Covid-19 Pandemisinin Dış Ticaret Sermaye Şirketlerinin Özkaynak Karlılığına Etkisi

Yıl 2023, , 171 - 193, 05.01.2024

Yusuf Volkan Baysal , Enver Alper Güvel

https://doi.org/10.38009/ekimad.1371278

Öz

Covid-19 pandemisi sağlıktan ekonomiye, eğitimden ulaşıma, tarımdan turizme kadar tüm alanlarda olumsuz etkilerini göstermiştir. Daha önceleri yaşanmış olan küresel krizler genellikle finans temelli sorunlardan kaynaklanırken, Covid-19 pandemisinin sağlık temelli bir kriz olmasına rağmen, ekonomik açıdan yarattığı olumsuz etkileri finansal krizlerden daha ağır şekilde hissettirmektedir. Özellikle gelişmekte olan ülkeler yaşanan ekonomik krizleri en hafif şekilde atlatılabilmesi için başlıca ihracat gelirlerini artıracak politikalar geliştirmektedirler. Bu şekilde üretim artışının sağlanması, kur baskısının hafifletilmesi, istihdamda artış, büyüme oranları gibi makroekonomik göstergelere doğrudan katkı sağlanmaktadır. Bu anlamda Türkiye’de Dış Ticaret Sermaye Şirketleri hem toplam sanayi içerisindeki payı hem de toplam ihracat açısından büyük bir öneme sahiptir. Yapılan literatür taramalarında ülkemiz ekonomisi için büyük öneme sahip olan bu özel statülü şirketleri konu alan fazla çalışma yapılmadığı gözlemlenmiştir. Çalışmada diğer araştırmalardan farklı olarak Covid-19 pandemisinin Dış Ticaret Sermaye Şirketlerinin finansal performansına etkileri öz kaynak karlılığı açısından incelenmiştir. 2009Q1-2022Q2 arası dönemine ait veriler panel veri analizi yöntemiyle incelenmiştir. Analiz sonucunda Covid-19 pandemisi ile öz sermaye karlılığı arasında anlamlı ve pozitif ilişkili bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Foreign trade capital companies, return on equity, covid-19 pandemic, financial performance.

The Effects of The Covid-19 Pandemic On The Return On Equity Of Foreign Trade Capital Companies

Öz

The COVID-19 pandemic has shown its negative effects in all areas from health to economy, education to transportation, agriculture to tourism. While previous global crises were generally caused by financial-based problems, the COVID-19 pandemic is a health-based crisis and makes its negative economic effects felt more severe than financial crises. Especially, developing countries develop policies to increase their export revenues to overcome economic crises. In this way, direct contribution is made to macroeconomic indicators such as production increase, easing exchange rate pressure, increase in employment and growth rates. In this sense, Foreign Trade Capital Companies in Türkiye have great importance both in terms of their share in total industry and total exports. In the literature review, it has been observed that there are not many studies on these special-status companies, which are of great importance to the Turkish economy. In this study, unlike other studies, the effects of the COVID-19 pandemic on the financial performance of Foreign Trade Capital Companies were analysed in terms of return on equity. The data for the period between 2009Q1-2022Q2 were analysed by the panel data analysis method. As a result of the analysis, a significant and positive relationship was found between the COVID-19 pandemic and return on equity.

Anahtar Kelimeler

Foreign trade capital companies, return on equity, covid-19 pandemic, financial performance.

