Ar-Ge Harcamaları, Toplam Faktör Verimliliği ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Türkiye Üzerine Bir Ampirik Analiz

Yıl 2024, Sayı: 40, 121 - 133, 26.06.2024

Hamza Çeştepe , Sezin Şıklı

https://doi.org/10.26650/ekoist.2024.40.1386773

Öz

İktisadi büyümenin kaynakları ve etkileriyle birlikte, çeşitli makroekonomik büyüklüklerle ilişkisi de geçmişten günümüze birçok çalışmaya konu olmuştur. Bu çalışmada Ar-Ge harcamaları, toplam faktör verimliliği ve ekonomik büyüme arasındaki ilişki, Türkiye örneğinde ampirik olarak araştırılmıştır. Bu amaçla, Türkiye’nin 1990-2019 dönemi verileri ve Granger nedensellik analizi yöntemi kullanılmıştır. Yapılan analiz neticesinde, Ar-Ge harcamaları ile büyüme ve Ar-Ge harcamaları ile toplam faktör verimliliği arasında tek yönlü nedensellik ilişkisi bulunmuştur. Bu ilişkilerin yönünün ise Ar-Ge harcamalarından büyümeye ve Ar-Ge harcamalarından toplam faktör verimliliğine doğru olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bu bağlamda, Türkiye’nin Ar-Ge’ye önem veren ve Ar-Ge harcamalarını arttırıcı yönde politikalara ağırlık vermesi gerekmektedir. Bunun yanında, toplam faktör verimliliğindeki artışların da büyümeyi olumlu yönde etkilediği göz önüne alındığında, politika yapıcılar Ar-Ge yatırımlarıyla birlikte kaynak verimliliğini artırıcı politikaları da bizzat uygulamaya geçirmeli ve vergi kolaylıkları, finansal ve teknik desteklerle özel sektörü bu konularda teşvik etmelidir.

Anahtar Kelimeler

Ar-Ge Harcamaları, Toplam Faktör Verimliliği, Ekonomik Büyüme, Granger Nedensellik Analizi

An Empirical Analysis of the Relationship between Research and Development Expenditures, Total Factor Productivity, and Economic Growth in Turkey

Öz

Many studies have been conducted on the sources and effects of economic growth and its relationship with various macroeconomic variables. In this study, the relationship between research and development (R&D) expenditures, total factor productivity, and economic growth has been empirically investigated in the case of Turkey. Turkey’s 1990–2019 period data and the Granger causality analysis method were used for this purpose. The analysis discovered a one-way causality relationship between R&D expenditures and growth as well as between R&D expenditures and total factor productivity. In this context, Turkey should focus on policies that prioritize R&D and increase R&D expenditures. Furthermore, given that increases in total factor productivity boost growth, policymakers should implement policies that increase resource efficiency and R&D, and encourage the private sector to invest in these areas through tax breaks, financial incentives, and technical assistance.

Anahtar Kelimeler

Research and Development Expenditures, Total Factor Productivity, Economic Growth, Granger Causality Analysis

