Vîrânî Baba'nın İlm-i Cavidan / Fakrnâme’sinde Hurufî Unsurlar

Yıl 2015, , 43 - 66, 26.04.2016

Hasan Hüseyin Ballı

https://doi.org/10.18403/emakalat.30235

Cited By: 1

Öz

Virani Baba, XV-XVI. veya XVI-XVII. yüzyıllarda yaşamış ve Bektaşî çevrelere önemli etkilerde bulunmuş mutasavvıf şairdir. Onun iki önemli eserinden birisi olan İlm-i Câvidan/Fakrnâme, genelde Tasavvufî konulardan bahseden özelde ise Bektaşîliğin eklektik yapısını gösteren değerli bir kaynaktır. Bundan dolayıdır ki eser geçmişte Bektaşi çevrelerde çokça okunmuş ve nihayet günümüz araştırmacıları tarafından da inceleme konusu yapılmıştır. Eserin mahiyeti çeşitli konulardan oluşmakta olup, doğru anlaşılabilmesi için merkezi konumda bulunan Hurufi unsuların açıklanması gerekmektedir. Bu makalede, sözkonusu unsurlar Hurufiliğin ana kaynaklarından tespit edilerek İlm-i Câvidan/Fakrnâme’de ne denmek istendiği açıklanmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Virânî, İlm-i Câvidân; Fakrnâme; Hurûfîlik

Kaynakça

• Aksu, Hüsamettin, “Hurûfîlik”, DİA.
• Albânî, Muhammed Nâsıruddîn, Silsiletü’l-Ehâdîsi’d-Daîfe ve’l- Mevdûa ve Eseruhâ’s-Seyyi’ fi’l-Ümme, Riyad 1992.
• Albayrak, Nurettin “Virânî”, DİA.
• Arıkoğlu, İsmail, Ferişteoğlu’nun Cavidân-Nâme Tercümesi: ‘Işk- Nâme (İnceleme-Metin), (Basılmamış Doktora Tezi) Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen-Edebiyat
• Atalan, Mehmet, Vîrânî Baba’nın Fakr-Nâmesi’nde Dinî Unsurlar, TBBD. Yay., İstanbul 2012.
• “Vîrânî’nin Fakr-nâmesi’nde Mezhebî Unsurlar”, Fırat Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, XV/2, Elazığ 2010.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmâil b. İbrâhim el-Cu’fî, es- Sahîh, (Nşr. Şaban Kurt), Dâru’t-Tıbâati’l-Âmire’den tıpkıba- sım, (Mevsûatü’s-Sünne – el-Kütübü’s-Sitte ve Şurûhuhâ içinde), Tunus-İstanbul 1992.
• Cebecioğlu, Ethem, Tasavvuf Terimleri Ve Deyimleri Sözlüğü, Anka Yayınları, İstanbul 2004.
• Derviş Murtaza Bektaşî, Terceme-i Cavidan-ı Sağir/Dürr-i Ye- tim(yazma), Konya Mevlana Müzesi, Abdülbâki Gölpınarlı Ki- tapları no: 203.
• Fazlullah-ı Hurûfî, Cavidannâme(yazma), İstanbul Millet Kütüpha- nesi, Ali Emirî, Farsça, no: 1000.
• Gölpınarlı, Abdülbaki, Hurufîlik Metinleri Kataloğu, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1973.
• Alevî Bektaşî Nefesleri, İnkılap Yay., İstanbul 1992.
• Gölpınarlı, Abdulbaki; Boratav Pertev Naili, Pir Sultan Abdal Haya- tı Sanatı Eserleri, Derin Yay., İstanbul 2010.
• Heysemî, Nûruddîn Ebu’l-Hasen Ali b. Ebî Bekr b. Süleymân, Mecmau’z-Zevâid ve Menbau’l-Fevâid, Dâru’l-Kitâbi’l- Arabî, Beyrut 1982.
• Işık, Emin, ”Fatiha”, DİA.
• İbn Adiyy, Ebû Ahmed Abdullah (b. Adiyy) b. Abdullah b. Muham- med el-Cürcânî, el-Kâmil fî Duafâi’r-Ricâl, (thk. Yahyâ Muh- târ Ğazzâvî), Beyrut 1988.
• İbn Asâkir, Ebu’l-Kâsim Ali b. el-Hasen b. Hibetillâh ed-Dımeşkî, Târîhu Medîneti Dımeşk, (thk. Muhibbüddîn Ebû Saîd Ömer b. Ğarâme el-Amravî – Ali Şîrî), Beyrut 1995-2001.
• Kaya, Perihan, Fakirnâme (Vîrânî Baba Risâlesi), (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta, 2009.
• el-Meclisi, Muhammed Bâkır, Bihâru’l-Envar, Daru’r-Rıda, Beyrut, trhsz.
• Noyan, Bedri, Bütün Yönleriyle Bektâşîlik ve Alevîlik, Ardıç Yay., Ankara 2001.
• Sağır, Hanım Burçin, Vîrânî Abdâl Dîvânı, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Ensti- tüsü, İzmir, 2015.
• Sümer, Faruk, “Abbas I”, DİA.
• Taberânî, Ebu’l-Kâsim Süleymân b. Ahmed b. Eyyûb, el- Mu’cemü’l-Kebîr, (thk. Hamdî Abdülmecîd es-Selefî), Musul 1983, c. XII, s. 430, hadis no. 13580.
• Usluer, Fatih, “Vîrânî Abdal Risâleleri”, Alevilik Araştırmaları Der- gisi, sayı 3, Ankara 2012.
• Ünal, Bihter, Vîrânî Dede-Fakr-nâme, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Dumlupınar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Ensti- tüsü, Kütahya, 2006.
• Vîrânî Baba, İlmi Câvidân, Haz., Osman Eğri, Türkiye Diyanet Vak- fı Yay., Ankara 2008.