Pir Sultan Abdal Kültür Derneği Tokat Şubesi’nin Kuruluşu, Faaliyetleri, Sorunları ve Beklentileri

Yıl 2024, , 3 - 31, 30.06.2024

Şaban Banaz

https://doi.org/10.18403/emakalat.1473934

Cited By: 1

Öz

Pir Sultan Abdal Kültür Dernekleri, marjinal olarak ifade edilen birçok etnik ve ideolojik grubu bünyesinde barındırması nedeniyle Türkiye’deki Alevî örgütler içerisindeki en tartışmalı yapılardandır. Tokat il merkezinde yaşayan Alevîlerin bir kısmı bu yapıya bağlı olan dernek ve cemevi çatısı altında faaliyetlerini yürütmektedir. Pir Sultan Abdal Derneği Tokat Şubesi, Sivas’taki Madımak Olayından hemen sonra, 1994 yılında Tokat il merkezinde kurulmuştur. Bu makalede Tokat’ta yaşayan ve Pir Sultan Abdal Derneği etrafında faaliyetlerini yürüten Alevîlerin, faaliyetleri, sorunları ve birtakım beklentileri ele alınmış; bu faaliyetlerin genel merkez tarafından belirlenen düşünce ve tavırlarla bir farklılığının olup olmadığı tespit edilmiştir. Katılımlı gözlem ve mülakat tekniklerinden faydalanılarak hazırlanan bu çalışmada betimleyici metot merkeze alınmış; ele alınan konular hakkında hiçbir kişisel yorum ve yargılama yapılmadan, ortaya çıkan bilgi ve bulgular olduğu gibi aktarılmaya çalışılmıştır. Araştırma sonunda özetle, Pir Sultan Abdal Derneği Tokat Şubesi’nin genel merkez tarafından sergilenen düşünce ve tutumlarla uyumlu olduğu, geleneksel Alevîlik anlayışından uzak olduğu ve yeni kurulan Alevî-Bektaşî Kültür ve Cemevi Başkanlığı’na karşı olduğu saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

İslam Mezhepleri Tarihi, Alevîlik, Tokat, Pir Sultan Abdal Derneği, Cemevi

Etik Beyan

Bu çalışma için Tokat GaziosmanPaşa Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bililer Araştırmaları Etik Kurulu'ndan 14.11.2023 tarih ve 18/7 karar saysı ile izin alınmıştır.

Establishment, Activities, Problems and Expectations of Pīr Sulṭān Abdāl Cultural Association Tokat Branch

Öz

Pīr Sulṭān Abdāl Cultural Associations are one of the most controversial structures among the ʿAlawī organizations in Turkey because they include many ethnic and ideological groups that are considered marginal. Some of the ʿAlawīs living in Tokat city center carry out their activities under the roof of associations and cemevi affiliated with this structure. Pīr Sulṭān Abdāl Association Tokat Branch is an ʿAlawī organization established in the city center of Tokat in 1994, right after the Madımak Incident in Sivas. In this article, the activities, problems, and some expectations of the ʿAlawīs living in Tokat and carrying out their activities around the Pīr Sulṭān Abdāl Association are discussed; It has been determined whether these activities have any differences with the thoughts and attitudes determined by the headquarters. In this study, which was prepared using participant observation and interview techniques, the descriptive method was centered; The resulting information and findings have been tried to be conveyed as they are, without making any personal comments or judgments about the topics discussed. At the end of the research, in summary, it was determined that Pīr Sulṭān Abdāl Association Tokat Branch was compatible with the thoughts and attitudes exhibited by the headquarters, that they were far from the traditional understanding of ʿAlawīsm and that they were against the newly established ʿAlawī- Bektās̲h̲ī Culture and Cemevi Presidency.

