Sunni's perception of Shiite and Basic Factors

Yıl 2013, Cilt: 6 Sayı: 2 - Şİİ-SÜNNİ İLİŞKİLERİ ÖZEL SAYISI, 173 - 194, 31.12.2013

Cemil Hakyemez

Öz

There are three decisive basic factors in the Shiite-Sunni relations or the perception of Shiism in the Sunni believe; political, theological, and cultural. Some political events is a matter of undoubted efficacy that occurring From the early history of Islam. However they are began as a political debates and then become creed and finally they located in the memory of the Muslim community who have been transformed into cultural codes. Although there are many factors of the perception of the Shiism in the Sunni world, the main attraction is the Salafi approach. That can say, although they are not aware, they took of the Mutezile arguments and took the spirit of the Hanbali-Ashabü'l-Hadith, then synthesised them created a new theological structure. The main source of sectarian conflicts in the Middle East is that, masses of influenced of the 19 and 20 century's ideological-confrontational mentality and 21 century's Islamophobia.

Anahtar Kelimeler

Shiite, Sunni, Sects, Salafi, Mu'tazilite

Ehl-i Sünnet'in Şi'ilik Algısı ve Temel Etkenler

Öz

Şiî-Sünnî ilişkileri veya Sünnîlerin Şiîlik algısında üç temel faktörün belirleyici olduğu kanaatindeyiz; Siyasi, teolojik ve kültürel etkenler. İslâm tarihinin ilk dönemlerinden itibaren meydana gelen birtakım siyasi olayların etkinliği tartışılmaz bir konu olsa gerektir. Ancak siyasi olarak başlayan tartışmalar, nihayetinde itikad haline gelmiş ve son olarak da İslâm toplumunun hafızasında yer eden kültürel kodlara dönüşmüşlerdir. Sünnî dünyada oluşan Şiîlik algısında pek çok etken bulunmakla birlikte asıl dikkat çekeni ise Selefî yaklaşımlardır. Bunların, farkında olmamakla birlikte argümanlarını Mutezile'den, ruhunu ise Ashabü'l-Hadis veya Hanbelîlerden alan yeni bir teolojik yapı oluşturduklarını söyleyebiliriz. 19. ve 20. asrın ideolojik çatışmacı zihniyetinin etkisinde kalan ve 21. asırdaki İslamofobinin tahriklerinden palazlanan bu kesim, Ortadoğu'daki mezhep çatışmalarının asıl kaynağını oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Şii, Sünni, Mezhep, Selefi, Mu'tezile

