Bahâ Saîd Bey’s Life, Works and His Studies on Anatolian Communities of Alevies, Bektashies and Nusayries

Yıl 2020, , 743 - 772, 30.12.2020

Süleyman Çam

https://doi.org/10.18403/emakalat.819155

Cited By: 1

Öz

Bahâ Saîd Bey (1882-1939) is one of our national heroes during the transition period from the Ottoman to the Republic and dedicated his existence to his country and nation with his distinguished personality. He was appointed by the administration of the period to closely examine the Alevi-Bektashi communities, Tahtaci, Chetmi and Hardal Turkmens in Anatolia in terms of their ancesters, languages, sects and traditions. Having an intellectual personality, Bahâ Saîd’s researches on Alevism Bektashism were published in newspapers and magazines such as Muhibbân, Memleket and Meslek, especially in the Türk Yurdu journal. His articles published in the Türk Yurdu journal are consist of field researches made by scientific methods and they supply detailed information. Bahâ Saîd’s field researches cover a long period. Therefore, the information given at the end of the researches is very important. His researches on the Alevi-Bektashi and Nusayriya have a special importance as they are the firsts in Turkey. In this study, it was aimed to determine Bahâ Saîd’s researches on Alevi-Bektashi and Nusayriya communities and his thoughts on these communities. Bahâ Saîd gave general information about the origins and rites of the Alevi-Bektashi belief in his field researches. In addition, in this study, it was observed that Bahâ Saîd, who applied participatory observation and interview techniques, examined the belief and cultural systems of other communities in Anatolia, especially Alevis and Bektashis, and determined the presence of traces of ancient Turkish culture in them.

Anahtar Kelimeler

History of Sects, Bahâ Saîd, Alevi, Bektashi, Nusayriya

Bahâ Saîd Bey’in Hayatı, Eserleri ve Anadolu’daki Alevî-Bektaşî-Nusayrî Zümreleri ile İlgili Çalışmaları

Öz

Bahâ Saîd Bey (1882-1939) seçkin kişiliğiyle varlığını vatan ve milletine adayan millî kahramanlarımızdan biridir. O, dönemin yönetimi tarafından Anadolu’daki Alevî-Bektaşî zümrelerini, Tahtacı, Çepni ve Hardal Türkmenlerini, soy, dil, mezhep ve geleneklerini yakından tetkîk etmek için görevlendirilmiştir. Entellektüel bir kişiliğe sahip olan Bahâ Saîd’in, uzun bir çalışmasının sonucu Alevîlik-Bektaşîlikle ilgili araştırmaları, başta Türk Yurdu mecmuası olmak üzere Muhibbân, Memleket ve Meslek gibi gazete ve dergilerde neşredilmiştir. Türk Yurdu’nda yayınlanan makaleleri, Türkiye’de Alevî zümreleri arasında bilimsel yöntemlerle yapılmış ve detaylı bilgiler veren saha araştırmalarından oluşmaktadır. Bahâ Saîd’in alan araştırmaları uzun bir dönemi kapsamaktadır. Dolayısıyla araştırma sonunda aktardığı bilgiler oldukça önem arz etmektedir. Onun Alevîlik-Bektaşîlik ve Nusayrîlik üzerine yaptığı bu araştırmalar Türkiye’de ilklerden olması nedeniyle ayrı bir değere sahiptir. Bu çalışmada, Bahâ Saîd’in Alevî-Bektaşî ve Nusayrî zümrelerine yönelik yaptığı araştırmaları ve onun söz konusu zümreler hakkındaki düşüncelerinin tespiti amaçlanmıştır. Bahâ Saîd, saha araştırmalarında Alevî-Bektaşî inancının kökenleri ve âyinleri hakkında genel olarak bilgi vermiştir. Ayrıca bu çalışmada, katılımcı gözlem ve mülakat tekniklerini uygulayan Bahâ Saîd’in, Anadolu’daki başta Alevî ve Bektaşîler olmak üzere diğer zümrelerin inanç ve kültür sistemlerini incelediği ve onlarda eski Türk kültür izlerinin varlığını tespit ettiği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Mezhepler Tarihi, Bahâ Sâid, Alevî, Bektaşî, Nusayri

