Yeni Afyon Müzesi’nin Kamusallık Bağlamında Değerlendirilmesi

Yıl 2024, Cilt: 5 Sayı: 2, 31 - 49, 31.12.2024

Yasemin Demirel Şen

https://doi.org/10.58317/eksen.1522636

Öz

Kamusal mekân ülkemizde kamu ile ilişkili mekânlar olarak algılansa da dünya geneli kullanımına bakıldığında her kesimden kentlinin bir arada olup kültürel ve sosyal aktarımlarda bulunabilecekleri mekânlar olarak tariflenebilir. Müzeler ise günümüzdeki anlamıyla kente ve kentliye ait somut ve soyut kavramları bünyesinde barındıran kamusal mekânlardır. 17. yüzyıldan bugüne dek hem fiziksel anlamda hem de içerik anlamında değişim göstererek ve gelişerek var olan müzeler bugün depolama ve sergi işlevinden çok farklı bir noktadadır. Bulunduğumuz yüzyılda sergi ve depolama gibi mevcut ve eski işlevlerine ilave olarak tiyatro, atölye, konser, çocuk ve eğitim mekanlarını da barındıran müzeler kimi zaman çağdaş müze olarak da nitelendirilmekte olup kentlinin kamusal anlamda pek çok ihtiyacına cevap verir niteliktedir. Bu anlamda da müzeler kentler ve kentliler adına önem taşımaktadır.
Ülkemiz için bir röper noktası niteliği taşıyan Afyon kenti çevre yolu üzerinde bulunan Yeni Afyon Müzesini kamusallık bağlamında ele almak bu çalışmanın içeriğini oluşturmaktadır. Bu bağlamda öncelikli olarak ülkemizde müzecilik tarihi hatırlatılmış ve müzeciliğin kamusallaşma serüvenindeki etken tarihlerine değinilmiştir. Çalışmanın devamında Afyon kentinin tarihsel süreçte müzeleri ve Yeni Afyon Müzesi hakkında bilgi verilmiştir. Son olarak Yeni Afyon Müzesi çevresel ve mimari faktörler çerçevesinde Afyon kentinde tarihsel süreçte var olan eski müzelerle karşılaştırmalı olarak değerlendirilmiştir. Bu değerlendirme müzenin mimari olarak ele alınmasını, eski müzelerle karşılaştırılmasını, çevre yapılar ve alanlar ile olan ilişkisini ve güncel kamusal kullanımını kapsamaktadır. Müze binasının yeni olmasıyla birlikte mekânsal olarak içerdiği potansiyeller üzerinden kamusallığının artırılmasına yönelik öneriler sunulmuş ve literatüre katkı sağlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türkiye’de Müzecilik, Kamusallık, Afyon Müzesi, Kamusal mekan, Çağdaş müze

Evaluation of the New Afyon Museum in the Context of Publicity

Öz

Although public spaces are perceived as public-related spaces in our country, when we look at their use around the world, they can be described as spaces where citizens from all walks of life can come together and engage in cultural and social transfers. Museums, in their current sense, are public spaces that embody concrete and abstract concepts of the city and its citizens. Museums, which have existed by changing and developing both physically and in terms of content since the 17th century, are today at a very different point from their storage and exhibition functions. In our century, museums, which host theatres, workshops, concerts, children's and education venues in addition to their current and old functions such as exhibition and storage, are sometimes described as contemporary museums and meet many public needs of the citizens. In this sense, museums are important for cities and their citizens.
The content of this study is to consider the New Afyon Museum, located on the ring road of Afyon city, which is a landmark for our country, in the context of publicity. In this context, first of all, the history of museology in our country is reminded and the effective dates in the publicization adventure of museology are mentioned. In the continuation of the study, information is given about the historical museums of Afyon city and the New Afyon Museum. Finally, the New Afyon Museum was evaluated comparatively with the old museums that existed in the city of Afyon throughout history within the framework of environmental and architectural factors. This evaluation covers the architectural consideration of the museum, its comparison with old museums, its relationship with surrounding structures and areas, and its current public use. Although the museum building is new, suggestions have been made to increase its publicity through its spatial potentials and a contribution to the literature has been made.

