Tax Policies in Turkey Applied in The Period of Second World War

Yıl 2019, Cilt 1, Sayı 4, 391 - 406, 18.12.2019

Rana DAYIOĞLU ERUL Funda BUZ

https://doi.org/10.38009/ekimad.637977

Öz

Second World War, although Turkey did not participate in the war, has forced Turkey to adapt to the conditions of the war economy. Under these conditions, some precautions have been taken by applying regulations such as the National Protection Law, Wealth Tax and Land Crops Tax and among these practices, despite the short-term implementation of the Wealth Tax, it has an important place in Turkish fiscal history. In this study, it is aimed to examine and evaluate the economic and financial situation in Turkey and the practices that aim to prevent the economy from the war conditions during the Second World War. In this regard, Turkey's economic and financial situation in the relevant period have been evaluated in the framework of tax policies implemented during this period; however, it is concluded that preventive precautions did not prevent the economy from the negative effects of the war conditions. In this respect, it is stated that the policies should be implemented by considering the economic and social structure of the society beyond the aim of financial needs.

Anahtar Kelimeler

Second World War, tax policies, National Protection Law, Wealth Tax, Land Crops Tax

İkinci Dünya Savaşı Döneminde Türkiye’de Uygulanan Vergi Politikaları

Öz

İkinci Dünya Savaşı, her ne kadar Türkiye savaşa katılmamış olsa da, Türkiye’yi savaş ekonomisi koşullarına uyum sağlamaya zorlamıştır. Bu koşullar altında Milli Koruma Kanunu, Varlık Vergisi ve Toprak Mahsulleri Vergisi gibi düzenlemelere başvurularak birtakım önlemler alınmış ve bu uygulamalardan özellikle Varlık Vergisi, kısa süreli olarak uygulanmasına rağmen Türk mali tarihinde önemli bir yere sahip olmuştur. Çalışmada, İkinci Dünya Savaşı döneminde Türkiye’nin içinde bulunduğu ekonomik ve mali duruma koşut ve savaş ekonomisi koşullarına önlem amaçlı getirilen uygulamaların incelenmesi ve değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Bu doğrultuda, Türkiye’nin ilgili dönemdeki ekonomik ve mali durumu, bu dönemde uygulanan vergi politikaları çerçevesinde değerlendirilmeye çalışılmış; ancak tedbir amaçlı uygulamaların, savaş koşullarının ekonomi üzerinde oluşturduğu olumsuz etkilere engel olamadığı sonucuna ulaşılmıştır. Bu bakımdan, uygulanan politikaların, mali ihtiyaçları karşılama amacının ötesinde toplumun ekonomik ve sosyal yapısının da gözetilerek uygulamaya konulması gerektiği belirtilmiştir.

Anahtar Kelimeler

İkinci Dünya Savaşı, vergi politikaları, milli koruma kanunu, varlık vergisi, toprak mahsulleri vergisi

