Lisans Öğrencilerinin Sürdürülebilir Beslenme Hakkındaki Davranışları ve Bilgi Düzeyleri ile Besin Tercihleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi: Tek Merkezli Çalışma

Yıl 2022, Sayı: 38, 259 - 269, 31.08.2022

Şevval Engin , Yonca Sevim

https://doi.org/10.31590/ejosat.1109521

Cited By: 1

Öz

Artan nüfusun kaynakları sınırlı bir dünyada nasıl besleneceği büyük bir sorun oluşturmaktır. Mevcut gıda sistemi, hem iklim değişikliğine sebep olan insan kaynaklı sera gazı emisyonlarının artmasından sorumludur. Bu sebeplerle sürdürülebilir beslenme giderek dikkat çekmektedir. Bu çalışma, lisans düzeyinde eğitimine devam eden öğrencilerin sürdürülebilir beslenme hakkındaki davranışlarının ve bilgi düzeylerinin değerlendirilmesi ile bunların besin tercihleri üzerindeki ilişkisinin incelenmesi amacıyla planlanmıştır. Kesitsel tipteki bu çalışmaya, Mayıs 2021-Aralık 2021 tarihleri arasında lisans düzeyinde eğitimine devam eden yaşları 18 ile 35 yıl arasında değişen, 355 öğrenci (268 kadın, 87 erkek) katılmıştır. Öğrencilerin genel bilgileri, besin seçimi testi, sürdürülebilir beslenme hakkındaki davranış ve bilgi düzeyleri online anket yöntemi ile toplanmıştır. Öğrencilerin % 49.3’ünün daha önceden sürdürülebilir beslenme terimini duyduğu saptanmıştır. Sürdürülebilir beslenme davranış puan ortalaması 66.1 ± 13.2 (maks. 95), bilgi puan ortalaması 82.6 ± 8.6 (maks. 105) olarak bulunmuştur. Sürdürülebilir beslenme bilgi puanı arttıkça, sürdürülebilir beslenme davranış puanının arttığı saptanmıştır. Öğrencilerin en dikkat ettiği sürdürülebilir beslenme davranışının tabaklarına tüketebilecekleri kadar gıda almak olduğu saptanmıştır. Öğrencilerin genellikle israf ve gıda artığı oluşturmamaya ve artıklarını değerlendirmeye yönelik davrandıkları bulunmuştur. Sürdürülebilir beslenme davranış puanı kadınlarda erkeklere göre anlamlı derecede daha yüksek bulunmuştur (p=0.001), fakat okunan bölüm ve gelir düzeyleri arasında anlamlı bir farklılık bulunmamıştır (p = 0.110). Sürdürülebilir beslenme bilgi puanı kadınlarda daha yüksek olsa da bu istatistiksel açıdan anlamlı değildir (p = 0.135), bölümler ve gelir durumu arasında da istatistiksel olarak anlamlı farklılık bulunmamıştır (p > 0.05). Sürdürülebilir beslenme davranış puanının, besin seçiminde sağlık, ruh hali, doğal içerik, ağırlık kontrolü ve etik endişe alt boyutları; bilgi puanının kolaylık, fiyat, ağırlık kontrolü alt boyutları üzerinde etkili olduğu bulunmuştur. Öğrencilerin sürdürülebilir beslenme davranış ve bilgi düzeylerinin besin seçimlerini etkilediği saptanmıştır. Daha büyük ve çeşitli popülasyonlarda (sporcular, vejetaryenler, veganlar) sürdürülebilir beslenme ile ilgili çalışmalara ihtiyaç vardır.

Anahtar Kelimeler

Sürdürülebilirlik, Gıda Israfı, Besin Atığı, Besin Seçimi, Iklim Değişikliği, Sera Gazı Emisyonu.

