Bir Mezhepler Tarihi Kaynağı Olarak Fıraku’l-Müfterika

Yıl 2018, Cilt: 11 Sayı: 1, 147 - 176, 30.06.2018

Duran Eski

Öz

İslam mezheplerini konu
edinen müellifler, ya müstakil bir kitapta ya da başka bir kitabın içerisinde bir
bölüm halinde mezhepleri ele almaktadırlar. Osman el-Kirmânî el-Irakî’de, Kenzü’l-Hafî adlı eserinin son
bâbında kendi dönemine kadar olan mezhepleri konu edinmektedir. Ancak
mezheplerle ilgili olan bu bâbın, zamanla Fıraku’l-Müfterika adıyla
müstakil olarak istinsah edildiği anlaşılmaktadır. Bu makalede hem Kenzü’l-Hafî hakkında bilgi
verilmiş hem de bir mezhepler tarihi kaynağı olarak Fıraku’l-Müfterika metot, şekil, içerik ve üslup açısından
incelenip değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Osman el-Kirmânî el-Irakî, Kenzü’l-Hafî, Fıraku’l-Müfterika, İslam Mezhepleri

Firaqu’l-Muftariqa as a Source of Islamic Sects

Öz

The authors who examines sects dealt with the sects
either in a specific book on the subject or in a chapter of other books. In
Othman al-Kirmani al-Iraqi as well, handled in the last part of his work Kanz
al-Khafi, the sects that had come into existence until his time. However, it is
understood that this part which is related to the sects had been copied
independently as Firaqu’l-Muftariqa in the process of time. In this article,
some information about Kanz al-Khafi was given and Firaqu’l-Muftariqa as a source
of Islamic sects was examined and evaluated in terms of its method, form,
content and style

Anahtar Kelimeler

Othman al-Kirmani al-Iraqi, Kanz al-Khafi, Firaqu’l-Muftariqa, Islamic sects

Kaynakça

• Şirâzî, Mu’îniddin Ebû’l-Kasım el-Cüneyd b. Mahmud b. Muhammed b. Ömer. Şeddü’l-İzâr fi Haddi’l-Evzâr an Züvvâri’l-Mezâr. nşr. Muhammed Kazvini ve Abbas İkbal. Tahran: İntişarat-ı Novid, 1368/1949.
• Büyükkara, Mehmet Ali. “Bir Bilim Dalı Olarak İslam Mezhepleri Tarihi ile İlgili Metodolojik Problemler”. İslami İlimlerlerde Metodoloji/Usül Meselesi I içinde, 441-491. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2005.
• Tan, Muzaffer. “Geç Dönem Hanefî-Mâturîdî Fırak Geleneği Bağlamında Bir Risale: el-Makalat fi Beyani Ehli’l-Bid’a ve’d-Dalalat”. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 14/1 (2009): 181-202.
• Tan, Muzaffer. “Hanefî-Mâturîdî Fırak Geleneği Bağlamında Mezheplerin Tasnif Meselesi”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2 (2008): 121-152.
• Yılmaz, Hasan Kamil. “Şehâbeddin Sühreverdî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 38: 40-42. Ankara: TDV Yayınları, 2010.
• Zerkûb-i Şirâzî, Ebû’l-Abbas Muîni’d-Din Ahmed. Şirazname. nşr. İsmail Vaiz Cevâdi. İntişarât-ı Bünyad-ı Ferheng-i İran, 1350.
• Daftary, Farhad. İsmaililer: Tarihleri ve Öğretileri. çev. Ahmet Fethi. İstanbul: Alfa Yayınları, 2017.
• Fığlalı, Ethem Ruhi. “İslam Mezhepleri Tarihi Araştırmalarında Karşılaşılan Bazı Problemler”. Uluslararası Birinci İslam Araştırmaları Sempozyumu içinde, 368-377. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları, 1985.
• Gazzâlî. İtikadda Orta Yol. çev. Osman Demir. İstanbul: Klasik Yayınları, 2012.
• Gömbeyaz, Kadir. “Doğu Hanefî Fırak Geleneğinin Ebû Hanîfe ile İrtibatlandırılmasının İmkânı”. Devirleri Aydınlatan Meş’ale İmam-ı A’zam Ulusal Sempozyum Tebliğler Kitabı içinde, 505-511. Eskişehir: 2015.
• Irakî, Ebû Muhammed Osman b. Abdullah el-Hasan. Kenzü’l-Hafî fî İhtiyârâti’s-Safî. Süleymaniye Ktp., Fatih, no. 1137.
• Gömbeyaz, Kadir. “İslam Literatüründe İtikâdî Fırka Tasnifleri”. Doktora Tezi, Uludağ Üniversitesi, 2015.
• Irakî, Ebû Muhammed Osman b. Abdullah el-Hasan. Fıraku’l-Müfterika Beyne Ehli’z-Zeyğ ve’z-Zenâdıka. nşr. Yaşar Kutluay. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1961.
• Irakî, Ebû Muhammed Osman b. Abdullah el-Hasan. Fıraku’l-Müfterika Beyne Ehli’z-Zeyğ ve’z-Zenâdıka: Sapıklarla Dinsizlerin Çeşitli Mezhepleri. çev. Yaşar Kutluay. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1962.
• Irakî, Ebû Muhammed Osman b. Abdullah el-Hasan. Kenzü’l-Hafî fî İhtiyârâti’s-Safî. el-Melik Abdulaziz Ktp., no. 3570.
• Irakî, Ebû Muhammed Osman b. Abdullah el-Hasan. Kenzü’l-Hafî fî İhtiyârâti’s-Safî. Süleymaniye Ktp., Hamidiye, no. 382.
• Irakî, Ebû Muhammed Osman b. Abdullah el-Hasan. Kenzü’l-Hafî fî İhtiyârâti’s-Safî. Kastamonu Ktp., no. 2890.
• Irakî, Ebû Muhammed Osman b. Abdullah el-Hasan. Kitabü’l-Fırak. Süleymaniye Ktp., Süleymaniye, no. 791.
• Kehhâle, Ömer Rıza. Mu’cemü’l-Müellifîn Terâcimü Müsannifi’l-Kütübi’l-Arabiyye. Beyrut: Mü’essesetü’r-Risâle, 1414/1993.
• Kutlu, Sönmez. “İslam Mezhepleri Tarihinde Usül Sorunu”. İslami İlimlerde Metodoloji/Usül Meselesi I içinde, 391-440. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2005.
• Lewis, Bernard. Haşhaşîler: İslam’da Radikal Bir Tarikat. çev. Kemal Sarısözen. İstanbul: Kapı Yayınları, 2016.
• Sâlimî, Ebû Şekûr. et-Temhîd fi Beyâni’t-Tevhid. nşr. Ömür Türkmen. Ankara-Beyrut: TDV Yayınları, 2017.
• Şehristânî Ebû’l-Feth Muhammed b. Abdulkerim. el-Milel ve’n-Nihal. nşr. Muhammed Abdu’l-Kadir el-Fâzıli. Sayda-Beyrut: Mektebetü’l-Asriyye, 2006.