Kaynakça

• Akca, M. (2020). Covid-19’un Havacilik Sektörüne Etkisi. Avrasya Sosyal Ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 7(5), 45-64.
• Akgüç, Ö. (1998). Finansal Yönetim. Avcıol Basım Yayın. 7. Baskı, İstanbul.
• Akıncı, M., Sevinç, D. E., ve Yüce G. (2020). Finansal Piyasaların Kara Mart’ı: COVID-19 Pandemisinin Borsa İstanbul Üzerindeki Etkilerinin Lineer Olmayan ARDL Analizi Yardımıyla İncelenmesi. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (Ek sayı (2020)), 215-244.
• Akkaynak, B. (2022). Sermaye Yapısı Teorileri ve Türk Bankacılık Sisteminin Sermaye Yapısı Belirleyicileri. Akdeniz İİBF Dergisi, 22(1), 57-68.
• Akkaynak, B. (2023). Ar-Ge Yatirimlari Ve Finansal Performans: Diş Ticaret Sermaye Şirketleri Üzerine Bir Uygulama. Enderun, 7(1), 18-36.
• Akpınar, O. (2016). Sermaye Yapisinin Firma Performansina Etkisi: Borsa İstanbul’da Bir Uygulama. Kastamonu üniversitesi iktisadi ve idari bilimler fakültesi dergisi, 11(1), 290-302.
• Alantar, D. (2022). Teknoloji Sektöründe Entelektüel Sermaye Ve Firma Performansı Ilişkisi. Doktora Tezi, Başkent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara
• Alfarra H.M.A. (2016). Sermaye Yapısı Kararlarının Şirket Performansı Üzerine Etkisi: Borsa İstanbul Üzerine Bir Araştırma. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul
• Alnıpak, S. ve Kale, S. (2021). Covid-19 Sürecinin Ulaştırma Sektörü Finansal Performansına Etkileri. Ekonomi Politika ve Finans Araştırmaları Dergisi, 6 (IERFM Özel Sayısı), 139- 156.
• Alper, A. ve Oransay, G. “Cari Açık ve Finansal Gelişmişlik İlişkisinin Panel Nedensellik Analizi Ekseninde Değerlendirilmesi”, Uluslararası Ekonomi ve Yenilik Dergisi, 2015.
• Arat, M. E., & Çetin, A. (2011). Finansal Raporlama Standartlarına Uygun Finansal Durum Tabloları Analizi. Marmara Üniversitesi Nihad Sayar Eğitim Vakfı Yayınları, İstanbul.
• Aşıkoğlu, R., Büker, S., & Sevil, G. (2011). Finansal Yönetim. Ankara, Sözkesen Matbaacılık.
• Atar, O.A. (2022). Entelektüel Sermayenin Firma Performansına Etkisi: BIST Turizm Endeksi Üzerine Bir Uygulama. Yüksek Lisans Tezi, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çorum
• Aya S. (2021) Entelektüel Sermayenin İşletme Performansı Üzerine Etkisi: BİST Şirketlerinde Bir Uygulama. Doktora tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara
• Aydın, N., Başar, M. ve Coşkun, M. (2010), Finansal Yönetim, Detay Yayıncılık, 1. baskı, Ankara.
• Aydın, Y. (2019). Firma Performansının Belirleyicileri: BİST-100 Endekste Yer Alan Firmalarından Kanıtlar. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 6(1), 65-78.
• Bahar, O., ve İlal, N. Ç. (2020). Coronavirüsün (COVID-19) Turizm Sektörü Üzerindeki Ekonomik Etkileri. International Journal of Social Sciences and Education Research, 6(1), 125-139.
• Baltagi, Badi H.; Econometric Analysis of Panel Data. United Kingdom; John Wiley & Sons Ltd., 2005
• Bayraktar, A. (2020). COVID 19 pandemisinin finansal etkileri: BİST imalat sektörü uygulaması.
• Bayrakdaroğlu, A. (2010). Mülkiyet Yapisi ve Finansal Performans: İmkb Örneği. Ekonomi Bilimleri Dergisi, 2(2), 11-20.
• Caba, N. (2017). Finansal Kaldıraç ve Firma Büyüklüğünün Finansal Performans Üzerine Etkisi: Bıst Sınai Endeksinde İşlem Gören İşletmeler Üzerine Bir Uygulama. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 13(13), 796-811.
• Canöz, Í. (2022). The Link between Asset Value and Fear Sentiment during Covid-19 Pandemic. Sosyoekonomi, 30(53), 137-153.
• Çabuk, A., ve Lazol, İ. (2016). Mali Tablolar Analizi. Ekin Basım Yayın Dağıtım.
• Çakır, H. M., ve Küçükkaplan, İ. (2012). İşletme Sermayesi Unsurlarının Firma Değeri ve Karlılığı Üzerindeki Etkisinin İMKB’de İşlem Gören Üretim Firmalarında 2000–2009 Dönemi İçin Analizi. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (53), 69-86.
• Çaldağ, Y. (2007). Denetim ve raporlama finansal tablolar ve analiz teknikleri. Gazi Kitabevi, Ankara.
• Dağdelen, C. (2023). İmalat sektöründeki işletmelerde COVID-19'un finansal yansıması: BİST-100 örneği. Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli
• Doğan, M., ve Topal, Y. (2016). Karlılığı belirleyen finansal faktörler: BIST’te işlem gören imalat sanayi firmaları üzerine bir araştırma. Optimum Ekonomi ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 3(1).