Kaynakça

• Aras, Aydın. Oryantalistlerin Alevîlik-Bektaşîlik Araştırmalarının Eleştirisi. Yüksek Lisans Tezi, Hacı Bayram Veli Üniversitesi, Lisans Üstü Eğitim Enstitüsü, 2019.
• Bahâ Saîd. Türkiye’de Alevî-Bektaşî, Ahî ve Nusayrî Zümreleri. (Girişi yazan ve yayına hazırlayan: İsmail Görkem), Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları 2000.
• Bahâ Saîd. “Anadolu’da Alevî Zümreleri: Tahtacı, Çepni, Hardal Türkmenleri Yahut Yan Batır Süreği”. Türk Yurdu, 4/24 (Kanun-i Evvel 1926), 481-492.
• Bahâ Saîd. “Anadolu’da Gizli Mabetlerden: Nusayrîler ve Esrar-ı Mezhebiyeleri”. Türk Yurdu, 5/25 (Kanun-i Sani 1927): 6-27.
• Bahâ Saîd. “Anadolu’da İctimâî Zümreler ve Anadolu İctimâiyatı”. Millî Talîm ve Terbiye Mecmuası, 5 (Ağustos 1334/1918): 18-32.
• Bahâ Saîd. “Bektaşiler-I”. Türk Yurdu, 5/26 (Şubat 1927): 128-150.
• Bahâ Saîd. “Bektaşiler-II”. Türk Yurdu, 5/27 (Mart 1927): 196-216.
• Bahâ Saîd. “Bektaşiler-III”. Türk Yurdu, 5/28 (Nisan 1927): 305-341.
• Bahâ Saîd. “Ehl-i Hak ve Atam Gök Anam, Yer”. Muhibbân, 3/5 (1 Mayıs 1335): 2-3.
• Bahâ Saîd. “Sûfiyân Süreği: Kızılbaş Meydanı Düşkünlük”. Türk Yurdu, 4/23 (Teşrin-i Sanî 1926): 404-421.
• Bahâ Saîd. “Sûfiyân Süreği: Kızılbaş Meydanı”. Türk Yurdu, 4/22 (Teşrin-i Evvel 1926): 325-360.
• Baha Saîd. “Tasavvuf ve Hür Mezhepler”. Muhibbân, 3/4 (30 Kanunusani 1335): 1-2.
• Bahâ Saîd. “Türkiye’de Alevî Zümreleri: Tekke Alevîliği-İçtimaî Alevîlik”. Türk Yurdu, 4/21 (Eylül 1926): 193-210.
• Birdoğan, Nejat. İttihat Terakki’nin Alevîlik-Bektaşîlik Araştırması (Bahâ Saîd Bey). İstanbul: Berfin Yayınları, 1999.
• Erdoğan, Halide Özüdoğru. “Bahâ Saîd Bey”. Ahi Ansiklopedisi, Ankara: Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, 2016.
• Görkem, İsmail. “Türk Folklor Araştırma Tarihinde Millî Talim ve Terbiye Cemiyeti ve Bahâ Saîd Bey’in Yeri”. Uluslararası Beşeri Bilimler ve Eğitim Dergisi, 5/10 (7-9 Mayıs 1992): 39-56.
• Kılıç, Ersin. Alevî-Bektaşîlerin Millî Mücadeledeki Rolü ve Atatürk ile İlişkileri. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, 2011.
• Korkmaz, Esat. Ansiklopedik Alevîlik Bektaşîlik Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Ant Yayınları 2. Baskı 1994.
• Ocak, Ahmet Yaşar. Alevî ve Bektaşî İnançlarının İslâm Öncesi Temelleri. İstanbul: İletişim Yayınları, 2000.
• Öz, Baki. İttihat-Terakki ve Bektaşîler. İstanbul: Can Yayınları, 2004.
• Şapolyo, Enver Behnan. Mezhepler ve Tarikatlar Tarihi. İstanbul: Türkiye Yayınları, 1964.
• Sarısır, Serdar. “Alevî-Bektaşî Zümreler Hakkında Yapılan İlk Araştırmalar”. IV. Uluslararası Alevîlik ve Bekraşîlik Sempozyumu Bildiriler Kitabı, (18-20 Ekim 2018): 419-432.
• Tevetoğlu, Fethi. “Millî Mücadele Kahramanlarından: Bahâ Saîd Bey”. (Biga: 1882-İstanbul 16 Ekim 1939), Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 6/16 (Kasım 1989): 207-221.
• Tevetoğlu, Fethi. “Türkçü Dergiler III”. Türk Kültürü, 26/299 (Mart 1988): 146-155.
• Tevetoğlu, Fethi. Türkiye’de Sosyalist ve Kominist Faâliyetler (1910-1960). Ankara 1967.
• Türkdoğan, Orhan. Alevî-Bektaşî Kimliği/Sosyo Antropolojik Araştırma. İstanbul: Timaş Yayınları 1995.
• Ülken, Hilmi Ziya. Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi. İstanbul: Ülken Yayınları, 3. Baskı, 1992.
• Yeni Sabah. “Kahraman Bahâ Saîd Öldü”. Yeni Sabah Gazetesi 2/527, 19 İlk Teşrîn 1939. http://ataturkkitapligi.ibb.gov.tr/kutuphane3/surely/ 03774_00527_1939M1019_197407. Pdf