RELETIONSHIP BETWEEN SALAFISM AND THE MOVEMENT OF RIVAVEL AND RENEWAL

Yıl 2016, , 1 - 37, 30.06.2016

Hanifi Şahin

https://doi.org/10.18403/emakalat.13683

Cited By: 5

Öz

The movement of rivavel (Ihya) or renewal (Islah) has often been seen in Islamic history. It is known as the mujaddid hadith constitute the basis of the structure of this idea. The rhetoric of “return to the sources, abandoning the innovations (bidah)” has expressed by many schools of thought. All these efforts can be evaluated as the “self-renewal” in the context of the internal structure of Islam. In the history of the movement of rivavel,  also, external influences have been seen. The period of these activities were concentrated in 19th and 20th centuries. In this period, the technical development of the Western, the claiming the Islam, as a religion, caused it, using this idea, as a tool the colonization of Islamic lands, Muslim scholars have been mobilized for the resurrection. In this regard, Afghani and Abduh who their names are very important in the Islamic revival movements again need to examine. Their ideas have influenced the Muslims societies in many aspects. Although interaction between Salafiyah and them, it is difficult to say there is a direct impact on the Salafiyah. In fact, Salafi movements have prevented true understanding of them. The revival movements should not limited specific names and limited area but also it must take into account the actors who lived in the Ottoman Empire

Anahtar Kelimeler

Rivavel (al Iyha) renewal (al Islah), Afghani, Abduh, Salafizm

İhya Islah Hareketleri ve Selefîlik İrtibatı

Öz

İslam toplumlarında ıslah/ihya faaliyetleri İslam tarihte sıklıkla görülmüştür. müceddid hadisi olarak bilinen rivayetler bu düşünce yapısını beslemiştir. “Kaynaklara dönüş, bidatleri terk” şeklindeki söylemler birçok düşünce ekolü tarafından ifade edilmiştir. Tüm bu ihya çabalarını İslam’ın içyapısı bağlamında “kendini yenileme” olarak değerlendirmek mümkündür. Bunun yanı sıra harici etkiler nedeniyle de ihya faaliyetleri olmuştur. Bu faaliyetlerin yoğunlaştığı dönem 19. ve 20. yüzyıllardır. Bu dönemlerde Batı’nın teknikte ilerlemesi, din olarak İslam’ın buna neden olduğunun ileri sürülmesi, bu düşünceleri İslam topraklarını sömürgeleştirme aracı olarak kullanması Müslüman âlimleri yeniden diriliş için harekete zorlamıştır. Bu konuda adları İslami ihya hareketleri ile özdeşleşen Afgani ve Abduh’u ayrıca değerlendirmek gerekir. Onların düşünceleri birçok noktada Müslüman toplumları etkilemiştir. Selefi akımlarla onlar arasında bir etkileşim olsa da doğrudan bir katkının olduğunu söylemek zordur. Hatta denebilir ki, selefi akımlar Afgani ve Abduh’un doğru anlaşılmasını engellemişlerdir. İhya hareketlerini sadece Afgani-Abduh isimleri ya da sadece Günümüz Ortadoğu alanı ile sınırlandırarak araştırmamak lazımdır.

