Dwelling Typologies in Yenişehir, the Modern Neighborhood of Industrial City, Karabük

Yıl 2021, Sayı: 23, 666 - 677, 30.04.2021

Beyza Onur

https://doi.org/10.31590/ejosat.821267

Cited By: 3

Öz

The post-republican modernization experience of Turkey appears with a character that changes social and spatial identity beyond a new structure. This process of experience is especially important for the cities where the first industrialization activities took place. The establishment of factory sites in the early republican period not only met the need in the production field but also became an important step by reflecting the modernization movements into the daily life practices. In other words, the early republican period in Turkey reshaped the economic-social structure and architectural environment, initiating the process for the industrial cities to gain a modern identity. In this study, it was aimed to document the typologies of modern dwellings produced for workers, civil servants and engineers in the Yenişehir neighborhood of Karabük, which became an industrial city during the industrialization and modernization process of Turkey. As the method in determining the typologies of the dwellings in Yenişehir neighborhood, plan schemes and façade characters were examined. As a result of the examination of the residential locations, plan schemes and facades, it was determined that these dwellings were basically modern prototypes that were practically produced to solve the housing problem. Although these projects, which were designed with the social housing concept, were produced according to the generally accepted rules of modern architecture, they led to the transformation of the urban identity through their formal and fictional differences.

Anahtar Kelimeler

Architecture, Design, Modern Architecture, Dwelling, Typology, Karabük

Endüstri Kenti Karabük’ün Modern Mahallesi Yenişehir’de Konut Tipolojileri

Öz

Türkiye’de Cumhuriyet sonrası modernleşme deneyimi, yeni bir yapılanmanın ötesinde toplumsal ve mekânsal kimliği değiştiren bir karakterle karşımıza çıkar. Bu deneyim süreci özellikle sanayileşmenin temellerinin atıldığı kentler için önemlidir. Erken Cumhuriyet döneminde fabrika alanlarının kurulmasıyla yalnızca üretim alanında bir ihtiyaca cevap verilmemiş; modernleşme hareketleri gündelik yaşam pratiklerine yansıtılarak önemli bir adım atılmıştır. Bir başka deyişle, Türkiye’de Erken Cumhuriyet dönemi ekonomik-toplumsal yapıyı ve mimarlık ortamını yeniden şekillendirmiş ve sanayi kentlerinin modern bir kimlik kazanma sürecini başlatmıştır. Bu çalışmada, Türkiye’nin sanayileşme ve modernleşme sürecinde bir endüstri kenti haline gelen Karabük’ün Yenişehir mahallesinde işçi, memur ve mühendisler için üretilen modern konut tipolojilerini belgelemek amaçlanmıştır. Yenişehir mahallesindeki konutların tipolojilerini ortaya çıkarmada yöntem olarak konutların plan şemaları ve cephe karakterleri incelenmiştir. Konutların yerleşkedeki konumları, plan şemaları ve cephelerinin incelenmesi sonucunda bu konutların temelde pratik olarak barınma sorununu çözmek için üretilen modern prototipler olduğu belirlenmiştir. Sosyal konut anlayışıyla tasarlanan bu konutlar, her ne kadar modern mimarlığın genel kabulleri çerçevesinde üretilmiş tip projeler olsa da; sahip oldukları biçimsel ve kurgusal farklılıklarla kent kimliğinin dönüşümüne yön vermiştir.

