020-intl-gbr/index.html adresinden alındı
• Kader, Ç. (2019). Aşı karşıtlığı, aşı kararsızlığı ve aşı reddi. ESTÜDAM Halk Sağlığı Dergisi, 4(3), 377-388.
• Kalemci Tüzün, İ. (2007). Güven, Örgütsel Güven ve Örgütsel Güven Modelleri. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi(2), 93-118.
• Kalkan, A. & Alparslan, A.M. (2009). Şeffaflık, ı̇letı̇şı̇m ve hesap verebı̇lı̇rlı̇ğı̇n yerel yönetı̇m başarılarına etkı̇lerı̇. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 1(1), 25-40.
• Kazaz, M., & Akyüz, S. S. (2019). Sahte Haber. Konya: Literatürk.
• Kibritoğlu, M. (2020). Pandemide Avrupa Birliği eleştirileri: Komplo teorisyenliğinin birlik karşıtlığıyla zorunlu birliği. EURO Politika, 4(2), 323-333.
• Koloğlu, S. (2020). Salgında TV izleme oranı dünyada arttı. Ocak 2021 tarihinde Milliyet: https://www.milliyet.com.tr/cadde/sina-kologlu/salginda-tv-izleme-orani-dunyada-artti-6244459 adresinden alındı
• Kreps, S., & Kriner, D. (2020). Model uncertainty, political contestation, and public trust in science: Evidence from the COVID-19 pandemic. Science Advances, 6(43), 1-12.
• Leask, J. (2020, Eylül). Vaccines — lessons from three centuries of protest. Nature(585), 499-501. Nature. adresinden alındı
• Lytvynenko, J. (2020, December 6). In 2020, Disinformation Broke The Us. Ocak 2021 tarihinde BuzzFeedNews: https://www.buzzfeednews.com/article/janelytvynenko/disinformation-broke-us adresinden alındı
• Önder, N. (2020). Televizyonun yeniden keşfi! Ocak 2021 tarihinde Marketing Türkiye: https://www.marketingturkiye.com.tr/haberler/televizyonun-yeniden-kesfi/ adresinden alındı
• Siders, D., & Ward, M. (2020). A fight over data infiltrates Trumpworld’s response to coronavirus. Science Advance, 6(43), 1-12.
• Spring, M. (2020). ABD'de koronavirüsün sahte olduğunu düşünen rahip, Covid-19'dan öldü. Aralık 2020 tarihinde BBC Türkçe: https://www.kisa.link/OjNq adresinden alındı
• Sternisko, A., Cichocka, A., & Bavel, J. (2020, February). The dark side of social movements: Social identity, non-conformity, and the lure of conspiracy theories. Current Opinion in Psychology(35).
• Turisto. (2020). Herkese Çip Takılacak Zorunlu Aşı Başlıyor! Şok İddia Büyük Oyunlar 5g. Ocak 2021 tarihinde Youtube: https://www.youtube.com/watch?app=desktop&v=KrBBbLgfaJE adresinden alındı
• Yılmaz, M. C. (2020). Kara Kutu’nun yöntemi - I: Nasıl yazıldı? Nasıl basıldı? Ocak 2021 tarihinde Teyit: https://teyit.org/kara-kutunun-yontemi-i-nasil-yazildi-nasil-basildi adresinden alındı
• Yazmacı, Ü. (2013). Basitleştirmek, ifşa etmek, gizemini çözmek: Pierre-Andre Taguieff ve seküler zamanlarda antisemit komplocu tahayyül. Marmara Üniversitesi Siyasal Bilimler Dergisi, 1(1), 153-180.
• Yeşilyurt, E. F. (2020). TV+'ın izlenme oranı 3 kat artarak 18,3 milyon saate ulaştı. Ocak 2021 tarihinde Anadolu Ajansı: https://www.aa.com.tr/tr/sirkethaberleri/bilisim/tv-in-izlenme-orani-3-kat-artarak-18-3-milyon-saate-ulasti/661421# adresinden alındı