Anahtar Kelimeler

Museology in Turkey, Afyon Museum, Publicity, Public space, Contemporary museum

Kaynakça

• Aoki, M. (2002). Léon Parvillée: Osmanlı modernleşmesinin eşiğinde bir Fransız sanatçı. İstanbul Teknik Üniversitesi, Sosyal bilimler Enstitüsü, yayımlanmamış doktora tezi, İstanbul.
• Artun, A. (2008). Müzecilikte Kamusallığın Kaynakları ve Özel Müzeler. 26. Müzeler Haftası: Geçmişten geleceğe Türkiye’de müzecilik sempozyumu bildiriler kitabı içinde, Ankara: Vekam, ss. 97-103.
• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi BCA, 30.1/114-721-4.
• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi BCA, 30.18.1.2/88-87-15.
• Bennett, T. (1995). The birth of the museum: History, theory, politics. Londra: Routledge.
• Carmona, M., Heath, T., Oc, T. ve Tiesdell, S., (2003). Public places – urban spaces: The dimensions of urban design. Oxford: Architectural Press Ltd.
• Cezar, M. (1971). Sanatta Batıʼya açılış ve Osman Hamdi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Classen, C. (2007). Museum manners: The sensory life of the early museum. Journal of Social History, 40 (4), 895-914.
• Cumhuriyet Senatosu Tutanak Dergisi (1963b). Yetmişikinci Birleşim, D.1, C.11, T.2.
• Çaha, Ö. (2005). Mahrem kamusal alan, L. Sunar (Editör), Sivil bir kamusal alan içinde, s. 143-163. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Çaha, Ö. (2006). İdeolojik Kamusalın Sivil Kamusala Dönüşümü, A. Karadağ (Editör), Kamusal alan ve Türkiye içinde, s. 159-191. Ankara: Asil Yayın Dağıtım Şirketi.
• Çelik, Z. (1992). Displaying the Orient: Architecture of Islam at nineteenth-century world’s fairs. Berkeley: University of California Press.
• Çetin, Y. (2007). Mustafa Kemal Atatürk Döneminde (1920- 1938) müze ve eski eserler konusunda yapılan çalışmalar, Sanat Dergisi, 12, 117-121.
• Çetinkaya, Y. D. (2008). 1908 Devrimi’nde alan ve kitle siyasetinin dönüşümü, İ.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 38, 125-140.
• Çubuk, M. (1991). Kamu mekânları ve kentsel tasarım, Kamu mekânları tasarımı ve kent mobilyaları sempozyumu 1989, ss. 15-17, Mimar Sinan Üniversitesi Mimarlık Fakültesi, İstanbul.
• De Rojas, C. ve Camarero, C. (2008). Visitors’ experience mood and satisfaction in a heritage context: evidence from an ınterpretation center. Tourism Management, 29 (3), 525-537.
• Die Presse, 25.4.1873; Wanderer, 25.4.1873; Neue Preussische Zeitung, 1.5.1873; Weltausstellungs-Zeitung, 26.4.1873 cited in Göğüş, 179.
• Falk, J. H. ve Dierking, L. D. (2000). Learning from museums: Visitor experiences and the making of meaning. Nashville, TN: American Association of State and Local History.
• Gellner, E. (1992). Postmodernism, region and religion, Londra: Routhledge.
• Greenhill, E.H. (1992). Museums and the shaping of knowledge. Londra, New York: Routledge.
