ARAŞİDONİK ASİT METABOLİTLERİNİN OLUŞUM MEKANİZMASI VE BAZI HASTALIKLARDAKİ ROLÜ

Yıl 2015, Cilt: 5 Sayı: 6, 20 - 29, 08.02.2016

Eren Canbolat

Öz

Araşidonik asit (ARA) yirmi karbonlu uzun zincirli doymamış bir yağ asidi olup, vücudumuza karaciğer, beyin, et gibi hayvansal besinlerle alınabilmekte ya da soya, ayçicek, mısır, kanola gibi yağlarındaki doymamış yağ asitlerinin büyük bir kısmını oluşturan 18 karbonlu linoleik asitten(LA) vücudumuzda sentezlenebilmektedir. Geçmişten günümüze kadar olan değişiklikler sonucunda doymuş yağ asitlerinden zengin tereyağ, krema, kuyruk yağı gibi hayvansal yağlar yerini doymamış yağ asitlerinden zengin bitkisel margarinlere ve ayçiçek, mısır, kanola gibi bitkisel sıvı yağlara bırakmıştır. Bu değişimin sonucunda vücudumuzda LA’den sentezlenen ARA miktarının arttığı görülmüş ve bu artış beraberinde ARA metabolitlerinin daha fazla üretilmesine yol açmıştır. ARA metabolitlerindeki bu yükseklik kardiyovasküler hastalıkların, kanserin, inflamatuar ve otoimmün hastalıkların görülme sıklığını arttırmaktadır. Ayrıca yapılan çalışmalarda bu metabolitlerin hastalıkların seyrini kötüleştirdiği saptanmıştır. Bu nedenle günlük diyetimizde bitkisel sıvı yağlar ve margarin kullanımı azaltılmalı ve yerine zeytinyağı, balık, ceviz, badem gibi sağlıklı yağ asitleri içeren besinler tüketilmelidir.

