GROWINGINSİVASSALVIA SP. (SAGE) COLORSMAY BE OBTAINED FROMPLANTSANDFASTNESS VALUES

Yıl 2014, Cilt: 4 Sayı: 1, 123 - 135, 01.05.2014

Hülya Kaynar Emine Tonus

Öz

Dyeing by vegetables dyes studied for centuries has become importantagain nowadays.Moreover, the carpets woved with wool yarn dyed with vegetable dye are prefered. In our country having many dye vegetables inside its natural vegetables, one of the places in which vegetable dyes are used at most is Sivas. Quality and reputation worldwide spanning the history of Sivas carpets is very old. The dye vegetables such as Salvia sp., Juglans regia, Alkanna tinctoria, Berberis vulgaris, Pinus brutia ten., Reseda luteola, Verbascum sp., Euphorbia sp. used for Sivas hand woven carpets have a significant place in natural dyes. In this research,the colours obtained from this vegetables and their colour fastness to light, to abrasion and to water spotting on wool carpet yarns were studied. Also in this reseach, the most proper mordant ratio was tried to be determined. To obtain hot extracts, the vegetables boiled in the period of one hour and in the ratio of 100% by taking into consideration the weight of the wool carpet yarns. By using these extracts and previously prepared 5 each mordant in the ratio of 2 % and 4% by taking into consideration the weight of the wool carpet yarns, with mordants 80 each, without mordant 8 each, dyeing processes were determined.The colours of dyed wool yarn were labeled. The colour fastnesses such as colour fastness to light, to abrasion, to water spotting on these colours were investigated

Anahtar Kelimeler

Sage, vegetable dyes, fastness

SİVAS’TA YETİŞEN SALVİASP. (ADAÇAYI) BİTKİSİNDEN ELDE EDİLEN RENKLER VE HASLIK DEĞERLERİ

Öz

Yüzyıllar boyunca bilinen ve uygulanan bitkisel boyacılık, günümüzde tekrar eski önemini kazanmış ve tüketici tarafından, bu ipliklerle dokunan ürünler tercih edilir duruma gelmiştir. Pek çok boya bitkisi yetişen yurdumuzda, bitkisel boyalı ipliklerin kullanıldığı yörelerden biri de Sivas’tır. Kalitesi ve ünü dünya çapına yayılan Sivas halılarının tarihi geçmişi, uzun yıllara dayanmaktadır. Bu halı iplerinin boyanmasında, adaçayı, ceviz, havacıva, karamuk, kızılçam, muhabbet çiçeği, sığırkuyruğu ve sütleğen bitkileri önemli bir yere sahiptir. Yapılan bu araştırmada, salvia sp. (adaçayı) incelenmiş olup, bitkiden elde edilen renkler, bu renklerin yün halı iplikleri üzerindeki ışık, sürtünme ve su damlası haslıkları belirlenmeye çalışılmış ve en ideal mordan oranı tespit edilmiştir. Bitkiler, yüne göre %100 oranında karıştırılarak, 1 saat süreyle kaynatılmış ve sıcak ekstraktlar hazırlanmıştır. 5 adet mordan, yüne göre, %2 ve %4 oranlarında kullanılarak 80 adet mordanlı, 8 adet de mordansız boyama yapılmıştır. Boyanmış yün ipliklerinden elde edilen renkler adlandırılarak, bu renkler üzerinde ışık, sürtünme, su damlası gibi haslıklar incelenmiştir