Kaynakça

• Açıkgöz, Ş. ve Karpat Çatalbaş, G. (2010). Türkiye ekonomisinde büyümenin kaynakları: Parametrik olmayan bir yaklaşım. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 25(2), 1-22. google scholar
• Adak, M. (2009). Total factor productivity and economic growth. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(15), 49-56. google scholar
• Aksu, L. (2017). Türkiye’de istihdam, verimlilik ve iktisadi büyüme ilişkilerinin analizi. İktisat Politikası Araştırmaları Dergisi, 4(1), 39-94. google scholar
• Alakbarov, N., Gündüz, M. ve Erkan, B. (2018). Türkiye’de ekonomik büyümenin belirleyicisi olarak toplam faktör verimliliği. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 57, 253-270. google scholar
• Alancıoğlu, E. ve Şit, M. (2019). “BRICS ekonomilerinde toplam faktör verimliliği ile ekonomik büyüme ilişkisinin panel veri analizi: 2000-2016 dönemi”, Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 11(20), 29-40. google scholar
• Altın, O. ve Kaya A. A. (2009). Türkiye’de Ar-Ge harcamaları ve ekonomik büyüme arasındaki nedensel ilişkinin analizi. Ege Akademik Bakış, 9(1) 251-259. google scholar
• Apokin, A. Y. & Ipatova I. B. (2016). How R&D expenditures influence total factor productivity and technical efficiency?. Higher School of Economics Research Paper No. 128/EC/2016, 1-52. http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.2747993. google scholar
• Aydın, H. İ. ve Yalçınkaya Ö. (2017). Ar-Ge yatırımlarının toplam faktör verimliliği üzerindeki etkileri: OECD ülkeleri üzerinde panel veri analizi (1994-2014). Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 26, 179-196. google scholar
• Aydoğan, H. (2022). Türkiye ekonomisinde verimlilik ve ekonomik büyüme arasındaki ilişkinin ARDL sınır testi yaklaşımıyla incelenmesi. (Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. google scholar
• Bayar, M. (2013). Doğrudan yabancı yatırımlar, ekonomik büyüme ve dış ticaret İlişkisi: Türkiye Örneği. (Yüksek Lisans Tezi). Zonguldak: Bülent Ecevit Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Zonguldak. google scholar
• Berber, M. (2019). İktisadi Büyüme ve Kalkınma (7. bs). Trabzon: Ekin Yayınları. google scholar
• Blanco, L. R. ve Prieger J. E. (2016). The impact of research and development on economic growth and productivity in the U.S. States. Southern Economic Journal, 82(3), 914—934. https://doi.org/10.1002/soej.12107. google scholar
• Bozkurt, E. ve Toktaş Y. (2018). Büyümenin kaynakları üzerine bir panel veri analizi. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 14(4), 883-896. google scholar
• Çeştepe, H. ve Gençel, H. (2019). Beşeri sermaye ve ekonomik büyüme ilişkisi: Türkiye için nedensellik analizi. Balkan Sosyal Bilimler Dergisi, 8(16), 139-146. google scholar
• Dar, A.& Amirkhalkhali, S. (2017). Fiscal policy, total factor productivity and economic growth ın advanced economies. Applied Econometrics and International Development, 17(2), 5-18. google scholar
• Demirbaş, M., Türkay, H. ve Türkoğlu, M. (2009). Petrol fiyatlarındaki gelişmelerin Türkiye’nin cari açığı üzerine etkisinin analizi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(3) , 289-299. google scholar
• Dereli, D. D. ve Salğar U. (2019). Ar-Ge harcamaları ve büyüme arasındaki ilişki: Türkiye üzerine bir değerlendirme. Journal of Life Economics, 6(3), 345-360. google scholar
• Doğan, E. (2022). Toplam faktör verimliliği, finansal gelişme ve inovasyon ekonomik büyümeyi artırıyor mu?. Anasay, 6(19), 137-153. google scholar
• Duman, K. ve Aydın, K. (2018). Türkiye’de Ar-Ge harcamaları ve GSYİH ilişkisi. Gazi İktisat ve İşletme Dergisi, 4(1), 49-66. google scholar
• Falk, M. (2007). R&D Spending in the high-tech sector and economic growth. Research in Economics, 61(3), 140-147. https://doi.org/10.1016/j.rie.2007.05.002. google scholar
• Fikirli, Ö. ve Çetin, A. K. (2015). Ar-Ge sermaye birikiminin toplam faktör verimliliğine etkisi: Türkiye örneği. Girişimcilik ve İnovasyon Yönetimi Dergisi, 4(2), 147-166. google scholar
• Freimane, R. & Balina S., (2016). Research and development expenditures and economic growth in the EU: A panel data analysis. Economics and Business, 29, 5-11. https://doi.org/10.1515/eb-2016-0016. google scholar
• Genç, M. C. ve Atasoy Y. (2010). AR&GE harcamaları ve ekonomik büyüme ilişkisi: Panel veri analizi. The Journal of Knowledge Economy & Knowledge Management, 5(2), 27-34. google scholar
• Guellec, D. & Van Pottelsberghe De La Potterie, B. (2001). R&D and Productivity Growth: Panel Data Analysis of 16 OECD Countries. OECD Economic Studies, 33, 103-126. https://doi.org/10.1787/eco_studies-v2001-art12-en. google scholar