The Relationship Between Knowledge and Behaviors on Sustainable Nutrition with Food Choices of Undergraduate Students: A Single Centre Study

Öz

How to feed a growing population in a resource-limited world is a major challenge. The current food system is responsible for both increasing human-induced greenhouse gas emissions that cause climate change. For these reasons, sustainable nutrition is getting more and more attention. This study was planned to evaluate the behaviors and knowledge levels of undergraduate students about sustainable nutrition and to examine their relationships on food preferences. In this cross-sectional study, 355 students (268 females, 87 males) aged between 18 and 35 years who continued their undergraduate education between May 2021 and December 2021 were participated. An online questionnaire method was used to obtain the general information of students, the food choice questionnaire, behavior and knowledge levels about sustainable nutrition. It was determined that 49.3 % of the students have heard the term sustainable nutrition before. Sustainable nutrition behavior and knowledge mean scores were 66.1 ± 13.2, and 82.6 ± 8.6, respectively. It was found that as the sustainable nutrition knowledge score increased, the sustainable nutrition behavior score increased. It has been determined that the most important sustainable nutrition behavior of the students is to get as much food as they can consume on their plates. It was found that the students generally behaved towards not creating exxessive use of food source and food waste, and evaluating their leftovers. Sustainable nutrition behavior score was found to be significantly higher in women than in men (p = 0.001), but there was no significant difference between reading department and income levels (p = 0.110). Although the sustainable nutrition knowledge score was higher in women, it was not statistically significant (p = 0.135), and there was no statistically significant difference between departments and income status (p > 0.05).It was found that the sustainable nutrition behavioral score was effective on the sub-dimensions of health, mood, natural content, weight control and ethical concern in food choices, and nutrition knowledge score was effective on the sub-dimensions of convenience, price, and weight control. It has been determined that students' sustainable nutrition behavior and knowledge levels affect their food choices. Studies on sustainable nutrition are needed in larger and diverse populations (athletes, vegetarians, vegans).

Anahtar Kelimeler

Sustainability, Food Waste, Food Waste, Food Choice, Climate Change, Greenhouse Gas Emission.