Anahtar Kelimeler

History of Islamic Sects, ʿAlawīsm, Tokat, Pīr Sulṭān Abdāl Association, Cemevi

Kaynakça

• Albayrak, Nurettin. “Pir Sultan Abdal”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 34/277-278. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2007.
• AleviHaber, (AleviHaber.com). “Tokat Cemevi Hizmete Açıldı”. Erişim 11 Ekim 2023. https://www.alevihaber.com/tokat-cemevi-hizmete-acildi-22355h.htm
• Arseven, Ali Doğan. Alan Araştırmalarında Yöntem. Ankara: Gündüz Yayınları, 1993.
• Atalar, Tuğba. Alevî Kimliği İçinde Farklı Alevîlik Algıları: Pir Sultan Abdal Kültür Derneği ve Cem Vakfı Örneği. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2011.
• Bakan, Dilek. Alevî Bektaşî Geleneğinde Hubyar Sultan. Aydın: Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2011.
• Banaz, Şaban. “Alevî-Bektaşî Kültür ve Cemevi Başkanlığı Projesi ve Bazı Alevî Dernek ve Federasyonlarının Tepkileri”. İslami İlimlerde Araştırmalar 1, ed. Şaban Banaz. Ankara: Sonçağ Yayınları 2023.
• Balcı, Ali. Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntem, Teknik ve İlkeler. Ankara: Pegem Akademi Yayınları, 11. Basım, 2015.
• Bozkuş, Metin. Sivas Aleviliği. Isparta: Fakülte Kitabevi Yayınları, 2006.
• Büyüköztürk, Şener vd. Eğitimde Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi Yayınları, 31. Basım, 2021.
• Çetin, Burhan. Din Fenomenolojisi Bağlamında Bektaşîlik Tokat İli Örneği. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
• Demir, Ahmet İshak-Şanlı, Yaşar. “Cem Dergisi’nin Sunumuyla Alevilik’te İnançlar”. e-makâlât Mezhep Araştırmaları Dergisi 10/1 (Bahar 2017), 51-76.
• Demir, Ahmet İshak-Şanlı, Yaşar. “Cem Dergisi’ne Göre Alevilik’te Sosyal Hayat, Kurumlar ve Gelenekler”. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6/11 (Mayıs 2017), 7-51.
• Fığlalı, Ethem Ruhi. Günümüz İslam Mezhepleri. İzmir: İzmir İlahiyat Vakfı Yayınları, 2008.
• Güneş, Deniz. Tokat Yöresi Alevî-Bektaşî İnancında Zâkirlik Geleneği. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2013.
• Karasar, Niyazi. Bilimsel Araştırma Yöntemi Kavramlar İlkeler Teknikler. Ankara: Nobel Yayınları, İkinci Yazım, 37. Basım, 2022.
• Kaya, Aliye. İstanbul Alibeyköy ve Taşdelen Cemevlerindeki Cem Törenlerinde Tokat Hubyar/Sıraç Köylülerince İcra Edilen Müzikal Eserlerin Tespiti ve Değerlendirilmesi. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Kehl-Bodrogi, Krisztina. Kızılbaşlar/Alevîler. çev. Oktay Değirmenci-Bilge Ege Aybudak. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, Birinci Basım, 2012.
• Keskin, Yahya Mustafa. Kentleşme Sürecinde Alevîlik. İstanbul: Tuğra Kitabevi Yayınları, 2020.
• Koçak, Ali Rıza. Tokatlı Alevî Halk Şairlerinde Allah, Hz. Muhammed, Hz. Ali Algısı. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2016.