• Doğru, C. (2011). Karlılığın Belirleyicileri Analizi: Teori ve Orta Ölçekli Bir Banka Uygulaması. Maliye ve Finans Yazıları, 1(91), 47-75.
• Doruk, Ö. T. (2022). COVID-19’un Finansal Performansa Etkisi: Gida Sektörü Firmalari İçin Karşilaştirmali Bir Değerlendirme. Muhasebe ve Denetime Bakış, 22(66), 67-82.
• Dozen, B., ve Başkan, T. D. (2020). Firma Performansının Kar Dağıtımına Etkisi: Sürdürülebilirlik Endeksine Tabi Firmalarda Değerlendirme. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (85), 257-268.
• Duman H. (2010). Kamunun Aydınlatılması İlkesi Kapsamında Kazanç Yönetimi Uygulamalarının Finansal Raporlama Kalitesi ve Şirket Performansı Üzerine Etkisi: İMKB’de Bir Uygulama. Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya
• Erdoğan, M. (2018). Turizm İşletmelerinin Finansal Performanslarını Etkileyen Firmaya Özgü, Sektörel Ve Makroekonomik Belirleyiciler. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15(41), 101-127.
• Erkan, G. (2023). Çalişma Sermayesi Unsurlarinin Kârlilik Üzerindeki Etkilerinin Borsa İstanbul’da İşlem Gören Tekstil, Giyim Eşyasi Ve Deri Şirketlerinde İncelenmesine Yönelik Bir Araştirma. Eurasian Business & Economics Journal, 21-35.
• Ertaş, F. C., ve Yetim, A. (2022). COVID-19 Pandemisinde Gıda ve İçecek Sektöründeki İşletmelerin Finansal Performansının TOPSIS Yöntemiyle İncelenmesi: BIST Örneği. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (93), 53-74.
• Geddes, Ross, (2006). An Introduction to Corporate Finance Transactions and Technicues, John Wiley & Sons Ltd, 2. baskı, New York.
• Gündüz, H. İbrahim; Panel Veri Modellerinde Parametre Homojenlik Testlerinin Performanslarının Karşılaştırılması ve Risk ile İlgili Getiri Oranı Arasındaki İlişkinin Analizi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Ekonometri Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2014
• Güngör, H. Y., ve Çemberlitaş, İ. (2022). Ekonomik, Siyasi Faktörler Ve Covid-19’un Turizm Firmalarinin Finansal Performanslarina Etkisi. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (29), 122-143.
• Gökçen C. (2021), Assessing the Effects of COVID-19 Containment Measures on Manufacturing and Services Industries, Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası.
• Gorczynska, M. (2011). Accounts Receivable Turnover Ratio. The Purpose of Analysis in Terms of Credit Policy Management. In 8th International Scientific Conference on Financial Management of Firms and Financial Institutions, Ostrava, Czech Republic.
• Gruszczynski, L. (2020). The COVID-19 Pandemic and International Trade: Temporary Turbulence Or Paradigm Shift? European Journal of Risk Regulation, 11(2), 337-342.
• Hayakawa, K., ve Mukunoki, H. (2021). The impact of COVID-19 On International Trade: Evidence From The First Shock. Journal Of the Japanese and International Economies, 60, 101135.
• Hsiao, C. (2003). Analysis of Panel Data. Cambridge; Cambridge University Press,
• İnci, Cihan (2014). Finansal Yönetim Kararlarının Firmanın Karlılığı ve Piyasa Değeri Üzerindeki Etkileri: BİST’deki Sanayi Şirketleri Üzerine Bir Panel Veri Uygulaması, Bülent Ecevit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı Yayımlanmamış Doktora Tezi
• Karamahmutoğlu, M. K. (2022). COVID-19’un sektörlerin finansal performansına etkisinin oran analizi yöntemi ile incelenmesi. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (95), 35-56.
• Kaya Y. (2021). Faaliyet Giderlerinin Finansal Performansa Etkisi: Borsa İstanbul Örneği. Doktora Tezi, Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kars
• Kılıç, Y. (2020). Borsa İstanbul’da COVID-19 (koronavirüs) etkisi. JOEEP: Journal of Emerging Economies and Policy, 5(1), 66-77.
• Kılınç, F., ve Çaliş, Y. E. (2021). Covid-19 Pandemisinin Gida Sektörü Üzerinde Etkisi ve Finansal Performans İle İlişki. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(3), 499-508.
• Kısakürek, M., ve Aydın, Y. (2013). İşletmelerde sermaye yapısı ile kârlılık arasındaki ilişkinin analizi: 1992-2011 yılları arası finansal krizler odaklı BİST’te bir uygulama. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 14(2), 97-121.
• Korkmaz, Ö., ve Karaca, S. S. (2014). Üretim işletmelerinde firma karlılığının finansal belirleyicileri ve BİST imalat sanayi uygulaması. Ege Akademik Bakış, 14(1), 21-29.