Anahtar Kelimeler

Adaçayı, bitkisel boya, haslık

Kaynakça

• Anonymous, (1970). DIN 5033 (Farbmesung Begriffe der Farbmetrik) Deutcland.
• Anonymous, (1978a). Boyalı ya da Baskılı Tekstil Mamulleri İçin Renk Haslığı Deney Metotları- Sürtünmeye Karşı Renk Haslığı Deney Metotları - Sürtünmeye Karşı Renk Haslığı Tayini. Türk Standartları Enstitüsü Yayınları TS 717, Ankara.
• Anonymous, (1978b). Boyalı ya da Baskılı Tekstil Mamulleri İçin Renk Haslığı Deney Metotları-Su Damlasına Karşı Renk Haslığı Tayini. Türk Standartları Enstitüsü Yayınları TS 399 /Mart 1978, Ankara
• Anonymous, (1984a). Boyalı ve Baskılı Tekstil Mamulleri İçin Renk Haslığı Deney Metotları-Gün Işığına Karşı Renk Haslığı Tayini Metodu. Türk Standartları Enstitüsü Yayınları TS 867/Ekim, Ankara.
• Anonymous, (1984c).Tekstil Mamullerinin Renk Haslığı Tayinlerinde Lekelerinin (Boya Akması) ve Solmanın (Renk Değişmesi) Değerlendirilmesi İçin Gri Skalaların Kullanma Metodları. Türk Standartları Enstitüsü Yayınları TS 423/Mart 1978, Ankara.
• Anonymous, (1991). Bitkilerden Elde Edilen Boyalarla Yün Liflerinin Boyanması, Sanayii ve Ticaret Bakanlığı Küçük Sanatlar ve Sanayi Bölgeleri ve Siteleri Genel Müdürlüğü,Ankara,s. 167.
• Aytaç,Ç.,(1982).El Dokumacılığı. MEB. Devlet Kitapları, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul.
• Baytop, A. (1983).Farmasötik Botanik. İstanbul Üniversitesi Yayınları, No:3158 Eczacılık Fakültesi Yayınları, No:36, İstanbul.
• Çoban,S. (1992).Genel Olarak Standart, Standardizasyon ve Tekstilde Kullanılan Haslık Kontrolleri. Tekstil ve Konfeksiyon, S.341-346, İzmir
• Enez, N.(1988). Doğal Boyamacılık. Anadolu’da Yün Boyamacılığında Kullanılmış Olan Bitkiler ve Doğal Boyalarla Yün Boyamacılığı. Marmara Üniversitesi Yayın No:449, Güzel Sanatlar Fakültesi, Yayın No:1, Fatih Yayınevi,İstanbul,s.78.
• Eşberk,T. ve Harmancıoğlu, M. (1953). Bazı Bitki Boyalarının Haslık Dereceleri. Ankara Üniv. Ziraat Fak. Yıllığı 4(2).s.325-352, Ankara.
• Harmancıoğlu, M.(1955). Türkiye’de Bulunan Önemli Bitki Boyalarından Elde Olunan Renklerin Çeşitli Müessirlere Karşı Yün Üzerinde Haslık Dereceleri. Ankara Üniversitesi Yayını:77/41. Ankara Üniversitesi Basımevi,Ankara, s. 212.
• Kayabaşı, N. (1995). Cehri (Rhamnus Petiolaris) den Elde Edilen Renkler ve Bunların Yün Halı İplikleri Üzerindeki Haslık Dereceleri Üzerinde Bir Araştırma. Ankara Üniv., Fen Bilimleri Enst., Ankara. (Yayınlanmamış doktora tezi)
• Özcan, Y. (1984).Tekstil Elyaf ve Boyama Tekniği. İstanbul Üniversitesi Yayınları, Sayı:3176 Mühendislik Fakültesi, No:60, Fatih YayıneviMatbaası, İstanbul.
• Polunn, O. (1991). Çeviren:Baktır, İ.,Ağaçlar ve Çalılar. Akdeniz Üniversitesi, Yayın No:39 Akdeniz Üniversitesi Basımevi, Antalya.
• Uğur, G.(1988). Türk Halılarında Doğal Renkler ve Boyalar. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Genel Yayın No:289, Sanat Dizisi:42, Ankara. İNTERNET
• Anonim,(2013).Mordanlama,http://www.megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller_pdf/%C4% B0pek%20Boyama.pdf
• Anonim,(2013).Haslık Tayinleri, http://www.gundemkumas.com/tekstil_terimleri.html