Universal ve CNC Kontrollü Torna Tezgahlarında FMEA Yöntemiyle Risk Değerlendirme Uygulaması

Yıl 2022, Sayı: 38, 24 - 31, 31.08.2022

Hamdi Emre Bağıran , Reşit Erçetin

https://doi.org/10.31590/ejosat.1078405

Öz

Gelişen teknoloji ve üretim ihtiyacı makine metal üretim sektörüne olan ihtiyacı giderek arttırmaktadır. Makine metal üretim sektöründe en çok kullanılan tezgahlardan biri olan torna tezgahında, her yıl ciddi yaralanmalı iş kazaları ve kullanıma bağlı olarak meslek hastalıkları meydana gelmektedir. Bunu önleyebilmek için genel anlamda bir iş güvenliği kültürü oluşturmak gereklilik haline gelmiştir. Sektördeki küçük ve büyük işletmelerde mevcut tehlikeleri ve meydana gelebilecek kazaları önlemek adına öncelikle bunların tespit edilmesi ve çözüm önerileri getirebilmek için de risk değerlendirmesinin etkin bir biçimde yapılması gerekmektedir. Risk değerlendirmesi yaparken herhangi bir makinede mevcut olan bir tehlikeden kaynaklanan riskin yok sayılamayacağı, tehlikeli bütün durumların ayrıntılı bir şekilde ortaya çıkarılıp, gerekli çözüm önerilerinin getirilmesi gerekmektedir. Bu çalışmada, bir üniversite laboratuvarında kullanılmakta olan universal ve CNC torna tezgahlarının iş sağlığı ve güvenliği açısından mevcut tehlike ve riskleri ortaya konulmuş, Hata Modu ve Etkileri Analizi (FMEA) yöntemi ile risk değerlendirmesi yapılarak risk öncelik sayıları hesaplanmıştır. Universal torna tezgahı için 6 önemli risk ve 4 esaslı risk tespit edilirken, CNC torna tezgahında 1 olası risk, 5 önemli risk ve 1 esaslı risk tespit edilmiştir. Çıkan bu sonuçlara göre, tehlikelerin önlenmesi için düzeltici faaliyetler belirlenmiş ve çözüm önerileri sunulmuştur. Yapılan bu çalışma ile, hem imalat yapan atölyelerde bulunan, hem de laboratuvarlarda eğitim amaçlı kullanılan torna tezgahlarının kullanımında iş sağlığı ve güvenliği açısından olumlu katkılar sağlayacağını düşünmekteyiz.

Anahtar Kelimeler

İş sağlığı ve güvenliği, İş kazası, Metal işleme, Risk değerlendirme, FMEA yöntemi

Risk Assessment Application with FMEA Method in Universal and CNC Controlled Lathe Machines

Öz

Developing technology and production needs are increasing the need for the machinery metal production sector. On the lathe machine, is one of the most widely used machines in metal production sector, work accidents and serious occupational diseases occur every year. In order to prevent this, it has become a necessity to create an occupational safety culture in general. In order to prevent the existing hazards and possible accidents in small and large enterprises in the sector, it is necessary to identify them first and to make an effective risk assessment in order to offer solutions. When making a risk assessment, it becomes clear that the risk arising from a hazard in any machine cannot be ignored, that all dangerous situations should be revealed in detail and necessary solutions should be proposed accordingly. In this study, the existing hazards and risks in terms of occupational health and safety of universal and CNC lathes used in a university laboratory were revealed, risk assessment was carried out with Failure Mode and Effects Analysis (FMEA) method and risk priority numbers were calculated. While 6 important risks and 4 fundamental risks were determined for the universal lathe, 1 possible risk, 5 important risks and 1 essential risk were determined for the CNC lathe. According to these results, corrective actions were determined to prevent hazards and solution suggestions were presented. We think that this study will make positive contributions to occupational health and safety in the use of lathes, which are both in manufacturing workshops and used for educational purposes in laboratories.