Kaynakça

• Akay, G. (2020). Sürdürülebilir beslenme ve çevre ilişkisi hakkında sağlık alanında öğrenim gören üniversite öğrencilerinin bilgi düzeylerinin değerlendirilmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Alsaffar, A. A. (2016). Sustainable diets: The interaction between food industry, nutrition, health and the environment. Food science and technology international, 22(2), 102-111.
• Atar, A. (2021). Kurumsal şirket çalışanlarının sürdürülebilir beslenme hakkındaki bilgi, tutum ve davranışlarının değerlendirilmesi. (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Medipol Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Ateş, H. (2018). Fen Bilgisi ve Sosyal Bilgiler öğretmen adaylarının sürdürülebilir tüketim davranışlarının ve bilgi düzeylerinin araştırılması. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(2), 507-531.
• Auestad, N. ve Fulgoni III, V. L. (2015). What current literature tells us about sustainable diets: emerging research linking dietary patterns, environmental sustainability, and economics. Advances in Nutrition, 6(1), 19-36.
• Cambaz, M. (2021). Çevreye duyarlı beslenme ölçeğinin türkçe geçerlilik ve güvenirliği. (Yüksek Lisans Tezi). Yeditepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Carlsson L, Seed B, Yeudall F. (2020). The role of dietitians in sustainable food systems and sustainable diets. toronto: dietitians of canada. https://www.dietitians.ca/DietitiansOfCanada/media/Documents/Resources/Sustainable-Food-Systems-Dietitians-Roles-(Role-Paper).pdf Erişim tarihi: 10.03.2022
• Clune, S., Crossin, E., & Verghese, K. (2017). Systematic review of greenhouse gas emissions for different fresh food categories. Journal of Cleaner Production, 140, 766-783.
• Dikmen, D., İnan-Eroğlu, E., Göktaş, Z., Barut-Uyar, B., ve Karabulut, E. (2016). Validation of a Turkish version of the food choice questionnaire. Food quality and preference, 52, 81-86.
• Dornhoff, M., Hörnschemeyer, A., & Fiebelkorn, F. (2020). Students’ conceptions of sustainable nutrition. Sustainability, 12(13), 5242. FAO. (2010). Sustainable diets and biodiversity directions and solutions for policy, research and action. https://www.fao.org/3/i3004e/i3004e.pdf. Erişim tarihi: 05.02.2022.
• FAO. (2011). Global food losses and food waste–extent, causes and prevention. https://www.fao.org/3/i2697e/i2697e.pdf adresinden edinilmiştir.
• Fischer, C. G. ve Garnett, T. (2016). Plates, pyramids, and planets: developments in national healthy and sustainable dietary guidelines: a state of play assessment. Rome: FAO.
• Garipoğlu, G. ve Çakır, B. (2020). Investigation of Knowledge and Behaviour of Adult Individuals in Terms of Sustainable Nutrition. Aurum Journal of Health Sciences, 2(Supplement 1 (Congress issue)), 1-4.
• Gilg, A., Barr, S., & Ford, N. (2005). Green consumption or sustainable lifestyles? Identifying the sustainable consumer. Futures, 37(6), 481-504.
• Gori, E., Romolini, A., Fissi, S., ve Contri, M. (2020). Toward the dissemination of sustainability issues through social media in the higher education sector: evidence from an Italian case. Sustainability, 12(11), 4658.
• Gussow, JD. ve Clancy, K. (1986). Dietary guidelines for sustainability. J Nutr Educ, 18(1), 1-5.
• Gülsöz, S. (2017). Yirmi yaş ve üzeri bireylerin sürdürülebilir beslenme konusundaki bilgi düzeylerinin ve uygulamalarının değerlendirilmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Başkent Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Güner, U. (2020). Çevresel sürdürülebilirlik. https://books.google.com.tr/books?id=g9rNDwAAQBAJ&printsec=frontcover&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false Erişim tarihi: 10.04.2022.
• Hedenus, F., Wirsenius, S., ve Johansson, D. J. (2014). The importance of reduced meat and dairy consumption for meeting stringent climate change targets. Climatic change, 124(1), 79-91.
• IBM Corp. Released 2013. IBM SPSS Statistics for Windows, Version 22.0. Armonk, NY: IBM Corp.
• Intergovernmental Panel on Climate Change. (2015). Climate change 2014: mitigation of climate change. https://www.ipcc.ch/site/assets/uploads/2018/02/ipcc_wg3_ar5_full.pdf Erişim tarihi: 28.12.2021.
• Johnston, J. L., Fanzo, J. C., ve Cogill, B. (2014). Understanding sustainable diets: a descriptive analysis of the determinants and processes that influence diets and their impact on health, food security, and environmental sustainability. Advances in nutrition, 5(4), 418-429.
• Lee, G. E., Miller, S. R., ve Loveridge, S. (2017). Modelling local food policy and greenhouse gas emission due to transportation. Journal of Regional Analysis and Policy, 47(1100-2019-3673), 75-87.
• Luchs, M. G., ve Mooradian, T. A. (2012). Sex, personality, and sustainable consumer behaviour: Elucidating the gender effect. Journal of Consumer Policy, 35(1), 127-144.