• Güneş, H. (2019). Ar-Ge harcamaları ile ekonomik büyüme ilişkisi: OECD ülkeleri için panel veri analizi. Sakarya İktisat Dergisi, 8(2), 160-176. google scholar
• Hark, R. ve Gökdemir, L. (2023). Türkiye ekonomisinde verimlilik ve ekonomik büyüme arasındaki ilişkinin ARDL sınır testi yaklaşımıyla incelenmesi. Verimlilik Dergisi, 57(1), 239 - 252. google scholar
• Işık, C. (2016). Türkiye’de toplam faktör verimliliği ve ekonomik büyüme ilişkisi. Verimlilik Dergisi, 2, 45-56. google scholar
• Işık, S. (2018). The impacts of agricultural research and development expenditures on agricultural total factor productivity: Evidence from selected Latin American countries. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 19(2), 17-26. google scholar
• Kamacı, A., Ceyhan M. S. ve Peçe M. A. (2019). Toplam faktör verimliliğinin ekonomik büyümeye etkisi: 15 OECD ülkesi için panel veri analizi. AÇÜ Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 5(1), 22-36. google scholar
• Konat, G. (2021). Türkiye’de Ar-Ge harcamaları ve ekonomik büyüme ilişkisi: Fourier ADL eşbütünleşme analizi. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 17(1), 133-145. google scholar
• Korkmaz, S. (2010). Türkiye’de Ar-Ge yatırımları ve ekonomik büyüme arasındaki ilişkinin VAR modeli ile analizi. Journal of Yaşar University, 20(5), 3320-3330. google scholar
• Lichtenberg, F. R. & Siegel, D. (1991). The impact of R&D investment on productivity: New Evidence using linked R&D-LRD data. NBER Working Paper No. 2901. https://doi.org/10.1111/j.1465-7295.1991.tb01267.x. google scholar
• Peng, L. (2010). Study on relationship between RD expenditure and economic growth of China. Proceedings of the 7th International Conference on Innovation & Management, Wuhan: Wuhan University of Technology Press, 1725-1728. google scholar
• Romer P. M. (1986). Increasing returns and long-run growth. Journal of Political Economy, 94(5), 1002-1037. https://doi.org/10.1086/261420. google scholar
• Saleem, H., Shahzad, M., Khan, M. B., & Khilji, B. A. (2019). Innovation, total factor productivity and economic growth in Pakistan: A policy perspective. Journal of Economic Structures, 8(7), 1-18. https://doi.org/10.1186/s40008-019-0134-6. google scholar
• Sandu, S. & Modoran, C. (2008). The impact of R&D investment on productivity. Annales Universitatis Apulensis Series Oeconomica, 2(10), 1-18. google scholar
• Saygılı, Ş., Cihan, C. ve Yurtoğlu, H. (2001). Verimlilik ve büyüme: Türkiye ekonomisi için ülke karşılaştırmalı bir analiz, Sayıştay Dergisi, (43), 23-56. google scholar
• Singh, N. & Trieu, H. (1996). The role of R&D in explaining total factor productivity growth in Japan, Korea and Taiwan. UCSC, CA Working Paper No. 95064. google scholar
• Soete, L. L. G., Verspagen, B. & Ziesemer, T. H. W. (2019). The productivity effect of public R&D in the Netherlands. Economics of Innovation and New Technology, 29(1), 31-47. https://doi.org/10.1080/10438599.2019.1580813. google scholar
• Sylwester, K. (2001). RD and economic growth. Knowledge, Technology & Policy, 13(4), 71-84. https://doi.org/10.1007/BF02693991. google scholar
• Szarowska, I. (2017). Does public R&D expenditure matter for economic growth? GMM approach. Journal of International Studies, 10(2), 90-103. 10.14254/2071-8330.2017/10-2/6. google scholar
• Taban, S. (2018). İktisadi büyüme (5. bs). Bursa: Ekin Yayınları. google scholar
• Tarı, R. ve Bozkurt, H. (2006). Türkiye’de istikrarsız büyümenin VAR modelleri ile analizi (1991.1-2004.3) . Istanbul University Econometrics and Statistics e-Journal, 0(4), 1-16. google scholar
• Tarı, R. ve Alabaş M. M. (2017). The relationship between RD expenditures and economic growth: The case of Turkey. AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(2), 1-17. google scholar
• Taymaz, E. ve Suiçmez, H. (2005), Türkiye’de verimlilik, büyüme ve kriz. Ankara: MPM Yayını. google scholar
• Verspagen, B. (1995). R&D and productivity: A broad cross-section cross-country look. The Journal of Productivity Analysis, 6, 117-135. https://doi.org/10.1007/BF01073407. google scholar
• Voutsinas, I. & Tsamadias, C. (2014). Does research and development capital affect total factor productivity? Evidence from Greece. Economics of Innovation and New Technology, 23(7), 631-651. https://doi.org/10.1080/10438599.2013.871169. google scholar
• Yıldız R. ve Yıldırım E. (2018). Tez yazma makale hazırlama ve yayınlama kılavuzu (7. bs). Ankara: Detay Yayıncılık. google scholar