Bitlis, Muş ve Van illeri lahana ekim alanlarındaki zararlı ve faydalı böcek türleri, önemli zararlı ve faydalı türün popülasyon değişiminin belirlenmesi

Yıl 2021, , 256 - 267, 31.12.2021

Mustafa Ölmez , Erdal Sertkaya , Musa Buyuk , İsmail Alaserhat

https://doi.org/10.31590/ejosat.986284

Öz

Bu çalışma Bitlis, Muş ve Van illeri lahana alanlarında parazitoit, predatör ve zararlı olan böcek türlerinin belirlenmesi, bu türlerden ana zararlı tür ve parazitoitinin popülasyon gelişiminin belirlenmesi amacıyla yürütülmüştür. Çalışmaların 2017 yılında Bitlis Ahlat, Adilcevaz, Muş Merkez ve Korkut, Van Erciş ilçelerindeki lahana alanlarında tür teşhis çalışmaları, 2018-2019 yılları arasında Bitlis Adilcevaz ve Ahlat ilçelerinde Pieris brassicae (L.) ve parazitoiti Cotesia glomerata L.’nın popülasyon takibi yapılmıştır. Pieris brassicae’nın ergin takibinde atrap metodu, larva popülasyonu takibinde ise gözle kontrol metodu kullanılmıştır. Larva parazitoiti C. glomerata’nın popülasyon takibinde yalnızca atrap metodu kullanılmıştır. Yapılan sürveyler sonucunda 4 takım 12 familya da 21 zararlı tür belirlenmiş. bunlardan Pieris rapae L., P. brassicae (Lepidoptera: Pieridae) [lahana Kelebeği], Hellula undalis (Fabricius) (Lepidoptera: Pyralidae) [lahana göbekkurdu], Plutella xylostella L., (Lep.:Yponomeutidae)[lahana yaprak güvesi], Aleyrodes proletella L. (Hemiptera: Aleyrodidae), [lahana beyaz sineği], Spodoptera littoralis (Bois.) (Lepidoptera: Noctuidae) [pamuk yaprakkurdu] başlıca önemli zarar türler olarak görülmüştür. Ayrıca 1 takıma ait 2 familyada 8 parazitoit ve 5 takıma ait 8 familyada 12 predatör tür tespit edilmiştir. Parazitoitlerden en fazla sayıda C. glomerata (Hym.:Braconidae) ve Hyposoter ebeninus Grav. (Hymenoptera: Ichneumonidae), predatörlerden Polistes gallicus (L.) (Hymenoptera: Vespidae) belirlenmiştir. Pieris brassicae’nın çalışmanın yapıldığı yıllarda ve lokasyonlarda C. glomerata ile aynı dönemlerde görülmeye başlandığı, popülasyonunun yüksek olduğu aylarda parazitoitinin yoğunluğunun da yükseldiği belirlenmiştir. Yıllar itibarı ile değişmekle birlikte P. brassicae’nın nisanın III. haftası ile ekimin III. haftasına kadar olan sürede doğada larvalarının bulunduğu ve larvaların 17 Ağustos 2018’de en yüksek yoğunluğa (10 adet larva/bitki) ulaştığı saptanmıştır. Larva parazitoiti, C. glomerata erginlerinin ise haziran ayının ikinci haftası ile ağustos ayının sonuna kadar doğada bulunduğu ve en yüksek yoğunluğa (40-39 birey/50 atrap) 2018 yılında ulaştığı belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Lahana, Popülasyon değişimi, Parazitoit, Predatör

Destekleyen Kurum

Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü

Proje Numarası

TAGEM-BS-12/08-01/01-19

Teşekkür

Bu çalışma Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü tarafından (TAGEM BS-12/08–01/01–19) desteklenmiştir. Desteklerinden dolayı TAGEM’e ve Diyarbakır Zirai Mücadele Araştırma Enstitüsüne teşekkür ederiz. Arazi çalışmaları esnasında sürekli bizlere yardımlarını esirgemeyen Dr. Mehmet DUMAN’a (Diyarbakır Zirai Mücadele Araştırma Enstitüsü) teşekkür ederiz. Ayrıca çalışmada elde edilen, Cicadellidae familyası teşhisleri Prof. Dr. Ünal ZEYBEKOĞLU (Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü, Samsun), Orthoptera takımı Prof. Dr. Ali SATAR (Dicle Üniversitesi, Fen Fakültesi, Biyoloji bölümü, Diyarbakır), Hemiptera takımı Prof. Dr. Meral FENT (Trakya Üniversitesi, Fen fakültesi, Biyoloji bölümü, Edirne), Lepidoptera takımı Doç. Dr. Mustafa ÖZDEMİR (Ankara Zirai Mücadele Merkez Araştırma Enstitüsü), Braconidae familyası teşhisleri Prof. Dr. Ahmet BEYARSLAN (Bitlis Eren Üniversitesi, Fen Fakültesi, Biyoloji Bölümü, Bitlis), Ichneumonidae familyası Prof. Dr. Saliha ÇORUH (Atatürk Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bitki Koruma Bölümü, Erzurum) tarafından yapılmış olup, tüm hocalarımıza teşekkürlerimizi sunarız.

