Dijital Okuryazarlık Becerisi Ölçeği: Güvenirlik ve Geçerlik Çalışması

Yıl 2024, Cilt: 20 Sayı: 1, 38 - 48, 30.06.2024

Mehtap Özden , Engin Meydan , Göknur Günay

https://doi.org/10.17244/eku.1359401

Öz

Bu çalışmanın amacı öğretmenler ve öğretmen adayları için kullanılacak güvenilir ve geçerli bir dijital okuryazarlık becerisi ölçeği geliştirmektir. Çalışma nicel desende ölçekleme temelli bir araştırmadır. Ölçekleme yapılmak üzere betimsel tarama modeli kullanılmıştır. Literatürde kabul gören dijital okuryazarlık çerçevelerinden ve aynı zamanda MEB’in öğretmenler için hazırladığı dijital okuryazarlıkla ilgili kılavuzda da boyutlarına yer verilen bir çalışma temel alınarak soru havuzu oluşturulmuş, uzman görüşü neticesinde 24 maddeye indirilen olası ölçekle veri toplanmıştır. 150 katılımcıdan veri alınmış ve analizler sonucunda (Önce Cronbach Alpha güvenirlik katsayısına bakılmış, daha sonra KMO ve Bartlett’s Testi sonuçlarının referans değerler aralığında çıkmasıyla açımlayıcı faktör analizi ve doğrulayıcı faktör analizi yapılmıştır.) bazı maddeler silinmiştir. Neticede 15 maddelik, 5’li likert tipinde hazırlanmış, “kazanıma uygun araç seçimi ve yönlendirme, eleştirel okuma, güvenli ve eleştirel yazma” olmak üzere 3 faktörlü, toplam varyansın yaklaşık %56’sını açıklayan, Cronbach Alpha güvenirlik katsayısı 0,887 olan bir ölçek elde edilmiştir. Elde edilen bu ölçekle beraber literatürde sık rastlanan eğitimle ilgili diğer dijital okuryazarlık ölçekleriyle beraber tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Dijital okuryazarlık, dijitalleşme, ölçek, öğretmen, faktör

Destekleyen Kurum

Araştırmaya destek vermiş herhangi bir kurum bulunmamaktadır.

Digital Literacy Skills Scale: Reliability and Validity Study

Öz

The purpose of this study is to develop a reliable and valid digital literacy skills scale for teachers and pre-service teachers. The study is a scaling-based research in quantitative design. Descriptive survey model was used for scaling. A question pool was created based on the digital literacy frameworks accepted in the literature and a study whose dimensions are also included in the digital literacy guide prepared by the Ministry of National Education for teachers, and data were collected with a possible scale reduced to 24 items as a result of expert opinion. Data were collected from 150 participants and some items were deleted as a result of the analyses (First, Cronbach's Alpha reliability coefficient was examined, then exploratory factor analysis and confirmatory factor analysis were performed when KMO and Bartlett's Test results were within the range of reference values). As a result, a 15-item, 5-point Likert-type scale was obtained with 3 factors, namely "selecting and guiding the appropriate tool for the outcome, critical reading, safe and critical writing", explaining approximately 56% of the total variance, with a Cronbach Alpha reliability coefficient of 0.887. This scale was discussed together with other digital literacy scales related to education that are frequently encountered in the literature.

