RUMELİA” AS GEOGRAPHICAL, SOCIAL AND GOVERNTMENTAL AT THE HISTORİCAL PROCES (12. – 19. CENTURIES)

Yıl 2014, Cilt: 4 Sayı: 1, 68 - 75, 01.05.2014

Edip Durmaz

Öz

After Anatolia has been largely captured and Eastern Roman Empire (Byzantium) have retreated to Europe (The Balkans) substantially, the Turks began to name the lands of the Eastern Roman Empire beyond İstanbul and the Dardanelles as ‘Rûm-ili’ since the twelfth century. After landing on the Gallipoli Çimpi fortress, The Ottomans also continued to name the lands as ‘Rûm-ili’ like Anatolia Seljuk Turks. The term ‘Rumeli’ was nearly the most common and unrivaled until the beginning of 19th century. Ten years later following the Ottomans’landing on Rumelia and shortly after the conquest of Edirne, in 1362, ‘Rumeli Beylerbeyliği’ was established as the first political – administrative unit independent from the center of the Ottoman Empire. ‘Rumeli Beylerbeyliği’ reaching its maximum between 1530 and 1540, was covering a large area in size of present day Turkey. After these dates, due to establishment of nother beylerbeyliks in Rumelia, ‘Rumeli Beylerbeyliği’ boundaries shrank. Since the end of 16th century, the name ‘beylerbeylik’ has changed into ‘eyalet(state)’. Following the Treaty of Karlowitz, as the territory of the Ottoman Empire, ‘Rumeli Eyaleti (State of Rumeli)’ has continued to shrink rapidly. In 1864, according to new administrative division and European example, states were converted into provinces. ‘Rumeli province’ remained only as Turkey's Marmara region in recent years

Anahtar Kelimeler

Rumelia, Rumelia Beylerbeyliği, The Balkans

TARİHSEL SÜREÇ İÇERİSİNDE COĞRAFİ, SİYASİ VE İDARİ BİR TERİM OLARAK “RUMELİ” (12.-19. YÜZYILLARDA)

Öz

Türkler, büyük ölçüde Anadolu’yu ele geçirdikten, Doğu Roma İmparatorluğu (Bizans) da büyük ölçüde Avrupa’ya (Balkanlara) çekildikten sonra XII. Asır’dan itibaren İstanbul ve Çanakkale boğazlarının ötesinde kalan Doğu Roma İmparatorluğu topraklarını Rûm-ili olarak isimlendirmeye başladılar. Anadolu Selçuklu Türklerinin Rûm-ili isimlendirmesini Osmanlılar da Gelibolu’ya Çimpi Kalesi’ne ayak bastıktan sonra kullanmaya devam ettiler. Bölge ile ilgili olarak kullanılan “Rumeli” terimi 19. Asır’ın başlarına kadar neredeyse rakipsiz ve en yaygın kullanım olarak kaldı. Osmanlıların Rumeli’ye ayak basmasından on yıl sonra, Edirne’nin fethinin ardından 1362’de Osmanlı Devleti’nin merkezden ayrı ilk siyasi – idari birimi olarak Rumeli beylerbeyliği kuruldu. 1530 – 1540 yılları arasında en geniş sınırlarına ulaşan Rumeli beylerbeyliği yaklaşık bugünkü Türkiye büyüklüğünde geniş bir alanı kapsıyordu. Bu tarihlerden sonra Rumeli’de başka beylerbeyliklerin kurulması nedeniyle Rumeli beylerbeyliğinin sınırları hızla küçüldü. 16. Asır’ın sonlarından itibaren beylerbeylik ismi eyâlet ile yer değiştirdi. Karlofça Antlaşması’nın ardından Osmanlı devleti toprakları gibi Rumeli eyâleti de hızla küçülmeye devam etti. 1864’te yeni yapılan idârî taksimat gereği Avrupa örneğine uygun olarak eyâletler vilâyete dönüştürüldü. Rumeli vilâyeti son yıllarında sadece Türkiye’nin Marmara bölgesi kadar kalmıştı

