A Content Analysis of Shaikh Safî al-Dîn Ardabilî's Buyruk

Yıl 2009, Cilt: 2 Sayı: 1, 101 - 113, 25.10.2009

Sıddık Korkmaz

Öz

It is well-known to the researchers of History of Islamic Sects that the Buyruks, i.e. firmans are one of the most important texts of the Alawi-Bektashi tradition, having been used as the manuals by the dedes/babas, i.e., the Sufi order leaders. The oldest and most authentic one of such texts is the Maqâlât by Shaikh Safî al-Dîn Ardabilî, the founder of the Kizilbash Alawi hearths. This work of Shaikh Safî, who is also the grandfather of Shah Ismâ‘îl, was recently unearthed and transliterated into the Latinized Turkish scripts, being made accessible to the Modern readers. One can describe the work as a Sufi classic in the fullest sense of the term because it is woven of the Qur'anic verses, the sayings of the Prophet and moral advices. Some certain chapters of the book are composed of the expositions and elucidations of Qur'anic verses, sayings of the Prophet, statements of the Sufi shaikhs, recommendations and admonitions in prose and poetry as well as the spiritual lineage of the shaikh himself. This study is intended to address some interesting and salient features of the work, laying a special emphasis on its characteristics similar to and different from the other sectarian entities

Anahtar Kelimeler

Shaikh Safî, the Maqâlât, the Buyruk, the Qur'an, The Prophet, the Hereafter, Shiism, Sufism

Şeyh Safîyeddin Erdebilî Buyruğu'nun Muhtevası Üzerine Bir İnceleme

Öz

Alevî – Bektâşî geleneğinin en önemli metinleri arasında Buyruk'ların bulunduğu ve bu eserlerin tarikat lideri olan dede/babalar tarafından başucu kitapları olarak kullanıldığı bilinmektedir. Bu geleneğin en eski metni ve mezhebî tahrifatlara uğramamış olanı Kızılbaş Alevî ocaklarının bağlı olduğu Şeyh Safiyyeddin Erdebilî'nin Makâlâtı olarak kabul edilebilir. Şah İsmail'in de dedesi olan Şeyh Safî'nin bu eseri araştırmacılar tarafından gün yüzüne çıkarılmış, günümüz Türkçe alfabesine çevrilmiş ve okuyucunun istifadesine sunulmuştur. Eserin muhtevasının Ku'ran âyetleri, hadis metinleri ve ahlâkî tavsiyelerle örülü olarak tam bir İslam tasavvufu klasiği durumunda olduğunu görmekteyiz. Eserde yer alan belili başlı bölümler Kur'an âyetleri, Hz. Peygamber'in hadisleri, meşâyıhın kelimât ve ibareleri, zevâcir ve nesâyıhla ilgili kelimât-ı mutlaka ve mensürelerin tahkiklerinden oluşmakta ve şeyhin silsile ve nesebnâmesinden oluşmaktadır. Aşağıdaki çalışma eserin bazı ilgi çekici noktalarına işaret etmekle birlikte öteki mezhebî oluşumlarla benzeştiği ve ayrıştığı hususlara işaret etmektedir

Anahtar Kelimeler

Şeyh Safi, Makalat, Buyruk, Kur'an, Hz. Peygamber, Ahiret, Şiîlik, Tasavvuf

Kaynakça

• Allâme Mutaza Askerî, Ehl-i Beyt ve Ehl-i Sünnet Ekolleri, Kevser Yayınları, İstanbul 2005.
• Ebû Dâvud, Süleyman b. el-Eş'as es-Sicistânî (275/888), es-Sünen, Çağrı Yayınları, II. Baskı, İstanbul 1992.
• el-'Aclûnî, İsmâil b. Muhammed (1162/1749), Keşfu’l-Hafâ ve Muzîlu'l-İlbâs amme'ş-tehera mine'l-Ehâdîsi alâ Elsineti'n-Nâs, IV. Baskı, Beyrut 1985.
• el-Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail b. İbrahim b. el-Muğîre (256/870), Câmiu's-Sahîh, Çağrı Yayınları, II. Baskı İstanbul 1992.
• el-Fazl b. Şâzân el-Ezdî en-Nîsâburî (260/873), el-Îzâh, thk. Celaleddin el-Hüseynî el-Urmevî, nşr. Dânişgâhı Tahran, Tahran 1395/1975.
• el-Muttakî, Ali b. Hasan, Kenzu'l-Ummâl, Beyrut 1989.
• el-Müslim, Ebü'l-Hüseyin Müslim b. Haccâc el-Kuşeyrî (261/875), es-Sahîh, Çağrı Yayınları, II. Baskı, İstanbul 1992.
• en-Nesâî, Ahmed b. Şuayb b. 'Ali b. Bahr b. Sinan b. Dinâr (303/915), es-Sünen, Çağrı Yayınları, II. Baskı, İstanbul 1992.
• es-Sühreverdî, Ömer b. Muhammed (632/1234), Avârif, çev., Hasan Kamil Yılmaz, İrfan Gündüz, İstanbul 1990.
• et-Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa (297/909), es-Sünen, Çağrı Yayınları, II. Baskı, İstanbul 1992.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed (505/1111), İhyâu Ulûmiddîn, çev., A. Serdaroğlu, İstanbul 1975; Dâru'l-Hayr, IV. Baskı Beyrut 1977.
• İbn Bâbeveyh el-Kummî, Ali b. Hüseyin (329/940), el-İmâme ve’t- Tabsıra mine’l-Hayra, thk. Medresüt‟l-imâm el-Mehdî, Dâru‟l- Murtazâ, Kum 1985.
• İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezîd el-Kazvinî (273/887), es-Sünen, Çağrı Yayınları, II. Baskı, İstanbul 1992.
• İbn Teymiyye, Ebu'l-Abbas Takıyyüddin Ahmed b. Abdulhalim (728/1328), Mecmû‘u’l-Fetevâ, cem ve tertip: Abdurrahman b. Muhammed b. Kâsım el-'Âsımî, 1-35, Riyad 1381/1382.
• Şeyh Safiyyeddin Erdebilî İshak İbni Cebrâil (650-735/1252-1334), Makâlât Şeyh Safî Buyruğu, Sad. Sönmez Kutlu - Nizamettin Parlak, Horasan Yayınları, İstanbul 2008.