Kaynakça

• Akman, Ş. T. ve Akman, İ. S. (2011). “II. Dünya Savaşı Yıllarında Türkiye’de Hububat Üretiminin Vergilendirilmesi”. Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi, 1(2), 73-91.
• Arslan, M. (2016). “2. Dünya Savaşı ve Türkiye’de Savaş Ekonomisi”. Aydın Toplum ve İnsan Dergisi, 2(2), 1-14.
• Ay, H. ve Haydanlı, M. L. (2018). “Kuruluşundan Günümüze Türkiye’de Vergi Yükü ve Gelir Dağılımının Analizi”. Sosyoekonomi, 26(38), 53-70.
• Boratav, K. (Şubat 2015). Türkiye İktisat Tarihi 1908-2009 (20. Baskı). Ankara: İmge Kitabevi.
• Bulutoğlu, K. (1967). Türk Vergi Sistemi. İstanbul: Fakülteler Matbaası.
• Bulutoğlu, K. (1976). Türk Vergi Sistemi. İstanbul: Fakülteler Matbaası.
• Bulutoğlu, K. (1988). Kamu Ekonomisine Giriş. İstanbul: Filiz Kitabevi.
• Çomaklı, Ş. E., Koç, F. ve Yıldırım, K. E. (2012). “Türk Vergi Hukuku Tarihinde Tartışılan Bir Vergi: Toprak Mahsulleri Vergisi”. Hukuk ve İktisat Araştırmaları Dergisi, 4(2), 61-70.
• Dilekci, E. (2018). II. Dünya Savaşı’nda Alınan Olağanüstü Ekonomik Kararlar ve Türk Kamuoyu, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Isparta.
• Dokuyan, S. (2014). “Savaş Ekonomisi ve Varlık Vergisi Üzerine Bir Değerlendirme”. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(2), 23-55.
• Düzkaya, H. (2017). “Türkiye'de Sanayileşme ve İktisadi Gelişme (1946-2010)”. Geçmişten Günümüze Türkiye’nin Toplumsal Yapısı (Edt. E. Yazıcı), Akçağ Basım Yayım.
• Ejder, H. L. (2000). “Türkiye’de Vergi Politikaları”. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4, 127-132.
• Eşiyok, B. A. (2006). “İktisadi Dönemler İtibariyle Türkiye Ekonomisinde Kalkınma (1923-2004)”, Türkiye Kalkınma Bankası A.Ş. Ekonomik Araştırmalar, Ankara.
• Gözcü, A. (2018). “İkinci Dünya Savaşı Türkiye’sinde Ekonomik Durumun Sosyal Hayata Etkilerine Dair Bazı Tespitler”. Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 62, 85-108.
• Güz, N., Yanık, H., Bingöl, M. ve Uğur, Z. B. (2018). “Varlık Vergisinin Yazılı Basında Ele Alınışı”. International Journal of Social Sciences and Education Research, 4(4), 585-600.
• Kayalıdere, G. ve Mastar Özcan, P. (2014). “Atatürk Döneminde (1923-1938) Uygulanan Vergi Politikaları”. Prof. Dr. Fevzi Devrim’e Armağan (Edt. K. Tüğen ve A. Altay), Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları, İzmir, 469-475.
• Kayra, C. (2018). Savaş Türkiye Varlık Vergisi (6. Baskı). İstanbul: Tarihçi Kitabevi.
• Koçak, C. (2007). Türkiye'de Milli Şef Dönemi (1938-1945) (3. Baskı). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Koçtürk, O. M. ve Gölalan, M. (2010). “1923-1950 Türkiye Ekonomisinin Yapısal Analizi”. Üçüncü Sektör Kooperatifçilik, 45(2), s. 48-65.
• Küsmenoğlu, İ. (2010) Cumhuriyet Dönemi Vergi Tarihi-1. Kitap: Osmanlı Devleti’nden 1980’e, Ankara: Oluş Yayıncılık.
• Ökte, F. (1951). Varlık Vergisi Faciası. İstanbul: Nebioğlu Yayınevi.
• Öncel, M., Kumrulu, A. ve Çağan, N. (Temmuz 2012). Vergi Hukuku (Gözden Geçirilmiş, Değişiklikler İşlenmiş 21. Bası). Ankara: Turhan Kitabevi.
• Özbil, A. (2015). Türkiye’de Savaş Ekonomisi Uygulaması Olarak Milli Korunma Kanunu (1940-1946), İstanbul Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Anabilim Dalı, Doktora Tezi, İstanbul.
• Özer, S. (2011). “II. Dünya Savaşı Yılları’nda Uygulamaya Konulan Toprak Mahsulleri Vergisi ve Köylü Üzerindeki Etkisi”. Tarihin Peşinde-Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5, 215-234.
• Özgüven, A. (2002), “Türkiye İktisat Kongresi (17 Şubat-4 Mart 1923)”. Journal of İstanbul Kültür University, 2, 109-124.
• Parasız, İ. (1998). Türkiye Ekonomisi: 1923’ten Günümüze İktisat ve İstikrar Politikaları. Bursa: Ezgi Kitabevi.
• Pur, H. P. (2007). Varlık Vergisi ve Azınlıklar. İstanbul: Eren Yayıncılık.
• Saraçoğlu, F. (Temmuz-Aralık 2009). “1930-1939 Döneminde Vergi Politikası”. Maliye Dergisi, 157, 131-149.
• Şener, S. (2004). “İkinci Dünya Savaşı Yıllarında Türkiye’de Tarım Politikası Arayışları”. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (7), 73-92.
• Taş, R. (1995). "Türk Mali Sisteminin Uzun Dönem (1923-1980) Gelişiminin Yapısal ve Oransal Analiz Yöntemleriyle Değerlendirilmesi”. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 50(1-2), 355-382.
• Tezel, Y. S. (2015). Cumhuriyet Döneminin İktisadi Tarihi (1923-1950). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Toprak, M. (Ocak 2004). “İzmir İktisat Kongresi: Bir Gelecek Perspektifi”. İktisat, İşletme ve Finans, 214, 115-131.
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) (Aralık 2012). İstatistik Göstergeler 1923-2011. Yayın No 3890, Ankara.
• T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı (Temmuz 1996). Yedinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, Vergi Özel İhtisas Komisyonu Raporu. Yayın No: 2454-510.
• T.C. Maliye Bakanlığı Gelirler Genel Müdürlüğü (1979), Bütçe Gelirleri Yıllığı 1977-1978 (1923-1978 Bütçe Gelirleri İstatistikleri), Ankara: Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası.
• T.C. Maliye Bakanlığı Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü (Haziran 1995), Bütçe Gider ve Gelir Gerçekleşmeleri (1924-1995) (Gözden Geçirilmiş 2. Baskı), Sayı: 1995/5, Ankara.
• Utkugün, C. (2016). İkinci Dünya Savaşı Yıllarında Türkiye’de Ekonomik Sıkıntıların Sosyal Hayata Etkileri (1939-1945), Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, Afyonkarahisar.
• Varcan, N. (1987). Türkiye'de Vergi Politikalarının Oluşumu (Cumhuriyet Dönemi). Eskişehir: T.C. Anadolu Üniversitesi Yayınları, No: 208, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Yayınları, No: 43.
• Varlı, A. ve Koraltürk, M. (2010). “II. Meşrutiyet’ten Erken Cumhuriyet’e Milli İktisadın Sürekliliği ve İzmir İktisat Kongresi”. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, IX/20-21, 127-142.
• Yavi, E. (Ocak 2009). Batırılan Bir Ülke Nasıl Kurtarılır? (4. Basım). İzmir: Yazıcı Yayıncılık.