Anahtar Kelimeler

Tasarım, Mimari Tasarım, Modern Mimarlık, Konut Tipolojisi, Yenişehir

Kaynakça

• Altaş, E., Özsoy, A. (1998). Spatial adaptability and flexibility as parameters of user satisfaction for quality housing. Building and Environment, 33, 315-323.
• Ayten A., M., Çabuk, S., Özkan, M., Turcan, Y. (2010). Cumhuriyet kenti Karabük’ün planlama tarihi üzerine (1937-1967) bir değerlendirme. Kuruluşundan Bugüne Karabük ve Demir- Çelik Sempozyumu bildiriler kitabı içinde (s. 65-77), Nisan 2010, Karabük.
• Bingöl, Ö. (2007). Mimarlıkta tip kavramı ve tipoloji. (Yayınlanmamış doktora tezi). Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Fen Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Bükülmez, G. (1996). Yenişehir koruma amaçlı imar planı analitik etütleri. Karabük: Karabük Belediyesi.
• Cengizkan, A. (2004). Türkiye’de fabrika ve işçi konutları: İstanbul Silahtarağa elektrik santrali. ODTÜ Mimarlık Fakültesi Dergisi, 20, 29-55.
• Cengizkan, A. (2009). Fabrika’da barınmak erken cumhuriyet döneminde Türkiye’de işçi konutları: yaşam, mekân ve kent. Ankara: Arkadaş Yayınları.
• Çabuk, S., Altınöz Özkan, M. (2012). Shifting ideologies in spaces and times, a case study from Karabük, International Conference Architecture and Ideology, (p. 28-29), September, 2012, Belgrade, Serbia.
• Çabuk, S., Demir, K., Gökyer, E. (2016). Cumhuriyet’in yeni kenti Karabük’ün 1937–1988 dönemi mekânsal gelişimi ve şehir planları. Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Özel sayı 2, 20-39.
• Girgin, İ. (1948). Karabük. İstanbul: Osmanbey Matbaası.
• Hasgül, E. ve Özsoy, A. (2016). Konut tasarımında esnekliğin farklı konut tipolojileri üzerinden tartışılması. Tasarım+Kuram, 22, 69-79.
• Kalyoncu, H. (2007). Cumhuriyet kenti Karabük. İstanbul: Karabük Belediyesi Kültür Yayınları.
• Kalyoncu, H. (2010). Karabük’e ilişkin bazı gözlemler. Kuruluşundan Bugüne Karabük ve Demir-Çelik Sempozyumu bildiriler kitabı içinde (s. 441-446), Nisan 2010, Karabük.
• Kaya, S. (2011). İdeoloji, gündelik yaşam pratikleri ve mekân etkileşiminde Karabük Demir Çelik Fabrikaları yerleşiminden öğrendiklerimiz (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Gazi Üniversitesi Fen bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Öktem, S. (2004). Türkiye Cumhuriyeti’nde modernleşme hareketi: Karabük Demir-Çelik Fabrikaları yerleşim örneği, (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Özkan, M., Çabuk, S. (2010). Karabük Demir-Çelik Fabrikaları işçi konutları sorununun ve çözüm sürecinin incelenmesi, Kuruluşundan Bugüne Karabük ve Demir Çelik Sempozyumu bildiriler kitabı içinde (s. 357-366), Nisan 2010, Karabük.
• Özkan, M. (2010). Karabük’te Modern Mimarinin Oluşumunda Yüksek Mimar Münci Tangör’ün Rolü ve Yapıları, Kuruluşundan Bugüne Karabük ve Demir-Çelik Sempozyumu bildiriler kitabı içinde (s. 367-377), Nisan 2010, Karabük.
• Özsoy, A. (1994). Konutu anlamak. Kuram Kitap Dizisi 6, 5-9.
• Riley, T. (1999). The un-private house. New York: The Museum of Modern Art.
• Sayar, Z. (1938). Yabancı mimara verdiğimiz servet. Arkitekt, 3, 21-22.
• Şengül, H.T. (2001). Ulus devletin topraklaşması ve kentleşmesi (1923-1950), Kentsel Çelişki ve Siyaset: Kapitalist Kentleşme Süreçleri Üzerine Yazılar, Demokrasi Kitaplığı, 70-73.
• Üstün, B. (2000). Konut tasarımında esnek amaçlı yaklaşımlar ve tasarımda kullanıcı katılımının Eskişehir Örneğinde İncelenmesi. (Yayınlanmamış doktora tezi), Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.