Anahtar Kelimeler

Digital literacy, digitalization, scale, teachers, factor

Kaynakça

• Bayrakcı, S., ve Narmanlıoğlu, H. (2021). Digital Literacy as Whole of Digital Competences: Scale Development Study. Düşünce ve Toplum Sosyal Bilimler Dergisi, 3(4), 1-30. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/dusuncevetoplum/issue/63163/945319
• Boutin, G. (2004). L’approche par compétences en éducation: un amalgame paradigmatique. Connexions, (1), 25-41.
• Buckingham, D. (2015). Defining digital literacy-What do young people need to know about digital media?. Nordic journal of digital literacy, 10(Jubileumsnummer), 21-35.
• Büyüköztürk, Ş. (2011). Sosyal Bilimler için Veri Analizi El Kitabı. Ankara: Pegem Akademi. Sayfa 141.
• Creswell, J. W., & Poth, C. N. (2016). Qualitative inquiry and research design: Choosing among five approaches. Sage publications.
• Çocuk, H. E. (2020). Dijital Öykü Uygulamalarının Türkçe Öğretmen Adaylarının Akademik Başarılarına, Dijital Okuryazarlık ve Türkçe Öğretimi Özyeterlik Algılarına Etkisi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Mersin Üniversitesi, Mersin.
• Er, S., & Aral, N. (2008). Yapılandırmacı yaklaşıma göre düzenlenmiş sınıflarda öğretmenin rolü. Ekev Akademi Dergisi, 12(35), 391-396.
• Güneş, F. (2016). Türkçe öğretiminde beceri uyuşmazlığı sorunları ve çözüm önerileri. Bartın University Journal of Faculty of Education, 5(2), 205-222.
• Hamutoglu, N. B., Güngören-Canan, Ö., Kaya-Uyanık, G. ve Gür-Erdoğan, D. (2017). Dijital Okuryazarlık Ölçeği: Türkçe ’ye uyarlama çalışması. Ege Eğitim Dergisi, 18(1), 408- 429.
• JISC (2014). Developing Students’ Digital Literacy.Digital Capabilities Framework. Erişim adresi: https://www.jisc.ac.uk/guides/ developing-students-digital-literacy . Erişim Tarihi: 09.10.2020
• Kalaycı, R. (2023) 21. Yüzyıl dijital okuryazarlık becerileri ölçeğinin geliştirilmesi, geçerlik ve güvenirlik çalışması (Tez No. 793544) [Yüksek Lisans tezi, Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Karasar, N. (2017). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık
• Kline, P. (1994). An Easy Guide To Factor Analysis. New York: Routledge.
• MEB (2020). Dijital Okuryazarlık Öğretmen Kılavuzu-Etkili dijital okuryazarlar olmaları için öğrencilerinize nasıl destek olabilirsiniz?, https://efeler.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2020_12/17092903_dijital_okur_yazar.pdf Erişim tarihi: 12.08.2023.
• Nabiyeva, N. (2022). COVID-19 pandemisi sürecinde psikiyatri hastalarının telepsikiyatrihizmetlerini kullanma sıklığı ve dijital okuryazarlık düzeyinintelepsikiyatrik uygulamaların kullanımı üzerindeki etkisi [Tıpta Uzmanlık Tezi, Akdeniz Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Ocak, G., ve Karakuş, G. (2018). Öğretmen Adaylarının Dijital Okur-Yazarlık Öz-Yeterliliği Ölçek geliştirme çalışması. Kastamonu Education Journal. 26(5), 1427-1436.
• Pala, Ş. M., ve Başıbüyük, A. (2020). 10-12 yaş grubu öğrencileri için Dijital Okuryazarlık Ölçeği geliştirme çalışması. Akdeniz Araştırmaları Dergisi, 14(33), 542-565. doi: 10.29329/mjer.2020.272.25
• Payton, S. ve Hague, C. (2010). Digital Literacy in Practice. Case Studies of Primary and Secondary Classrooms. Futurelab Innovation in Education. www.futurelab.org.uk Erişim adresi: https://www.nfer.ac.uk/publications/FUTL06/FUTL06casestudies.pdf. Erişim tarihi: 08.08.2023
• Samaniego, J. M. (2023). A cartography of digital literacy. Conceptual categories and main issues in the theorization and study of digital literacies. Digital Education Review, (43), 68-86.
• Schumacker, R. E., & Lomax, R. G. (2002). A Beginner's Guide To Structural Equation Modeling.
• Şahin, A., Asal Özkan, R. ve Turan, B. N. (2022). İlkokul öğrencilerine yönelik dijital okuryazarlık ölçeğinin geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 10(3), 619-630.
• Üstündağ, M.T., Güneş, E.,ve Bahçivan, E. (2017). Turkish adaptation of Digital Literacy Scale and investigating pre-service science teachers’ digital literacy. Journal of Education and Future, 12: 19-29.
• Yağar, F., & Dökme, S. (2018). Niteliksel araştirmalarin planlanmasi: Araştirma sorulari, örneklem seçimi, geçerlik ve güvenirlik. Gazi Sağlık Bilimleri Dergisi, 3(3), 1-9.
• Yaşlıoğlu, M. M. (2017). Sosyal bilimlerde faktör analizi ve geçerlilik: Keşfedici ve doğrulayıcı faktör analizlerinin kullanılması. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 46, 74-85.