Kaynakça

• Aksoy, L., Şentürk, N., Cantürk, T., ve Turanlı, A.Y. (2001). Deri Hastalıklarında Lökotrienlerin Rolü. Türkderm, 35, 337-340.
• Alvheim, A.R., Malde, M.K., Osei-Hyiaman, D., Lin, Y.H., Pawlosky, R.J., Madsen, L., Kristiansen, K., ve diğ. (2012). Dietary linoleic acid elevates endogenous 2-AG and anandamide and induces obesity. Obesity, 20, 1984–1994.
• Chilton, F.H., Murphy, R.C., Wilson, B.A., Sergeant, S., Ainsworth, H., Seeds, M.C., ve Mathias, R.A. (2014). Diet-Gene Interactions and PUFA Metabolism: A Potential Contributor to Health Disparities and Human Diseases. Nutrients, 6, 1993-2022.
• Dörtlemez, H., Dörtlemez, Ö., Ercan, S., Çengel, A., Eren, S., Aksoy, A., vd. (1991). Kararlı Angina Pektoriste Leukotrien C4.Türk Kardiyoloji Derneği Araştırmaları, 19, 209-212.
• Fan, F., Muroya, Y., ve Roman, R.J. (2014). Cytochrome P450 eicosanoids in hypertension and renal disease. Wolters Kluwer Health, 24(1), 37-46
• Harris, M.Z., Harris, R.E., ve Casto, B.C. (2014). Cyclooxygenase-2 and the inflammogenesis of breast cancer. World Journal of Clinical Oncology, 5(4), 677-692.
• Hendek, M.K., ve Erdemir, E.O. (2012). Periodontal Hastalık ve Lipoksinler. KÜ Tıp Fak Dergisi, 14(2), 24-32
• İlkaya, F., Yılmaz, M.Z., ve Karakuş, O. (2013). Parasetamol Ve Siklooksijenaz Enzim İnhibisyonu. Journal of Experimental and Clinical Medicine, 30, 9-14.
• Knab, L.M., Grippo, P.J., ve Bentrem, D.J., (2014) İnvolvement of eicosanoids in the pathogenesis of pancreatic cancer: the roles of cyclooxygenase-2 and 5-lipoxygenase. World Journal of Gastroenterology, 20(31), 10729-10739
• Koç, F., Süleyman, H., ve Polat, B. (2007). Antidepresan İlaçların Sıçanlarda Antiinflamatuvar Aktivitesi. The Eurasian Journal of Medicine, 39, 169-172
• Lazic, M., Inzaugarat, M.E., Povero, D., Zhao, I.C., Chen, M., Nalbandian, M., vd.,(2014). Reduced Dietary Omega-6 to Omega-3 Fatty Acid Ratio and 12/15-Lipoxygenase Deficiency Are Protective against Chronic High Fat Diet-Induced Steatohepatitis. PLoS ONE 9(9), e107658. doi:10.1371/journal.pone.
• Li, J., Yang, W., ve Zhou, X. (2014). Calcium/calmodulin-dependent protein kinase II regulates cyclooxygenase-2 expression and prostaglandin E2 production by activating cAMP-response element-binding protein in rat peritoneal macrophages. Immunology, 143, 287–299.
• Montrose, D.C., Nakanishi, M., Murphy, R.C., Zarini, S., McAleer, J.P., Vella, A.T., vd. (2014). The role of PGE2 in intestinal inflammation and tumorigenesis. Prostaglandins and Other Lipid Mediators, 116-117, 26-36
• Oktar, B.K., ve Alican, İ. (2000). İnflamatuvar Bağırsak Hastalıklarının Etyopatogenezindeki Olası Mekanizmalar ve Mediyatörler. Türkiye Tıp Dergisi, 7(3), 155-161.
• Özer, F., ve Yosunkaya, Ş. (2005). Astım Ve Lökotrienler. Genel Tıp Dergisi, 15(2), 91-99.
• Park, J.Y., Paik, J.K., Kim, O.Y., Chae, J.S., Jang, Y., ve Lee, J.H. (2010). Interactions between the APOA5 -1131 T > C and the FEN1 10154 G > T polymorphisms on omega6 polyunsaturated fatty acids in serum phospholipids and coronary artery disease. J. Lipid. Res, 51, 3281–3288.
• Powell, W.S., ve Rokach, J. (2014). Biosynthesis, biological effects, and receptors of hydroxyeicosatetraenoic acids (HETEs) and oxoeicosatetraenoic acids (oxo-ETEs) derived from arachidonic acid. Biochimica et Biophysica Acta, 16, 4C: 2, 4, 7, 8.
• Radmark, O., Werz, O., Steinhilber, D., & Samuelsson, B. (2014). 5-Lipoxygenase, a key enzyme for leukotriene biosynthesis in health and disease. Biochimica et Biophysica Acta, 9, 4C: 2, 3, 5
• Ramsden, C.E., Hibbeln, J.R., ve Majchrzak-Hong, S.F. (2011). All PUFAs are not created equal: Absence of CHD benefit specific to linoleic acid in randomized controlled trials and prospective observational cohorts. World Rev. Nutr. Diet., 102;30–43.
• Shang, J.L., Cheng, Q., Yang, W.F., Zhang, M., Cui,Y., ve Wang, Y.F. (2014). Possible roles of COX-1 in learning and memory impairment induced by traumatic brain injury in mice. Brazilian Journal of Medical and Biological Research, 47(12), 1050-1056
• Snyder, N.W., Revello, S.D., Liu, X., Zhang, S., ve Blairr, A. (2013). Cellular uptake and antiproliferative effects of 11-oxo-eicosatetraenoic acid. J Lipid Res, 54(11), 3070–3077.
• Tolba, R.H., Fet, N., Yonezawa, K., Taura, K., Nakajima, K., Hata, K., vd. (2014). Role of Preferential Cyclooxygenase-2 Inhibition by Meloxicam in Ischemia/ Reperfusion Injury of the Rat Liver. European Surgical Research, 53, 11–24
• Wang, Z., Chen, J., ve Liu, J. (2014). COX-2 Inhibitors and Gastric Cancer. Gastroenterology Research and Practice. http://www.hindawi.com/journals/grp/2014/132320/cta/ adresinden 12 Ekim 2014 tarihinde alınmıştır.
• Wisastra, R., ve Dekker, F.D. (2014). Inflammation, Cancer and Oxidative Lipoxygenase Activity are Intimately Linked. Cancers, 6, 1500-1521.
• Wu, H., Wu, X., Wan, G., ve Zhang, S. (2014). Associations between Cox-2 rs20417 and rs5275 polymorphisms and the risk of hepatocellular carcinoma: a meta analysis. Int J Clin Exp Pathol, 7(10), 6898-6905.
• Yuan, D., Zou, Q., Yu, Z., Song, C., Huang, S., Chen, S. Vd. (2014). Ancestral genetic complexity of arachidonic acid metabolism in Metazoa. Biochimica et Biophysica Acta, 1841, 1272–1284.