Anahtar Kelimeler

Occupational health and safety, Work accident, Metal processing, Risk assessment, FMEA method

Kaynakça

• Akman Duran, P. (2019). Fabrikasyon metal ürünleri imalatında iş kazalarının projeksiyonu ve risklere ilişkin alınacak önlemler, Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir, 2019.
• Birgören, B., & YALÇINKAYA, M. (2019). İş Sağlığı Ve Güvenliği Risk Değerlendirmesinde Hata Türleri Ve Etkileri Analizinin (FMEA) Kullanımı. International Journal Of Engineering Research And Development, 11(1), 41-50.
• Bozdemir, M., Mendi, F., & Hilal, C. A. N. Takım Tezgahlarının Sistem Bileşenlerinin Seçimi İçin Uzman Sistem Destekli Bir Kavramsal Tasarım İşlem Modeli. Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen Ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 6(1), 51-66.
• Ceylan, H. (2011). Türkiye’deki iş kazalarının genel görünümü ve gelişmiş ülkelerle kıyaslanması. International Journal of Engineering Research and Development, 3(2), 18-24.
• Ceylan, H., & Başhelvacı, V. S. (2011). Risk değerlendirme tablosu yöntemi ile risk analizi: Bir uygulama. International Journal of Engineering Research and Development, 3(2), 25-33.
• ÇSGB (Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı). (2012). 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu.
• Demirel, H. (2016). Demir Yolu Makas Üretiminde Risk Değerlendirmesi. T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü İş Sağlığı ve Güvenliği Uzmanlık Tezi. Ankara.
• Durhan, D. Hata Türü Etkileri Analizi (FMEA) ve Bir Uygulama, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara, 2006.
• Durmuş, H., Yurtsever, Ö., & Yalçın, B. (2021). Bir Çay Fabrikasında Fine-Kinney Ve FMEA Yöntemleri İle Risk Değerlendirmesi. International Journal Of Advances in Engineering and Pure Sciences, 33(2), 287-298.
• Erginel, M. N. (2004). Tasarım hata türü ve etkileri analizinin etkinliği için bir model ve uygulaması. Endüstri Mühendisliği, 15(3), 17-26.
• Horozoğlu, K. (2017). İş kazalarının iş sağlığı ve güvenliği açısından analizi. Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(2), 265-281.
• Keleş, Ö., Usta, Y., Yeşilbağ, Y. Y., & Ercan, Y. (2006). Klasik Bir Torna Tezgahı İçin Bilgisayar Kontrollu Profil Tornalama Sistemi Geliştirilmesi. Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 21(3).
• Koç, M. & Akbıyık, N. (2011). Türkiye’de İş Kazalarının Maliyetleri Ve Çözüm Önerileri. Akademik Yaklaşımlar Dergisi, 2(2) , 129-175.
• Lo, H. W., Liou, J. J., Huang, C. N., & Chuang, Y. C. (2019). A novel failure mode and effect analysis model for machine tool risk analysis. Reliability Engineering & System Safety, 183, 173-183.
• MEGEP (2016), Torna, Milli Eğitim Bakanlığı, Ankara.
• Muzaffer, K., & Akbıyık, N. (2011). Türkiye’de İş Kazalarının Maliyetleri Ve Çözüm Önerileri. Akademik Yaklaşımlar Dergisi, 2(2), 129-175.
• Özakın, B. (2021). Sac Malzeme Üretiminde Hata Türleri ve Etkileri Analizi. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, (28), 1204-1209.
• Pillay, A., Wang, J., Modified Failure Mode and Effects Analysis Using Approximate Reasoning, Reliability Enginering and System Safety, Cilt 79, pp.69-85, 2003.
• SGK (Sosyal Güvenlik Kurumu) 2017 yılı kaza istatistikleri (http://www.sgk.gov.tr/wps/portal/sgk/tr/kurumsal/istatistik/sgk_istatistik_yilliklari)
• Toptancı, Ş., & Erginel, N. (2017). Hata Türü Ve Etkileri Analizi Ve Kalite Fonksiyon Yayılımı İle Bir İnşaat Firması İçin Risk Değerlendirmesi. Mühendislik Bilimleri Ve Tasarım Dergisi, 5, 189-199.
• Uçum, M. (2020). CNC ve freze tezgahlarında Fine-Kinney ve FMEA Yöntemleriyle Risk Analiz Uygulamaları ve Karşılaştırılması, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Esenyurt Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, 2020.
• Uğurlu, Y. (2017). Takım Tezgahları İle İmalatta İş Güvenliği Kurallarının Ve Uygulamalarının Türkiye Genelinde İncelenmesi Ve İrdelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Çankaya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara, 2017.
• Ulusoy, H., Atılgan, A., & Peker, H. (2018). Mobilya Endüstrisinde Kullanılan Makinelerde Çalışma Güvenliği. Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi, 11(1), 70-81.