• Kökel, Coşkun. “Tokat Bölgesinde Yerleşik Bir Alevî Topluluk: Güvenç Abdal Ocaklıları-Kürtünlüler”. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Tokat Tarihi ve Kültürü Sempozyumu. ed. Ali Açıkel vd. 3/47-64. Ankara: Salmat Basım ve Yayıncılık, 2015.
• Kutlu, Sönmez. İslam Mezhepleri Tarihine Giriş. İstanbul: Dem Yayınları, 2010.
• Kutlu, Sönmez. “İslam Mezhepleri Tarihinde Usul Sorunu”. İslami İlimlerde Metodoloji/Usûl Meselesi I. ed. İsmail Kurt ve Seyit Ali Tüz. 1/391-440. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2005.
• Mazlum, Ahmet- Dündar, Derya Gürtaş. “Sıraç Alevîlerinde Orta Çağ Tarikatlarından Yesevîlik ve Bektaşîlik İzleri: Hafik Beydili ve Tokat Hubyâr Örneği”, Avrasya Uluslararası Araştırma Dergisi 11/36 (2023), 275-300. https://doi.org/10.33692/avrasyad.1288442
• Melikoff, Irene. Uyur İdik Uyardılar. çev. Turan Alptekin. İstanbul: Demos Yayınları, 2011.
• Ocak, A. Yaşar. “Alevî-Bektaşî Düşüncesi Hakkında Genel Bilgiler”, I. Uluslararası Hacı Bektaş Velî Sempozyumu Bildirileri. Ankara: Hacı Bektaş Velî Anadolu Kültür Vakfı Yayınları, 2000.
• Onat, Hasan-Kutlu, Sönmez. İslam Bilimlerinde Yöntem. Ankara: Ankuzem Yayınları, 2009.
• Öktem, Niyazi. Anadolu Alevîliğinin Senkretik Yapısı. İstanbul: Truva Yayınları, Birinci Baskı, 2011.
• Öztelli, Cahit. Kul Nesîmî. İstanbul: Demos Yayınları, 2017.
• Pir Sultan Abdal Kültür Sanat Dergisi. Ankara: Pir Sultan Abdal Kültür Derneği Yayınları, 4/1996.
• Rençber, Fevzi. Hakk Muhammed Ali Aşkı/Adıyaman Alevileri. İstanbul: Gece Kitaplığı Yayınları, 2016.
• Rençber, Fevzi. Tarihsel ve Kültürel Boyutlarıyla Alevîlikte Cem ve Cemevleri. Mardin: Şırnak Üniversitesi Yayınları, 2018.
• Sarıkaya, Mehmet Saffet. Anadolu Alevîliğinin Tarihsel Arka Planı. İstanbul: Frida Yayınları, 2012.
• Sarıkaya, Mehmet Saffet. “Prof. Dr. Hasan Onat’ın Alevilik-Bektaşilikle İlgili Görüşlerine Dair Bir İnceleme”, e- makâlât Mezhep Araştırmaları Dergisi 14/1 (Bahar 2021), 281-306.
• Tepecik, Melike. Keçecibaba Ocağı Üzerine Nitel Araştırma. Ankara: Hacı Bayram Velî Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Tepecik, Melike. “Tokat Aleviliğinde Hızır İnancı”. Uluslararası Geçmişten Günümüze Tokat’ta İlmî ve Kültürel Hayat Sempozyumu. ed. Hanefi Vural vd. 1/63-84. Tokat: Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi Yayınları, 2018.
• tokat.gov.tr (T.C. Tokat Valiliği). “Pir Sultan Abdal Derneği Semahlar Eşliğinde Hizmete Açıldı” (Erişim 12 Kasım 2023). http://www.tokat.gov.tr/pir-sultan-abdal-dernegi-cemevi-semahlar-esliginde-hizmete-a-ildi-
• tokat.gov.tr (T.C. Tokat Valiliği). “Kerbela Şehitleri Anıldı” (Erişim 13 Kasım 2023). http://www.tokat.gov.tr/kerbela-sehitleri-anildi