Anahtar Kelimeler

İhya, Islah, Afgani, Abduh, Selefilik

Kaynakça

• Abduh, Muhammed. el-İslâm Dînu’l-ilm ve’l-medeniyye. thk: Tahir et-Tenâhi. Kahire: ty.
• Adams, Charles J. “Fazlurrahman ve Klasik Modernizm”. İslâm ve Modernizm “Fazlurrahman Tecrübesi. (22-23 Şubat 1997), İs- tanbul: 1997.
• Ammara, Muhammed. el-A’malü’l -kamile li’l-İmam Muhammed Ab- duh. Beyrut: 1980.
• Ammara, Muhammed. el-İmam Muhammed Abduh: Müceddidü’d- dünya bi tecdidi’d-din. Beyrut: 1985.
• el-Behiy, Muhammed. İslami Direniş ve Islahat. çev. İbrahim Sar- mış. İstanbul: 1997.
• Bodur, H. Ezber. Dinî İhya Hareketi Olarak Vahhabiliğin Doğuşu, Gelişmesi, Sosyo-Politik, Ekonomik Neticeleri. Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum: 1986.
• Büyükkara, Mehmet Ali. “Günümüzde Selefîlik ve İslâmî Hareketle- re Olan Etkisi”. Tarihte ve Günümüzde Selefîlik (Milletlerarası Tartışmalı İlmî Toplantı 08-10 Kasım 2013,) 485-524. 2014.
• Büyükkara, Mehmet Ali. Çağdaş İslami Akımlar, İstanbul: Klasik Yayınları, 2015.
• el-Cabiri, Muhammed Abid. Arap Aklının Oluşumu, çev. İbrahim Akbaba. İstanbul: 1997.
• el-Cabiri, Muhammed Abid. Arap-İslam Kültürünün Akıl Yapısı, çev. B. Köroğlu-H. Hacak-E. Demirli. İstanbul: 2000.
• Cemile, Meryem. İslâm ve Çağdaş Öncüleri. çev. S. Ayaz. İstanbul: Bir Yayıncılık, 1986.
• Cioran, Emile. Tarih ve Ütopya. çev. Haldun Bayrı. İstanbul: metis Yay, 2013.
• Eliaçık, R. İhsan. Adalet Devleti: Ortak İyinin İktidarı. İstanbul: İnşa Yayınları, 2011.
• Eşref Edib. “Dinde Reformcular”, Dinde Reformcular. haz. E. Edib, A. F. Başgil, N. Topçu vd. İstanbul: Sebilurreşad Neşriyatı, 1959.
• Fığlalı, Ethem Ruhi. Çağımızda İtikadi İslâm Mezhepleri. Ankara: 1996.
• Frayer H. Din Sosyolojisi. çev. T. Kalpsüz. Ankara: 1964.
• Göle, Nilüfer. İslam ve Modernlik Üzerine Melez Desenler. İstanbul: Metis Yayınları, 2000.
• Hourani, Albert. Çağdaş Arap Düşüncesi. çev. L. Boyacı-H. Yılmaz. İstanbul: 2000.
• Hüseyin Kazım Kadri. Türk Lugati. İstanbul: 1928.
• İbn Abdilberr. Camiu Beyani’l-İlm ve Fadlihi ve ma Yenbağî fi Riva- yetihi ve Hamlihi. thk. Abdulkerim el-Hatip. Kahire: Dâru’l- Kütübi’l-İslâmiyye, 1982.
• İbn Ebü’l-İz, Ali b Ali b Muhammed ed-Dımaşki. Şerhu’t Tahaviyye fi’l Akideti’s- Selefiyye. Beyrut: 1988.
• İbn Manzur, Ebü’l-Fazl Muhammed b Mükerrem b Ali el-Ensârî. Lisanü’l-Arab. Beyrut: Dâru Sadır, t.y.
• İbn Teymiyye. Ebü’l-Abbas Takıyyüddin Ahmed b Abdülhalim. Mecmüu Feteva, Riyad: 1991.
• İbn Teymiyye. Akidetü Ehli’s-Süne ve’l- Fırkati’n- Naciye. Mısır: 1385.
• İnayet, Hamit. Arap Siyasi Düşüncesinin Seyri. çev. Hicabi Kırlangıç. İstanbul: Yöneliş Yayınları, 1991.
• İşcan, Mehmet Zeki. “Çağdaş Bir düşünür Olarak Muhammed Ab- duh ve Siyasi Görüşleri”, İslâm’ın Bugünkü meseleleri. 333- 345. Ankara: Türk Yurdu Yayınları, 1997.
• İşcan, Mehmet Zeki. Muhammed Abduh’un Dini ve Siyasi Görüsleri. İstanbul: Dergâh Yayınları 1998.
• İşcan, Mehmet Zeki. Selefilik: İslami Köktenciliğin Tarihi Temelleri. İstanbul: Kitap Yayınevi, 2006.
