Evaluation of Tax Deduction Application Granted for Tax-Compliant Taxpayers in the Light of Some Constitutional Taxation Principles

Yıl 2022, , 1 - 15, 30.04.2022

Oğuz Altun

https://doi.org/10.38009/ekimad.1039605

Öz

Regular collection of taxes, which is the main source of income in financing public expenditures, is important for states. The contrast between the state trying to maximize tax revenues on the one hand, and taxpayers trying to evade or avoid tax by perceiving tax as a financial burden on the other, is the source of the importance of the concept of tax compliance. Especially in recent years, states have better grasped the importance of tax compliance of taxpayers in order to raise their tax revenues to the desired levels and develop policies for this purpose. In this study, one of the practices that encourage tax compliance, the tax deduction institution granted to tax-compliant taxpayers is discussed. The aim of the study is to evaluate the tax reduction application, which has been implemented in Turkey since 2017, in terms of some constitutional taxation principles. The study is limited to the taxation principles, which are thought to be neglected in the article of the law that regulates the tax deduction. As a result of the study; It has been revealed that the tax deduction application granted for tax-compliant taxpayers does not contain provisions that do not comply with the principles of legality, certainty and equality in taxation.

Anahtar Kelimeler

Tax Compliance, Tax Discount, Tax Expenditures., Tax Compliance, Tax Discount, Tax Expenditures,

Vergiye Uyumlu Mükelleflere Tanınan Vergi İndirimi Müessesesinin Bazı Anayasal Vergilendirme İlkeleri Işığında Değerlendirilmesi

Öz

Kamu harcamalarının finanse edilmesinde temel gelir kaynağı olan vergilerin düzenli bir şekilde tahsil edilebilmesi devletler açısından önem arz etmektedir. Bir tarafta vergi gelirlerini maksimize etmeye çalışan devlet, diğer tarafta ise vergiyi mali bir külfet olarak algılayıp kaçırmaya ya da kaçınmaya çalışan mükellefler arasındaki zıtlık, vergiye uyum kavramının önemine kaynaklık teşkil etmektedir. Günümüz dünyasında devletler vergi gelirlerini istedikleri seviyelere taşıyabilmek için polisiye önlemlerin yanı sıra vergiye uyum politikaları geliştirmektedir. Bu çalışmada vergiye uyumu teşvik eden müesseselerden biri olan vergiye uyumlu mükelleflere tanınan vergi indirimi müessesesi ele alınmıştır. Çalışmanın amacı; 2017 yılından itibaren Türkiye’de uygulanmaya başlayan vergi indirimi müessesesinin bazı anayasal vergilendirme ilkeleri açısından değerlendirmektir. Çalışma, vergi indirimi müessesesini düzenleyen kanun maddesinde ihmal edildiği düşünülen anayasal vergilendirme ilkeleri ile sınırlandırılmıştır. Çalışmanın sonucunda; vergiye uyumlu mükellefler için tanınan vergi indirimi uygulamasının vergilendirmede kanunilik, belirlilik ve eşitlik ilkelerine uygun düşmeyen hükümler içerdiği ortaya çıkarılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Vergi Uyumu, Vergi İndirimi, vergi harcamaları