Anahtar Kelimeler

Rumeli, Rumeli Beylerbeyliği, Balkanlar

Kaynakça

• Bıyıklıoğlu, T. (1987). Trakya’da Milli Mücadele I. Cilt. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Danişmend, İ. H. (2011). İzahlı Osmanlı kronolojisi 1 M.1248-1512 (H. 656-918), İstanbul: Doğu kütüphanesi Yayınevi.
• Gençosman, M. N. ve Uzluk, F. N. (1941). Anadolu Selçukileri gününde tarih bitikleri I Anadolu Sulçukî devleti tarihi İbni Bibi’nin Farsça muhtasar Selçuknâmesinden.
• Ankara: Uzluk Basımevi. Türkçeye çeviren M. Nuri Gençosman, Notlar ilâve eden F. N. Uzluk.
• Güran, T. (1997). Osmanlı Devleti’nin ilk istatistik yıllığı 1897. Ankara: T.C. Başbakanlık İstatistik Enstitüsü Yayını.
• İnalcık, H. (2011). Osmanlılar fütühat, imparatorluk, Avrupa ile ilişkiler. İstanbul: Timaş Yayınları.
• İnalcık, H. (2010). Kuruluş dönemi Osmanlı sultanları. İstanbul: İsam Yayınları.
• İnalcık, H. (1964). Rumeli maddesi. İslâm Ansiklopedisi. 9. Cilt, M. E. Bakanlığı, Devlet Kitapları, İstanbul Milli eğitim Basımevi, İstanbul 1964, s.766 – 773.
• İnalcık, H. (1998). Osmanlıların Edirne fethi ve Balkanlarda yerleşmesi. Geçmişten Günümüze Balkanlar Paneli: Balkan Araştırmaları Balkan Studies dergisi. Sayı I. Cilt I. (pp. 149-153),Trakya Üniversitesi Balkan Uygulama Ve Araştırma Merkezi.
• İnbaşı, M. (2006). Balkanlarda Osmanlılar: fetih ve iskân. Derleyenler: O. Karatay ve B. A. Gökdağ, Balkanlar el kitabı (pp. 29/-298). Cilt 1: Tarih, , Karam ve Vadi Yayınları.
• Kafesoğlu, İ. (1972). Selçuklu tarihi. İstanbul: Başbakanlık Kültür Müsteşarlığı Kültür Yayınları.
• Enver Ziya Karal, Osmanlı Tarihi, VII. Cilt, Islahat Fermanı Devri (1861 -1876), Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 4. baskı,
• 1988, s. 368’deki “ Abdülâziz Devrindeki Garplılaşma Hareketleri ” cetveli.
• Enver Ziya Karal, Osmanlı Tarihi, VII. Cilt, Islahat Fermanı Devri (1861 -1876), Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 4. baskı, 1988, S. 156 – 157.
• Karal,E. Z. (1995). Osmanlı tarihi, VI. cilt, Islahat Fermanı devri (1856 -1861). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Karal,E. Z. (1988). Osmanlı tarihi, VII. cilt, Islahat Fermanı devri (1861 -1876). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Karpat, K. H. (2005). Osmanlı geçmişi ve bugünün Türkiye’si. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Kayapınar, A., (2006). II. Bulgar Krallığı. Derleyenler: O. Karatay ve B. A. Gökdağ, Balkanlar el Balkanlar el kitabı (pp. 232-251). Cilt 1: Tarih, , Karam ve Vadi Yayınları.
• Kayapınar, L., (2006). Bizans’ın hâkimiyet sağlama dönemi: II. Basileos’tan IV. Haçlı Seferi’ne. kitabı (pp. 215-231). Cilt 1: Tarih, , Karam ve Vadi Yayınları.
• Luttwak, E. N. (2009). Bizans İmparatorluğu’nun büyük stratejisi. İstanbul: Epsilon Yayıncılık.
• Mülayim, S. (2010). Sinan bin Abdülmennan, bir dünya mimarının hayat hikayesi, eserleri ve ötesi. İstanbul: İSAM Yayınları.
• Pamuk, B., (2006). Osmanlı döneminde Arnavutluk. Derleyenler: O. Karatay ve B. A. Gökdağ, Balkanlar el kitabı (pp. 340-349). Cilt 1: Tarih, , Karam ve Vadi Yayınları.
• Ponting, C. (2011). Yeni bir bakış açısıyla dünya tarihi. Çeviren: Eşref Bengi Özbilen. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Sevim, A. ve Merçil, E. (1995). Selçuklu devletleri tarihi, siyaset, teşkilât ve kültür. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Turan, O. (2009). Selçuklular târihi ve Türk-İslâm medeniyeti. İstanbul: Ötüken Neşriyat A. Ş.
• Turan, O. (2005). Selçuklular zamanında Türkiye, siyasi tarih Alp Arslan’dan Osman Gâzi’ye (1071-1318). İstanbul: Ötüken Neşriyat A, Ş.
• Turan, O. (1980). Türk cihân hâkimiyeti mefkûresi tarihi. Cild:1. İstanbul: Nakışlar Yayınevi.
• Uluçay, M. Ç. (1977). İlk Müslüman Türk devletleri. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.