• Tokat Pir Sultan Abdal Kültür Derneği, “Turhal Pir Sultan Abdal Kültür Derneği Açılışı” Facebook. 15 Aralık 2018, 19:30. Erişim 12 Kasım 2023. https://www.facebook.com/tokatpsakd/videos/2042761962504461? locale=tr_TR
• Tokat Pir Sultan Abdal Kültür Derneği, “Dernek Bağlama Kursu” Facebook. 5 Aralık 2018, 18:00. Erişim 12 Kasım 2023. https://www.facebook.com/tokatpsakd/videos/553150600045815?locale=tr_TR
• Tokat Pir Sultan Abdal Kültür Derneği, “Derneğimizin ücretsiz Kurs İmkanları” Facebook. 4 Kasım 2022, 18:30. Erişim 12 Kasım 2023. https://www.facebook.com/photo/?fbid=536277695210315&set=pcb. 536278435210241&locale =tr_TR
• tokatpirsultan.com (tokatpirsultan). “Yönetim Kurulu” (Erişim 12 Kasım 2023). https://www.tokatpirsultan.com/site/yonetim-kurulu/
• tokatpirsultan.com (tokatpirsultan). “Karadeniz Alevî Örgüt Temsilcileri Piri Baba’da Buluştu” (Erişim 11 Kasım 2023). https://www.tokatpirsultan.com/site/kardeniz-alevi-orgut-temsilcileri-piri-babada-bulustu/
• Tuna, Hacer. Pir Sultan Abdal Kültür Sanat Dergisi’nde Sunulan Alevîlik. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2011.
• Üçer, Cenksu. Tokat Yöresinde Geleneksel Alevîlik, Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 1. Basım, 2005.
• Üçer, Cenksu. “Tokat Örneğinden Hareketle Alevîlik Üzerine Bir Değerlendirme”, Hacı Bektaşi Velî Araştırma Dergisi 34 (2005), 229-268.
• Üçer, Cenksu. “Alevîlik; Yapılar, Grupların Temel Özellikleri ve Bazı Mülahazalar”. Dini Araştırmalar 12/33 (Haziran 2009), 63-88.
• Üçer, Cenksu. “Cemevlerine Yasal Statü Verilmesi ve Bu Kapsamda Yürütülen Bazı Tartışmalara Dair”. e- makâlat Mezhep Araştırmaları Dergisi 15/2 (2022), 337-438.
• Üçer, Cenksu. “Geleneksel Alevîlikte Ehl-i Beyt Anlayışı Tokat Yöresi Örneği”, Marife Dini Araştırmalar Dergisi 4/3 (Aralık 2004), 257-272.
• Üçer, Cenksu. “Bir Alan Araştırmasının Anatomisi: Tokat Yöresi Alevîleri, Tarihçesi, İnançları, Örf ve Adetleri”, Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 20/20-21 (Mart 2005), 35-67.
• Üçer, Cenksu. “Tokat Bölgesindeki Alevi Ocakların Yapılanması ve Dedelerin Tanımlarından Hareketle Alevilik Üzerine Bir Değerlendirme”, 2. Uluslararası Türk Kültür Evreninde Alevilik ve Bektaşilik Bilgi Şöleni. ed. Filiz Kılıç vd. 1/185-2004. Ankara: Türk Kültürü Hacı Bektaşi Veli Araştırma Merkezi Yayınları, 2007.
• Üzüm, İlyas. Günümüz Alevîliği, İstanbul: İsam Yayınları, 1. Basım, 1997.
• Üzüm, İlyas. Tarihsel ve Kültürel Boyutlarıyla Alevîlik, İstanbul: İsam Yayınları, 4. Basım, 2008.
• Yalçınkaya, Ayhan. “Hafıza Savaşlarından Sahiplenişmiş Şehitliğe: Madımak Katliamı Örnek Olayı”. Ankara Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi 66/3 (2011), 333-394.
• Yıldırım, Rıza. Geleneksel Alevîlik: İnanç, İbadet, Kurumlar, Toplumsal Yapı, Kollektif Bellek. İstanbul: İletişim Yayınları, 4. Basım, 2021.
• Yıldız, Harun. Anadolu Alevîliği. Ankara: Araştırma Yayınları, 2004.