• Göğüş, C. (2006). 19. yy. Avusturya gazeteleri ışığında Osmanlı İmparatorluğu'nun 1873 Viyana Dünya Sergisine katılımı. yayımlanmamış yüksek lisans tezi. İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Habermas, J. (2004). Giriş: Kamusal alanın sınırları, Kamusal alan içinde, M. Özbek (Editör), ss. 9-19. İstanbul: Hil Yayınları.
• Habermas J. (2014). Kamusallığın yapısal dönüşümü. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kaya, Ş. ve Güzel, H. (2007). Türkiye’de müzecilik 100 müze 1000 eser, C.I-II, İstanbul: Kültür Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Kent tarihi ve müzeleri Arşivi (2013). Çekül ve Tarihi Kentler Birliği.
• Köksal, A. H. (2013) Özel müzede kamusal alanın dönüşümü, Genç Sanat, 215.
• Madran, E. (1996). Cumhuriyet’in ı̇lk otuz yılında (1920-1950) koruma alanının örgütlenmesi - 1, ODTÜ Mimarlık Fakültesi Dergisi, 16(1-2), 59-97.
• Oğan, A. (1947). Türk müzeciliğinin 100’üncü yıldönümü, Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu, İstanbul.
• Önder, M. (1989). Atatürk ve müzeler, ATAM, 6 (16), 63-74.
• Önge, M. (2018). Kültür mirasını tanımlamak ı̇çin Türkiye’de kullanılan ı̇lk özgün terim: Âsâr-ı Atîka, Avrasya Terim Dergisi, 6(1), 8-14.
• Öz, T. (1948). Ahmet Fethi Paşa ve müzeler, s 1, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Özbek, M. (2004). Giriş: Kamusal alanın sınırları, Kamusal alan içinde, M. Özbek (Editör), s.19-91. İstanbul: Hil Yayınları.
• Özer, İ. (2023). Cumhuriyet Dönemi Türk müzeciliği, Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 3, 273-287.
• Özkasım H.ve Ögel, S. (2005). Türkiye’de müzeciliğin gelişimi, İTÜ Dergisi, 2(1), 96-102.
• Özlü, N. (2018). From imperıal palace to museum: The Topkapı Palace during the long nineteenth century, yayımlanmamış doktora tezi, Boğaziçi Üniversitesi, İstanbul.
• Samsroth, K. (1995). Grundlagen der Stadtraumgestatung. Viyana: Wien Stadtraum.
• Shabbar, N. (2001). Çocuklar ı̇çin müze eğitimi, Kent, toplum, müze: Deneyimler-katkılar, toplumsal tarih müzesi kuruluş sorunları sempozyumu, Ed. B. Madran, ss. 68-69. İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı.
• Sitte, C. (1965). City planning according to artistic principles, Londra: Phaidon Press.
• Şahin, M. (2020). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e müzecilik tarihi (1846-1938). İstanbul: Kitapyurdu Yayıncılık.
• Şapolyo, E. B. (1936). Müzeler tarihi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• TBMM Zabıt Ceridesi (1942). Kırk ı̇kinci ı̇nikat, D.VI, C.24, İ.3.
• TBMM Zabıt Ceridesi (1944). Seksen altıncı ı̇nikat, D.7, C.12, İ.1.
• TBMM Zabıt Ceridesi (1955). Otuz beşinci inikat, D.10, C.5, İ.1.
• TBMM Tutanak Dergisi (1986). 37’inci birleşim, D.17, C.33, İ.4.
• T.C. Resmî Gazete (1973). 14527 sayılı Resmî Gazete, 25 Nisan 1973.
• Tekinsoy, B. (2022). Halk eğitiminin taşra uygulamalarına bir örnek: Çorum Halkevi halk dershaneleri ve kurslar şubesinin faaliyetleri, ASOBİD, 12, 49-65.
• Weber, M. (2000). Şehir / Modern kentin oluşumu, çev. M. Ceylan, İstanbul: Bakış Yayınları.
• Yükselbaba, Ü. (2008). Kamusal alan modelleri ve bu modellerin bağlamları, İÜHFM C. LXVI, 2, 227-272.