Kaynakça

• Aydınlı, Osman, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e İslâm Mezhepleri Tarihi Yazıcılığı, Hitit Kitap, Ankara 2008.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivleri, Yıldız Hususi Maruzat, no: 161/7.
• Browne, Edward Granville, A LiteraryHistory of Persia, Cambridge: Cambridge UniversityPress, 1951, IV.
• Canfield, Robert L., “Giriş: Türk-İran Geleneği”, Akdeniz'den Hin- distan'a Türk-İran Esintileri, editör: Robert L. Canfield, çev. Ömer Avcı, Kaknüs Yayınları, İstanbul 2005.
• Hakyemez, Cemil, Şiî-Sünnî İttifak Arayışları, Çorum 2009.
• Hülagü, Metin, (İngiliz Gizli Belgelerine Göre Milli Mücadelede İslâm- cılık ve Turancılık) İslâm Birliği ve Mustafa Kemal, Timaş Yayınla- rı, İstanbul 2008.
• el-Bağdadî, Abdülkadir Tahir b. Muhammed, (429/1038), Mezhepler Arasındaki Farklar, çev. Ethem Ruhi Fığlalı, Ankara 1991.
• el-Hamevî, Yakût, Mu’cemu’l-Buldân, Daru’l-Fikr, Beyrut ts., c. I. _____
• Osmanlı’nın İran sefiri tarafından 17 Rebiülevvel 1296/11 Mart 1879’da bil
• Eraslan, Cezmi, II. Abdülhamid Devrinde Osmanlı Devletinin İslâm Birliği Siyaseti, Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul 1991.eş- Şehristanî, Ebu’l-Feth Muhammed b. Abdülkerim, (548/1153), el-Milel ve’n-Nihâl, thk.:Ahmed Fevzi Muhammed, Beyrut 1413/1992, c. (I-III).
• İbn Battûta, Seyahatnâme-i İbnBattûta (Tuhfetü’n-Nuzzâr fî Garâi- bi’l-Emsâr ve Acâibi’l-Esfâr), çev: M. Şerif, İstanbul 1333-35, c. I.
• İbn Bibi, Hüseyin b. Muhammed b. Ali el-Caferî er-Rugadî, el- Evamirü’l-Ala’iye fi’l-Umûri’l-Ala’iyye, (I-II), haz.: Mürsel Öztürk, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1996, c. I.
• İbnü’l-Cevzî, Ebu’l-Ferec Abdurrahman b. Ali (597/1200), el- Muntazam fî tarîhi’l- mulûkve’l-umem, thk.: Süheyl Zekkâr, Bey- rut 1415, c. IX.
• İbnü’l-Esîr (630/1232), İslam Tarihi (el-Kamil fi’t-Tarih), çev. Ahmet Ağırakça ve arkadaşları, İstanbul 1985, c. VIII.
• İbn Haldun, Mukaddime, haz. Süleyman Uludağ, Dergâh Yayınları, İstanbul 2011.
• İmam Gazâlî, Bâtınîliğin İçyüzü, Çeviren: Avni İlhan, TDV, Ankara 1993.
• İmam-ı Rabbâni, Mektûbat-ı Rabbânî, çev. Abdulkadir Akçiçek, İs- tanbul 1998.
• İnayet, Hamid, Çağdaş İslami Siyasi Düşünce, çev.: Yusuf Ziya, Yö- neliş Yayınları, İstanbul 1995.
• Karadaş, Cağfer, “Selçukluların Din Politikası”, İstem, yıl: 1, sayı: 2, 2003.
• İmam Rabbanî, MektûbâtTercemesi, çev. H. Hilmi Işık, Hakikat Ki- tabevi, İstanbul 2011, c. I.
• Mes’udî, Ebu’l-Hasan Ali b. Hüseyin el-Hudhalî el-Bağdadi (346/957-958), Murucu’zZeheb ve Meadinu’l-Cevher, thk. M. Mu- hiddin Abdülhamid, Beyrut 1408/1988, c. III.
• Nizamülmülk, Siyasetnâme, Dergâh Yayınları, çev. Nurettin Bay- burtlugil, İstanbul 1981.
• Ocak, Ahmet Yaşar, (Türkiye Sosyal Tarihinde) İslamın Macerası, İstanbul 2010.
• Onat, Hasan, “XVIII. Asırda Sünnî-Şiî İttifak Arayışları Üzerine” 2023 (İki bin yirmi üç), sayı: 47, 15 Mart 2005.
• Ortaylı, İlber, Gelenekten Geleceğe, Alkım Yayınevi, İstanbul 2007.
• Paşazâde, Kemal, Risale Fî Beyân-ı Fırak-ı Dâlle, Süleymaniye Kü- tüphanesi, Laleli 3711, varak 114b.
• Sarugörez, Müftü Hamza, Kızılbaşların Katline Dair Fetva, Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi, no: 6401, vr. 60a.
• Süleyman Paşa’nın Şiîliğe Dair Layihası, Yıldız Esas Evrakı, 14/1188-126/9
• Şerafüddin, Muhammed, “Selçuklular Devrinde Mezhepler”, Sade- leştirme: Yrd. Doç. Dr. Ali Duman, Hikmet Yurdu, İmam Matüridî ve Matürîdîlik Özel Sayısı, Yıl: 2, S.4 (Temmuz-Aralık 2009).
• Şeyh Osman Efendi, “Tezkiye-i Ehl-i Beyt”, Hak Yolun Vesikaları, çev.: Yusuf Süveydî, İhlas Matbaacılık, İstanbul 1984.