Bazı Ekmeklik Buğday (Triticum aestivum L.) Genotiplerinin Agromorfolojik Özellikleri Bakımından Biplot, Kümeleme ve Path Analizi Yöntemleri ile Değerlendirilmesi

Yıl 2021, Sayı: 23, 304 - 311, 30.04.2021

Fatih Demirel Ahmet Metin Kumlay Bünyamin Yıldırım

https://doi.org/10.31590/ejosat.868789

Öz

Bu çalışmada materyal olarak 21 adet ekmeklik buğday (T. aestivum L.) genotipi ile tescilli 2 adet ekmeklik buğday çeşidi (Ahmetağa ve Cemre) kullanılmıştır. Yazlık olarak ekilen 23 adet genotipin başakta dane sayısı (DS), başakta dane verimi (TV), biyolojik verim (BV), hasat indeksi (Hİ), bitki boyu (BB) ve başak uzunluğu (BU) özellikleri incelenmiştir. İrdelenen tarımsal karakterler arasındaki ilişkiler path, biplot ve korelasyon analizleriyle değerlendirilmiştir. Genotipler arası ilişkiyi belirlemek için kümeleme (Aglomeratif hiyerarşik kümeleme) analizi uygulanmıştır. Path analizi sonucunda TV’ne doğrudan etki gösteren BU’nun katkı oranının %42.63 olduğu saptanmıştır. Biplot analizi sonucunda F1 ve F2’nin toplam varyasyonu açıklama oranının %73.32 olduğu belirlenmiştir. Dane verimi yönünden seleksiyon için P13, P14 ve P19 numaralı genotiplerin öne çıktığı tespit edilmiştir. İncelenen genotiplerin ıslah materyali olarak kullanılabilme etkinlikleri ortaya konulmuştur. Olumlu yönde etkili olan karakterlerin seleksiyon kriteri olarak kullanılabileceği sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Buğday, Genotip, Biplot analizi, Kümeleme analizi, Path analizi

Destekleyen Kurum

Iğdır Üniversitesi

Proje Numarası

2017-FBE-D01

Evaluation of Agromorphological Characteristics of Some Bread Wheat (Triticum aestivum L.) Genotypes by Biplot, Clustering and Path Analysis Methods

Öz

In this study, 21 bread wheat (T. aestivum L.) genotypes and 2 registered bread varieties (Ahmetaga and Cemre) were used as material. The characteristics of 23 genotypes planted as summer cottage number of grain (DS), grain yield (TV), biological yield (BV), harvest index (HI), plant height (BB) and spike length (BU) were investigated. The relationships between the discussed agricultural characters were evaluated by path, biplot and correlation analysis. Cluster analysis was applied to determine the relationship between genotypes. As a result of the path analysis, it was determined that the contribution rate of BU which has a direct effect on TV was 42.63%. As a result of the biplot analysis, it was determined that the approval of disclosing the total variation of F1 and F2 was 73.32%. In terms of grain yield, it was determined that the genotypes P13, P14 and P19 stand out for selection. The efficiency of the analyzed genotypes as breeding material has been revealed. It was concluded that the characters that are positively effective can be used as selection criteria.

