Ibaha as a tool of othering: Ismaelite Example

Yıl 2013, Cilt: 6 Sayı: 2 - Şİİ-SÜNNİ İLİŞKİLERİ ÖZEL SAYISI, 355 - 390, 31.12.2013

Ali Avcu

Öz

With regard to Ismailia encountered in classical sources claim a significant por-tion of one of their abrogation by the Isla-mic Shariah is that they see all kinds of legitimate injustice. This claim naturally carry their is no legal and moral bounda-ries have led to accusations that a group of Ibaha. In this study, non-moral con-cerns of Ismailia, who have an unders-tanding of all forms of immorality is per-missible for the correctness and validity of the claims that will be discussed.

Anahtar Kelimeler

Ismaelite, Karmate, Ibaha, Sharia

Bir Ötekileştirme Aracı Olarak İbaha: İsmaililik Örneği

Öz

İsmâilîlerle ilgili olarak klasik kay-nakların önemli bir kısmında karşıla-şılan iddialardan birisi, onların İslâm şeriatını nesh ederek her türlü hukuksuzluğu meşru gördükleri yö-nündedir. Bu iddia doğal olarak onların hiçbir hukukî ve ahlâkî sınır taşımayan ibahî bir grup oldukları ithamını getirmiştir. Bu çalışmamızda İsmâilîlerin ahlaki kaygıları olmayan, her türlü ahlaksızlığı caiz gören bir anlayışa sahip oldukları yönündeki iddiaların doğruluğu ve geçerliliği tartışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