Determination of harmful and beneficial insect species and population development of important pest and beneficial species in cabbage cultivation areas of Bitlis, Muş and Van provinces

Öz

Bu çalışma Bitlis, Muş ve Van illeri lahana alanlarında parazitoit, predatör ve zararlı olan böcek türlerinin belirlenmesi, bu türlerden ana zararlı tür ve parazitoitinin popülasyon gelişiminin belirlenmesi amacıyla yürütülmüştür. Çalışmaların 2017 yılında Bitlis Ahlat, Adilcevaz, Muş Merkez ve Korkut, Van Erciş ilçelerindeki lahana alanlarında tür teşhis çalışmaları, 2018-2019 yılları arasında Bitlis Adilcevaz ve Ahlat ilçelerinde Pieris brassicae (L.) ve parazitoiti Cotesia glomerata L.’nın popülasyon takibi yapılmıştır. Pieris brassicae’nın ergin takibinde atrap metodu, larva popülasyonu takibinde ise gözle kontrol metodu kullanılmıştır. Larva parazitoiti C. glomerata’nın popülasyon takibinde yalnızca atrap metodu kullanılmıştır. Yapılan sürveyler sonucunda 4 takım 12 familya da 21 zararlı tür belirlenmiş. bunlardan Pieris rapae L., P. brassicae (Lepidoptera: Pieridae) [lahana Kelebeği], Hellula undalis (Fabricius) (Lepidoptera: Pyralidae) [lahana göbekkurdu], Plutella xylostella L., (Lep.:Yponomeutidae)[lahana yaprak güvesi], Aleyrodes proletella L. (Hemiptera: Aleyrodidae), [lahana beyaz sineği], Spodoptera littoralis (Bois.) (Lepidoptera: Noctuidae) [pamuk yaprakkurdu] başlıca önemli zarar türler olarak görülmüştür. Ayrıca 1 takıma ait 2 familyada 8 parazitoit ve 5 takıma ait 8 familyada 12 predatör tür tespit edilmiştir. Parazitoitlerden en fazla sayıda C. glomerata (Hym.:Braconidae) ve Hyposoter ebeninus Grav. (Hymenoptera: Ichneumonidae), predatörlerden Polistes gallicus (L.) (Hymenoptera: Vespidae) belirlenmiştir. Pieris brassicae’nın çalışmanın yapıldığı yıllarda ve lokasyonlarda C. glomerata ile aynı dönemlerde görülmeye başlandığı, popülasyonunun yüksek olduğu aylarda parazitoitinin yoğunluğunun da yükseldiği belirlenmiştir. Yıllar itibarı ile değişmekle birlikte P. brassicae’nın nisanın III. haftası ile ekimin III. haftasına kadar olan sürede doğada larvalarının bulunduğu ve larvaların 17 Ağustos 2018’de en yüksek yoğunluğa (10 adet larva/bitki) ulaştığı saptanmıştır. Larva parazitoiti, C. glomerata erginlerinin ise haziran ayının ikinci haftası ile ağustos ayının sonuna kadar doğada bulunduğu ve en yüksek yoğunluğa (40-39 birey/50 atrap) 2018 yılında ulaştığı belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Lahana, Zararlı türler, Popülasyon değişimi, Pieris brassicae, Cotesia glomerata, Parazitoit, Predatör, Bitlis, Muş, Van.