Kaynakça

• Akbayrak, İ. (2017). Vergiye Uyumlu Mükelleflere Getirilen Vergisel Avantajlar. Mali Çözüm, 144, 207-217.
• Aktan, C.C., Dileyici, D. ve Vural, İ.Y. (2006). Vergileme Ekonomisi ve Vergileme Psikolojisi, Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• Arıkan, Z., ve Yurtsever, H. (2004). Türkiye’de Mali Affın Nedenleri, Etkileri ve Sonuçları. Yaklaşım Dergisi, 136, 59-64.
• Arıman, Y. (2019). Kamu Harcamalarının Vergi Uyumuna Etkisi: Türkiye Örneği. Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Avcı, O. (2020a). Anayasa Mahkemesi Kararları Işığında Vergilerin Kanuniliği İlkesinin Değerlendirilmesi. Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 42(25), 67–93.
• Avcı, O. (2020). Vergiye Uyumlu Mükelleflere Uygulanan Vergi İndirimi Müessesesi. Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 1(15), 225-240.
• Biberoğlu, E. (2006). Türkiye’de Gönüllü Vergi̇ Uyumu. Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Buyrukoğlu, S. ve Bozdoğan, D. (2015). Danıştay İçtihatlarında Vergilendirmede Kanunilik. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 10(1), 263-282.
• Çataloluk, C. (2008). Vergi Karşısında Mükelleflerin Tutum Ve Davranışları. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (20), 213-228.
• Çelikkaya, A. ve Gürbüz H. (2008). Mükelleflerin Vergiye Karşı Tutum ve Davranışlarını Etkileyen Çeşitli Değişkenler Arasındaki İlişkinin Analizi. Sosyoekonomi, 2, 23-54.
• Çetin, G. (2007). Vergi Aflarının Vergi Mükelleflerinin Tutum ve Davranışları Üzerindeki Etkisi. Yönetim ve Ekonomi, (14)2, 171-187.
• Çoban, H. (2004). Vergi Mükelleflerinin Vergi Karşısındaki Davranışları Üzerine Ampirik Bir Çalışma: Denizli Örneği. Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Deliktaş, E. (2021. Vergiye Uyumlu Mükelleflere Sağlanan Vergi İndirim Müessesesinde Devam Eden Mevcut Sorunlar. Mali Çözüm, 167, 321-340.
• Demirtaş, B.K. (2021). Vergi Uyumu Davranışı ve Laboratuvar Deneyleri: Bir Yazın Taraması. Maliye Dergisi, 0(180), 115 - 143.
• Devrim, F. ve Timur T. (2004). Türkiye’de Vergi Kayıp ve Kaçaklarının Önlenmesinde İdare Mükellef Etkileşimi. E-Yaklaşım, 11.
• Doğan, G. (2021). Türkiye’de Gönüllü Vergi Uyumunu Etkileyen Faktörler. Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Gelir İdaresi Başkanlığı, (2022). 193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu, https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.4.193.pdf , Erişim Tarihi: 20.12.2021
• Gürpınar, B., & Yıldız, F. (2009). Türk anayasal sistemindeki vergilendirme ilkelerinin Anayasa Mahkemesi kararları perspektifinden analizi. Muallâ Öncel’e Armağan C. II, Ankara Üniversitesi Yayınları, (243), 861-886.
• İlhan, G. (2007). Vergi Ödemeyi Etkileyen Ekonomik Faktörler, Akademik Bakış, Sayı:12, 1-13.
• Karakoç, P. Y. (2013). Anayasal Vergilendirme İlkeleri Üzerine Bir Değerlendirme. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 15(Özel), 1259–1308.
• Karalar, A. M., (2019). Vergi Ahlakı ve Vergi Uyumu Açısından Yapılandırma Kanunlarının Değerlendirilmesi (2011-2018). Yüksek Lisans Tezi, Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Koç, Ö. E. (2018). Vergi Denetiminin Vergiye Gönüllü Uyum Üzerindeki Etkisi, Kamu Mali Yönetimi Kapsamında Mali Denetim Üzerine Seçme Konular, Ankara: Savaş Yayınevi, 2018.
• Oktay, S. (2018). Vergi Uyumunun Ekonomik ve Sosyo-Kültürel Belirleyicileri : Sivas İli Örneği. Yüksek Lisans Tezi, Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ötgen, Z. (2021). Vergi Uyumu Açısından İzaha Davet Müessesesinin Meslek Mensuplarının Görüşü Çerçevesinde Etkinliği. Yüksek Lisans Tezi, Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Öztürk, N. (2015). Maliye Politikası. Ekin Yayınevi, 3. Baskı, Bursa.
• Öztürk, N. (2019). Vergi Bilincini Şekillendiren En Etkili İç ve Dış Faktörler. Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(2), 792-802.
• Şenyüz, D. (1995). Vergilemede Yükümlü Psikolojisi. Bursa.
• Tabakan, G. ve O. Avcı (2021). Vergiye Gönüllü Uyumu Etkileyen Faktörlerin Lojistik Regresyon Analizi ile Belirlenmesi. Sosyoekonomi, 29(48), 541-561.
• Taytak, M. (2010). İlköğretim II. Kademe Öğrencilerinde Vergi Bilincinin Tespiti: Ampirik Bir Araştırma. Maliye Dergisi, 158, 496-512.
• Tekbaş, A. (2012). Vergi Kanunlarının Tabi Olduğu Anayasal İlkeler. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Özel Sayı(12), 123–191.
• Tekin, A. ve Gürçam, Ö.S. (2019). Davranışsal İktisat Ve Vergi Uyumu Arasındaki İlişki Üzerine Genel Bir Değerlendirme. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 65–76.
• Torgler, B. (2003). Tax Morale: Theory and Empirical Analysis of Tax Compliance. PhD Thesis, 1–668.
• Tunçer, M. (2003). Vergi Ahlakı-Vergi Uyumu İlişkisi ve Türkiye. Vergi Sorunları Dergisi, 181.
• Uyanık, A. (2019). Vergi Bilinci ve Vergiye Gönüllü Uyumun Vergi Gelirlerine Etkilerinin Değerlendirilmesi. Maliye Dergisi, 354–86.
• Yeniçeri, H. (2017). Beyan Esasına Dayanan Vergilerde Vergi Kayıp ve Kaçaklarının Psikolojik Nedenlerinin Tespitine Yönelik Bir Araştırma. Maliye Sempozyumu. 19, 990-1011.
• Yoruldu, M. (2020). Vergi Uyumu ve Vergiye Uyum Sağlayan Mükelleflere Tanınan Vergi Teşvikinin Değerlendirilmesi. Al-Farabi International Journal of Social Science, 5(3), 55–64.
• Yurdadoğ, V., Gökbunar, R., & Tunçay, B. (2016). Vergi Uyumunu Belirleyen Faktörlere Genel Bir Bakış. Yönetim ve Ekonomi: Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 23(3), 805-816.