• Korkut, Y., Mert E., Zeren, F., ve Altunışık, R. (2020). COVID-19 Pandemisinin Turizm Üzerindeki Etkileri: Borsa İstanbul Turizm Endeksi Üzerine Bir Inceleme. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 19(COVID-19 Special Issue), 71-86.
• Ece, O. ve Güner, M. (2018). Kurumsal Yönetim Uygulamaları İle Firma Piyasa Performansı Ve Firma Finansal Performası Arasındaki İlişkinin Analizi: BIST’da Bir Uygulama. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 22(4), 745-782
• Özcan, M. (2021). COVID 19 pandemisinin turizm ve ulaştırma işletmelerinin finansal performansına etkisi. OPUS International Journal of Society Researches, 17(Pandemi Özel Sayısı), 3542-3567.
• Özata Canlı, S. N., ve Özdemir, M. (2021). COVID-19 pandemisinin finansal etkilerinin belirlenmesi: Türkiye havayolu sektörü üzerine bir uygulama. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 56(2), 657-681.
• Özen, A. K. (2019). Sahiplik ve Sermaye Yapısının Işletmelerin Finansal Performansı Üzerindeki Etkileri: BİST Sınai Endeksi Ve BİST Hizmet Endeksi Firmaları Üzerinde Karşılaştırmalı Bir Uygulama. Gebze Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitiüsü, Kocaeli.
• Özolgun Hande, (2016). “İşletmelerde Mali Yapıyla İlgili Oranlar ve Hesaplanması”, Tekirdağ S.M.M.M. Odası Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı:6.
• Pazarlıoğlu, M.V., Gürler, Ö.K.(2007). “Telekominikasyon Yatırımları ve Ekonomik Büyüme: Panel Veri Yaklaşımı”, Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar.
• Peker, İ., ve Birdoğan, B. (2011). Gri İlişkisel Analiz Yöntemiyle Türk Sigortacilik Sektöründe Performans Ölçümü. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, (7).
• Pelit, İ., & Irmak, E. (2022). COVID-19’un Türkiye’nin Dış Ticaretine Etkisi. Uluslararası Ekonomi ve Yenilik Dergisi, 8(1), 79-97.
• Polat, M. (2016). AR-Ge Yatırımlarının Firmaların Finansal Performansına Etkisi: BIST’te İşlem Gören İmalat Şirketleri Üzerine Bir Uygulama, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı Yayımlanmamış Doktora Tezi
• Sinianskaia, E., Savostina, O., ve Rui, X. (2020). Analysis of the Russian-Chinese Economic Correlation In The Field Of Foreign Trade Relations In The Pandemic. In E3S Web of Conferences (Vol. 222, p. 05019). EDP Sciences.
• Sönmez, D. (2022). Çalışma sermayesi yönetiminin firma karlılığı ve sürdürülebilir büyüme üzerine etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir
• Şahin, E. (2020). Finansal Kriz Dönemlerinde Finansal Gevşeklik Unsurlarının Firma Performansına Etkisi: BİST Sınai Endeksi Örneği.Doktora Tezi, Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tokat.
• Şamiloğlu, F., Öztop, A. O., ve Kahraman, Y. E. (2017). The determinants of firm financial performance: Evidence from Istanbul Stock Exchange (BIST). IOSR Journal of Economics and Finance (Iosr–Jef), 8(6-1), 62-67.
• Şen, H. (2020). Entelektüel Sermaye ve Firma Performansı. (Yüksek lisans tezi). Yöktez. (640894)
• Taysı, K. (2019). Maddi Olmayan Duran Varlıkların Kriz Döneminde Şirket Performansına Etkisi: Türkiye Örneği. Doktora Tezi,Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne.
• Yerdelen Tatoğlu, F. (2017). Panel Zaman Serileri Analizi. İstanbul; Beta Basım Yayın, 2017.
• Tezcan, E. (2017). The relationship between company performance and capital structure, the impact of 2008 crisis: Empirical study on BIST100.Yüksek Lisans Tezi, Yaşar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Vidya, C. T., ve Prabheesh, K. P. (2020). Implications of COVID-19 pandemic on the global trade networks. Emerging Markets Finance and Trade, 56(10), 2408-2421.
• Yavuz, S. (2009). “Hataları Ardışık Bağımlı (Otokorelasyonlu) Olan Regresyon Modellerinin Tahmin Edilmesi”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi.
• Yiğit, F., & Canöz, İ. (2020). The reaction of airline stocks in Europe to the covid-19 pandemic: An event study methodology. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(39), 1309-1326.
• Yücel, S., &veDurak, Í. (2021). Covid-19’un BIST İmalat Sektörü Firmalarına Olan Finansal Etkilerinin Finansal Oranlar ve İstatistiksel Tekniklerle İncelenmesi. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (90), 101-126.
• Zhang, W. W., Dawei, W., Majeed, M. T., & Sohail, S. (2022). Covid-19 and international trade: insights and policy challenges in China and USA. Economic research-Ekonomska istraživanja, 35(1), 1991-2002.