Anahtar Kelimeler

Wheat, Genotype, Biplot analysis, Clustering analysis, Path analysis

Proje Numarası

2017-FBE-D01

Kaynakça

• Addinsoft, S. X. V. (2015). 01: Data Analysis and Statistics Software for Microsoft Excel. Addinsoft: Paris, France.
• Ahmad, T., Kumar, A., Pandey, D., & Prasad, B. (2018). Correlation and path coefficient analysis for yield and its attributing traits in bread wheat (Triticum aestivum L. em Thell). Journal of Applied and Natural Science, 10(4), 1078-1084.
• Akçura, M., & Topal, A. (2008). İç Anadolu Bölgesi yerel ekmeklik buğday populasyonlarından seçilen saf hatların dane verimi ve kalite özellikleri yönünden bazı tescilli çeşitlerle karşılaştırılması. Ülkesel Tahıl Sempozyumu, Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Konya.
• Akgün, İ., Kaya, M., & Altındal, D. (2007). Isparta ekolojik koşullarında bazı tritikale hat/çeşitlerinin verim ve verim unsurlarının belirlenmesi. Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 20(2), 171-182.
• Aktaş, H., Erdemci, İ., Karaman, M., Kendal, E., & Tekdal, S. (2017). Bazı kışlık ekmeklik buğday genotiplerinin dane verimi ve bazı kalite özellikleri bakımından GGE biplot analiz yöntemi ile değerlendirilmesi. Türk Doğa ve Fen Dergisi, 6(1), 43-51.
• Aydın, N., Bayramoğlu, H. O., Mut, Z., & Özcan, H. (2005). Ekmeklik buğday (Triticum aestivum L.) çeşit ve hatlarının karadeniz koşullarında verim ve kalite özelliklerinin belirlenmesi. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Bilimleri Dergisi, 11(3), 257-262.
• Aydoğan, S., & Soylu, S. (2017). Ekmeklik buğday çeşitlerinin verim ve verim öğeleri ile bazı kalite özelliklerinin belirlenmesi. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 26(1), 24-30.
• Bayram, S., Öztürk, A., & Aydın, M. (2017). Ekmeklik buğday genotiplerinin Erzurum koşullarında dane verimi ve verim unsurları yönünden değerlendirilmesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi, 27(4), 569-579.
• Bhutta, W. M. (2006). Role of some agronomic traits for grain yield production in wheat (Triticum aestivum L.) genotypes under drought conditions. Revista UDO Agrícola, 6(1), 11-19.
• Boru, K., Yıldırım, S., & Çifci, E. A. (2019). Ekmeklik buğday genotiplerinde verim ve verim öğelerinin korelasyon ve path analizi ile incelenmesi. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, 6(3), 379-387.
• Çağlar, Ö., Öztürk, A., & Bulut, S. (2006). Bazı ekmeklik buğday çeşitlerinin Erzurum ovası koşullarına adaptasyonu. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 37(1), 1-7.
• Dağüstü, N. (2008). Genetic analysis of grain yield per spike and some agronomic traits in diallel crosses of bread wheat (Triticum aestivum L.). Turkish Journal of Agriculture and Forestry, 32(4), 249-258.
• Demirel, F., Gurcan, K., & Akar, T. (2019). Clustering analysis of morphological and phenological data in einkorn and emmer wheats collected from Kastamonu region. International Journal of Scientific and Technological Research, 5(11), 25-36.
• Heun, M., Schäfer-Pregl, R., Klawan, D., Castagna, R., Accerbi, M., Borghi, B., & Salamini, F. (1997). Site of einkorn wheat domestication identified by DNA fingerprinting. Science, 278(5341), 1312-1314.
• Kahrıman, F., & Egesel, C. Ö. (2011). Farklı ekmeklik buğday çeşitlerinin agronomik ve kalite özellikleri bakımından değerlendirilmesi. Ordu Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi, 1(1), 22-35.
• Kılıç, H., Aktaş, H., Kendal, E., & Tekdal, S. (2012). İleri kademe ekmeklik buğday (Triticum aestivum L.) genotiplerinin biplot analiz yöntemi ile değerlendirilmesi. Türk Doğa ve Fen Dergisi, 1(2), 132-139.
• Kırtok, Y. (1997). Genel Tarla Bitkileri. Adana: Çukurova Üniversitesi Ziraat Ders Kitabı No: 30, Adana.
• Lev-Yadun, S., Gopher, A., & Abbo, S. (2000). The cradle of agriculture. Science, 288(5471), 1602-1603.
• Mohsin, T., Khan, N., & Naqvi, F. N. (2009). Heritability, phenotypic correlation and path coefficient studies for some agronomic characters in synthetic elite lines of wheat. Journal of Food Agriculture and Environment, 7(3/4), 278-282.
• Naneli, İ., Sakin, M. A., & Kıral, A. S. (2015). Tokat-Kazova şartlarında bazı ekmeklik buğday (Triticum aestivum L.) çeşitlerinin verim ve kalite özelliklerinin belirlenmesi. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 32(1), 91-103.
• Okuyama, L. A., Federizzi, L. C., & Barbosa Neto, J. F. (2004). Correlation and path analysis of yield and its components and plant traits in wheat. Ciência Rural, 34(6), 1701-1708.
• Orhan, H., & Kaşıkçı, D. (2002). Path, korelasyon ve kısmi regresyon katsayılarının karşılaştırılmalı olarak incelenmesi. Hayvansal Üretim, 43(2), 68-78.
• Özen, S., & Akman, Z. (2015). Yozgat ekolojik koşullarında bazı ekmeklik buğday çeşitlerinin verim ve kalite özelliklerinin belirlenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 10(1), 35-43.
• Özlem Kurt Polat, P., Aydoğan Çifci, E., & Yağdı, K. (2015). Ekmeklik buğday (Triticum aestivum L.)’da dane verimi ile bazı verim ögeleri arasındaki ilişkilerin saptanması. Journal of Agricultural Sciences, 21(3), 355-362.
• Sabaghnia, N., & Janmohammadi, M. (2014). Interrelationships among some morphological traits of wheat (Triticum aestivum L.) cultivars using biplot. Botanica, 20(1), 19-26.
• Suleiman, A. A., Nganya, J. F., & Ashraf, A. (2014). Correlation and path analysis of yield and yield components in some 221 cultivars of wheat (Triticum aestivum L) in Khartoum state, Sudan. Journal of forest products & industries, 3(4), 198-203.
• Tekdal, S., Kendal, E., & Ayana, B. (2014). İleri kademe makarnalık buğday hatlarının verim ve bazı kalite özelliklerinin biplot analiz yöntemi ile değerlendirilmesi. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, 1(3), 322-330.
• Tosun, O., & Yurtman, N. (1973). Ekmeklik buğdaylarda verime etkili başlıca morfolojik ve fizyolojik karakterler arasındaki ilişkiler. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yıllığı, 23, 434-441.
• Tugay, M. E. (1978). Dört Ekmeklik Buğday Çeşidinde Ekim Sıklığı ve Azotun Verim, Verim Komponentleri ve Diğer Bazı Özellikler Üzerine Etkileri. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, 316.
• Yağmur, M., & Kaydan, D. (2008). Kışlık buğday dane verimi, verim öğeleri ve fenolojik dönemler arasındaki ilişkiler. Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 12(4), 9-18.