• İşcan, Mehmet Zeki. “Gazali’nin İhya ve Islah Düşüncesine Genel Bir Bakış”. Diyanet İlmi Dergi, 47 sy. 3 (2011): 115-134.
• İşcan, Mehmet Zeki. “Batıcıların İslamcılığı “Hüseyin Cahit ve Cela Nuri’nin İslami Yenilik Düşüncesi”. Düşünce Dünyasında Tür- kiz, 3 sy. 14, (2012).
• İşcan, Mehmet Zeki. “Selefiliğin Şiilik Değerlendirmeleri Bağlamında Nefret ve Şiddet Söylemi”, e-makâlât Mezhep Araştırmaları, 6 sy. 2 (2013): 151-172.
• İşcan, Mehmet Zeki. “Selefîliğin Temel Esasları ve Sosyo-Politik Ar- ka Plan”, Tarihte ve Günümüzde Selefîlik Milletlerarası Tartış- malı İlmî Toplantı (08-10 Kasım 2013), 91-110. 2014.
• İşcan, Mehmet Zeki. Dinî “Bir Otorite Olarak Sahâbe Algısı”. İslâm Medeniyetinin Kurucu Nesli Sahâbe: Sahâbe Kimliği ve Algısı, Tebliğ ve Müzâkereler, Tartışmalı İlmî Toplantı, (27-28 Nisan 2013), 205-218. 2014.
• Kara, İsmail. Türkiye’de İslamcılık Düşüncesi’nin Temel Metinleri. Gerçek Hayat Dergisi, (ty. yy.)
• Karaman, Hayreddin. “Efgani, Cemaleddin”. DİA, 10: 456-466, İs- tanbul: 1994.
• Karpat, Kemal. İslam’ın Siyasallaşması. çev. Şiar Yalçın. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yay, 2001.
• Keddie, Nikki, Cemaleddin Efgani: Siyasi Hayatı, çev. Alaeddin Yal- çınkaya. İstanbul: Bedir Yayınları, 1997.
• Koçak, Rukiye. Muhammed Abduh’ta Selefi Eğilimler. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul: 2006.
• Korkmaz, Sıddık. “Selefiliğe Karşı Reddiyeler”, Tarihte ve Günümüz- de Selefîlik Milletlerarası Tartışmalı İlmî Toplantı (08-10 Kasım 2013), 449-482. 2014.
• Maraş, İbrahim. “ İslam Dünyasında Yenileşme Arayışları”. İslam Düşünce Ekolleri Tarihi. Editör. Hasan Onat. 396-419. Ankara: Ankuzem, 2005.
• Mevdudi, Ebu’l-Ala. İslâm’da İhya Hareketleri. çev. A. Ali Genç. İs- tanbul: Pınar Yayınları, 1986.
• Müfrih b. Süleyman el-Kavsi. el-Menhecü’s-Selefi. Riyad: Daru’l- Fazile, 2002.
• Onat, Hasan. “İslâm Ortak Paydasını Kaybetmiş Müslümanların Açmazı: Şi’î-Selefî Kutuplaşması”. Tarihte ve Günümüzde Se- lefîlik Milletlerarası Tartışmalı İlmî Toplantı (08-10 Kasım 2013), 525-551. İstanbul: 2014.
• Özervarlı, Said. “Muhammed Abduh”. DİA, 30: 482-487. İstanbul 2005.
• Rahman, Fazlur. İslam ve Çağdaşlık: İslam Eğitim Tarihinde Fikri Bir Geleneğin Değişimi. çev. A. Açıkgenç-M. H. Kırbaşoğlu. Anka- ra: Fecr Yayınları, 1990.
• Roy, Olivier. Küreselleşen İslâm. çev. Haldun Bayrı. İstanbul: Metis Yayınları, 2003.
• Şahin, Hanifi. İlk Dönem Şii Kaynaklarda Sünni Algısı, Ankara: Be- rikan Yayınları, 2015.
• Şehristani, Ebü’l-Feth Taceddin Muhammed b. Abdülkerim. el-Milel ve’n-Nihal. Beyrut: 1980.
• Tehânevî. Kitabu Keşşafi Istılahati’l Fünûn. İstanbul: 1984.
• Türköne, Mümtazer. “İslamcılık”, DİA, 23: 61-62. İstanbul: 2001.
• Waardenburg, T. “Official and Popular Religion in Islam”. Social Compass. 5, sy. 25, 1978: no. 3-4.
• Watt, W. Montgomery. İslam Düşüncesinin Teşekkül Devri. çev. E. R. Fığlalı. Ankara: Umran Yayınları, 1981.
• Yurdaydın, Hüseyin G. İslâm Tarihi Dersleri. Ankara: 1998.
• Zeydan, Corci. Teracimu Meşâhîru’ş-Şark fi’l-Karni’t-Tasi Aşere. Hindevi, Mısır: 2012.