• Macdiarmid, J. I., Kyle, J., Horgan, G. W., Loe, J., Fyfe, C., Johnstone, A., ve McNeill, G. (2012). Sustainable diets for the future: can we contribute to reducing greenhouse gas emissions by eating a healthy diet?. The American journal of clinical nutrition, 96(3), 632-639.
• Micha, R., Mannar, V., Afshin, A., Allemandi, L., Baker, P., Battersby, J., ... ve Grummer-Strawn, L. (2020). 2020 global nutrition report: action on equity to end malnutrition. https://globalnutritionreport.org/reports/2020-global-nutrition-report/ Erişim tarihi: 26.02.2022.
• Özen Ünal, G. (2019). Diyetisyen ve diyetisyen adaylarının sürdürülebilir beslenme konusundaki bilgi ve tutumlarının değerlendirilmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Ruini, L., Ciati, R., Marchelli, L., Rapetti, V., Pratesi, C. A., Redavid, E., & Vannuzzi, E. (2016). Using an infographic tool to promote healthier and more sustainable food consumption: the double pyramid model by barilla center for food and nutrition. Agriculture and agricultural science procedia, 8, 482-488.
• Sabaté, J. (2019). Environmental Nutrition: Connecting Health and Nutrition with Environmentally Sustainable Diets. Academic Press.
• Scheelbeek, P., Green, R., Papier, K., Knuppel, A., Alae-Carew, C., Balkwill, A., ... ve Dangour, A. D. (2020). Health impacts and environmental footprints of diets that meet the Eatwell Guide recommendations: analyses of multiple UK studies. BMJ open, 10(8), e037554.
• Springmann, M., Clark, M., Mason-D’Croz, D., Wiebe, K., Bodirsky, B. L., Lassaletta, L., ... ve Willett, W. (2018). Options for keeping the food system within environmental limits. Nature, 562(7728), 519-525.
• Steptoe A., Pollard T.M., & Wardle J. (1995). Development of a measure of the motives underlying the selection of food: The food choice questionnaire. Appetite, 25(3), 267-284.
• Strapko, N., Hempel, L., MacIlroy, K., ve Smith, K. (2016). Gender differences in environmental concern: Reevaluating gender socialization. Society & natural resources, 29(9), 1015-1031.
• T.C. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü. (2019). Türkiye beslenme ve sağlık araştırması (Sağlık Bakanlığı Yayın No:1132). https://hsgm.saglik.gov.tr/depo/birimler/saglikli-beslenme-hareketli-hayat-db/Yayinlar/kitaplar/TBSA_RAPOR_KITAP_20.08.pdf Erişim tarihi: 01.04.2022.
• Torabian-Riasati, S., Lippman, SR., Nisnevich, Y. and Plunkett, SW. (2017). Food Sustainability Knowledge and Its Relationship with Dietary Habits of College Students. Austin J Nutri Food Sci, 5(2): 1089.
• United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (UNESCO). (2014). UNESCO roadmap for implementing the global action programme on education for sustainable development. https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000230514 Erişim tarihi: 11.04.2022.
• United Nations, Department of Economic and Social Affairs, Population Division (2017). World Population Prospects: The 2017 Revision, Key Findings and Advance Tables. https://www.un.org/development/desa/publications/world-population-prospects-the-2017-revision.html Erişim tarihi: 09.04.2022.
• Weber, C. L., ve Matthews, H. S. (2008). Food-miles and the relative climate impacts of food choices in the United States. Environmental Science & Technology, 42(10), 3508-3513.
• Whitmee, S., Haines, A., Beyrer, C., Boltz, F., Capon, A. G., de Souza Dias, B. F., ... ve Yach, D. (2015). Safeguarding human health in the Anthropocene epoch: report of The Rockefeller Foundation–Lancet Commission on planetary health. The Lancet, 386(10007), 1973-2028.
• Willett, W., Rockström, J., Loken, B., Springmann, M., Lang, T., Vermeulen, S., ... ve Murray, C. J. (2019). Food in the Anthropocene: the EAT–Lancet Commission on healthy diets from sustainable food systems. The Lancet, 393(10170), 447-492.
• Wiseman, S. A., Dötsch-Klerk, M., Neufingerl, N., ve de Oliveira Martins, F. (2019). Future Food: Sustainable Diets for Healthy People and a Healthy Planet. International Journal of Nutrology, 12(01), 023-028.
• Wyatt, M. A. (2015). Sustainable diets: Understanding nutrition educators' perceptions (Order No. 1591865). ProQuest Dissertations ve Theses Global veri tabanı. (1702769123).
• Yavuz, V. A. (2010). Sürdürülebilirlik Kavramı Ve İşletmeler Açısından Sürdürülebilir Üretim Stratejileri/Concept Of Sustainability And Sustainable Production Strategies For Business Practices. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(14), 63-86.
• Yüksel, A. ve Özkul, E. 2021. Sürdürülebilir Diyet Modellerinin Değerlendirilmesi. Bursa Uludag Üniv. Ziraat Fak. Derg., 35(2), 467-481.
• Yüksel, A., & Önal, H. Y. (2021). Evaluation of University Students’ Knowledge of and Practices for Sustainable Nutrition. International Journal of Agriculture Environment and Food Sciences, 5(2), 146-156.