Proje Numarası

TAGEM-BS-12/08-01/01-19

Kaynakça

• Abbas, M.S.T., (2004). On the parasitoid complex of Pieris rapae larvae on cabbage plantation. Egyptian Journal of Agricultural Research, 82 (4), 1551-1560.
• Akdağcık, Z., (2010). Çukurova Bölgesi Cruciferae Üretim Alanlarında Zararlı Olan Lepidopter Türlerin Popülasyon Gelişmeleri, Predatör ve Parazitoitlerinin Belirlenmesi ve Pieris Brassicae (L.)’nin Bazı Biyolojik Özellikleri ile Mücadelesi Üzerine Araştırmalar. Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi (yayınlanmamış), Adana, 94 s.
• Anonim, (2009). İnternet kayıtları. http://www.bitkiforum.com/ (Erişim Tarihi: 28.06.2009).
• Anonim, (2018). TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu). http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1001(Erişim Tarihi: 13.11.2019)
• Anonymous, (2017). FAO (Food Agriculture Organization) (http://www.fao.org/faostat/en/#data/QC) (Erişim Tarihi: 13.11.2019)
• Atak, U., Atak, E.D., (1984). Lahana kelebeği (Pieris brassicae L.)’nin biyoökolojisi ve mikrobiyal ilaçlarla savaşımı üzerinde çalışmalar, Bitki Koruma Bülteni, 24 (4), 173-199.
• Atakan, E., Akdağcık, Z., Ölçülü, M., (2004). Adana ilinde kolzada zararlı ve faydalı böcek faunası ve bazı zararlı türlerin doğal parazitlenme oranlarının araştırılması. Türkiye I. Bitki Koruma Kongresi Bildirileri (8-10 Eylül 2004) 32s., Samsun.
• Avcı, Ü., Özbek, H., (1990). Erzurum’da lahana zararlısı lepidopter türleri ve parazitoidleri üzerinde bir araştırma. Türkiye II. Biyolojik Mücadele Kongresi Bildirileri (26-29 Eylül 1990), 319-329s., Ankara.
• Bayhan, E., Ölmez, S., Ulusoy, M.R., (2002). Doğu Akdeniz Bölgesi’nde 80 lahana (Brassicae oleracae L.) ve karnabahar (Brassicae oleracae var. botrytis L.)’da zararlı olan türler ile bunların predatör ve parazitoitleri. Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 17 (3), 85-92.
• Coaker, T.H., (1992). Vegetable Crop Pests. (Ed: McKinlay, R.G.), MacMillan Academic Press, 406 pp.
• Doğanlar, M., (1982). Hymenopter parasites of some lepidopterous pests in Eastern Anatolia. Türkiye Bitki Koruma Dergisi, 6 (4), 197-205.
• Doğanlar, M., Özbek, H., Ecevit, O., Yüksel, H., (1981). Doğu Anadolu Bölgesi’nin bazı lepidopterleri. Bitki Koruma Bülteni, 21 (3), 155- 172.
• Haykır, Ü., Has, A., Tamer, A., Kedici, R., (1990). Orta Anadolu Bölgesi’nde lahanalarda bulunan zararlı ve faydalı faunanın yoğunluklarının ve yayılış alanlarının saptanması üzerine ön çalışmalar. T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Tar. Araş. Gen. Müd. Bit. Kor. Araş. Dai. Baş. Zirai Mücadele Araştırma Yıllığı, 24-25: 31-32.
• Kansu, A., (1990). Genel Entomoloji. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, No: 1176, Ders Kitabı, Ankara, 334s.
• Kaya, K., Kornoşor, S., (2008). Hatay ilinde önemli kışlık sebze alanlarında bulunan zararlı Lepidoptera türleri, parazitoitleri ve zararlı türlerden önemli olanların popülasyon dalgalanmaları. Türkiye Entomoloji Dergisi, 32 (3), 195-209.
• Kılınçer, N., (1982). Ankara ilinde Lahana Kelebeği [Pieris rapae (L.) (Lep.:Pieridae)]’nin parazit kompleksi üzerinde araştırmalar. Bitki Koruma Bülteni, 22 (3), 107-119.
• Özder, N., Kılınçer, N., (1999). Tekirdağ ilinde lahanalarda zararlı-doğal düşman kompleksi üzerinde çalışmalar. Türkiye Entomoloji Dergisi, 23 (1), 27-37.
• Soydanbay, M., (1976). Türkiye’de bitki zararlısı bazı böceklerin doğal düşman listesi. Kısım I. Bitki Koruma Bülteni, 16 (1), 32-46.
• Tozlu, G., Hayat, R., Güçlü, Ş., Gültekin, L., (1998). Erzurum ilinde lahanada zararlı olan böcek türleri. II. Sebze Tarımı Sempozyumu Bildirileri (28-30 Eylül 1998), Tokat.
• Tozlu, G., Gültekin, L., Hayat, R., Güçlü, Ş., (2002). Erzurum’da lahanada zarar yapan böcek türlerinin doğal düşmanları üzerinde çalışmalar. Türkiye V. Biyolojik Mücadele Kongresi Bildirileri (04-07 Eylül 2002), 227-235s., Erzurum.
• Ulusoy, M.R., Atlıhan, R., Uygun, N., (1995). Doğu Akdeniz Bölgesi sebze alanlarında Homoptera, Coleoptera, Lepidoptera ve Diptera takımlarına bağlı zararlı türler ve doğal düşmanları. Türkiye II. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi Bildirileri (3-6 Ekim, 1995), Cilt II, 442-446s., Adana.
• Uzun, S., (1987). İzmir ilinde lahana ve karnabaharlarda zarar yapan Lahana kelebeği (Pieris brassicae (L.) (Lepidoptera: Pieridae)’nin parazitleri. Türkiye Entomoloji Dergisi, 11 (4), 237-245.