İsmailîlik, Kar-matîlik, İbaha, Şeriat

Kaynakça

• ALEVÎ, Ali b. Muhammed b. Ubeydullah (327/938’den sonra), Sîre- tü’l-Hâdî ile’l-Hakk Yahyâ b. Hüseyin, Thk. Süheyl Zekkâr, Bey- rut, 1972.
• AVCU, Ali, Karmatîliğin Doğuşu ve Gelişim Süreci, Cumhuriyet üni- versitesi Yay., Sivas 2011.
• -------- “Erken Dönem İsmâilîliğinde Şeriatın Neshi Sorunu Üzeri- ne”, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. XIII, S. 2, Sivas 2009, ss. 267-287.
• -------- “Fatımî-Karmatî ilişkisine Dair Bazı Mülahazalar”, Cumhuri- yet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. XIII, S. 2, Sivas 2009, ss.243-265.
• AZİMLİ, Mehmet, Abbasiler Dönemi Babek İsyanı, İlâhiyât, Ankara, 2004.
• BAĞDÂDÎ, Ebû Mansûr Abdulkâhir (429/1037), Mezhepler Arasın- daki Farklar, Çev. Ethem Ruhi Fığlalı, T.D.V.Y., Ankara, 1991.
• BARTHOLD, W., İslâm Medeniyeti Tarihi, Çev. Fuad Köprülü, Anka- ra 1977.
• BEZZÛN, Hasan, el-Karâmıta beyne’d-Dîn ve’s-Sevrâ, Lübnan, 1997.
• BÎRÛNÎ, Ebû’r-Reyhân Muhammed b. Ahmed (440/1048), el- Âsâru’l-Bâkiye ‘ani’l-Gurûni’l-Hâliye, Thk. Eduard Sachau, Leip- zig, 1923.
• BUCKLEY, R. B., “İlk Dönem Şiî Gulatı”, Çev. Mehmet Atalan, FÜİFD., C. 10, S. 2, Elazığ 2005, ss. 137–159.
• BÜYÜKKARA, Mehmet Ali, “İsmâilîlere Atfedilen ‘Dokuz Aşamalı Davet Süreci’ Üzerine”, İlam Araştırma Dergisi, C. III, S. 2, 1998, ss. 35–49.
• CÜVEYNÎ, Alaaddîn Ata Melik (681/1283), Târih-i Cihan Güşa III, Çev. Mürsel Öztürk, K.B.Y., Ankara, 1988.
• Çubukçu, İbrahim Agah, “Gazali’ye Göre İbahilik”, AÜİFD, C. I-IV, Ankara 1958, 165-172.
• -------- “İbahîlik ve Batınîlik”, AÜİFD, C. XVIII, Ankara 1970, ss. 67- 70.
• DEYLEMÎ, Muhammed b. Hasan (8./14. asrın başları), Beyânu Mezâhibi’l-Bâtıniyye ve Butlânihî, Kavâidu ‘Akâidi Ali Muhammed içinde, Thk. R. Strothmann, Riyad, Trz.
• EBÛ’L-ME‘ÂLÎ Muhammed el-Hüseynî el-Alevî (500/1107 civarı), Beyânu’l-Edyân, Çev. Yahya el-Haşşab, Mecelletü’l-Külliyeti’l- Edeb içerisinde, C. 19, S. 11, 1957.
• EBÛ TEMMÂM (4./10 Yüzyılın Ortaları), Kitâbu Şecereti’l-Yakîn, Thk. Ârif Tâmir, Beyrut, 1982. (Eser yanlışlıkla Abdan’a nispet edilerek neşredilmiştir.)
• EKİNCİ, Abdullah, IX.-XI. Yüzyıllarda Karmatilerin Siyasi, Sosyal ve İktisadi Faaliyetleri, F.Ü.S.B.E., Elazığ, 2002.
• EŞ‘ARÎ, Ebû’l-Hasen (324/935), Makâlâtu’l-İslâmiyyîn ve İhtilâfu’l- Musallîn, Çev. Mehmet Dalkılıç-Ömer Aydın, Kabalcı Yayınları, İstanbul, 2005.
• FLORAMO, Giovanni, Gnostisizm Tarihi, Çev. Selma Aygül Baş-Bilal Baş, Litera Yay., İstanbul, 2005.
• GÂLİB, Mustafa, el-Karâmıta beyne’l-Medd ve’l-Cezr, Beyrut Trz.
• -------- Hareketü’l-Bâtıniyye fî’l-İslâm, Beyrut 1982.
• GAZÂLÎ, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed (505/1111), Bâtınîliğin İçyüzü, Çev. Avni İlhan, T.D.V.Y., Ankara, 1993.
• GÖKALP, Yusuf, Zeydîlik ve Yemen’de Yayılışı, A.Ü.S.B.E., Ankara, 2005, (Yayınlanmamış Doktora Tezi).
• GÜNDÜZ, Şinasi, Sâbiîler Son Gnostikler, Vadi Yay., Ankara 1999.
• -------- “Gnostik Dinler”, Dinler Tarihi içerisinde, Ekrem Sarıkçıoğlu, Kardelen Kitabevi, Isparta 1999, ss. 112–139
• HAMMÂDÎ, Muhammed b. Mâlik el-Yemenî (5./11. asrın ortaları), Bâtınîliğin ve Karmatîliğin İçyüzü, Çev. İsmail Hatib Erzen, Anka- ra 1948
• HİZMETLİ, Sabri, “İtikadî İslam Mezheplerinin Doğuşuna İctimaî Hadiselerin Tesiri Üzerine Bir Deneme”, A.Ü.İ.F.D., XXVI, Ankara 1983.
• IŞIK, Hidayet, “İslam Bilginlerinin ‘Seneviyye’ Adı Altında Dualist Dinlere ve Mezheplere Yaklaşımı”, Dinî Araştırmalar, C.6, S. 18, Ankara 2004, ss. 149–172.
• İBNÜ’L-CEVZÎ, Ebû’l-Feth Abdurrahman b. Ali (597/1200), el- Muntazam fî Tavârîhi’l-Mülûk ve’l-Ümem, Thk. Süheyl Zekkar, Beyrut, 1995.
• İBNÜ’D-DEVÂDÂRÎ, Ebû Bekr b. Abdullah b. Aybek (713/1313), Kenzü’d-Dürer, Thk. Salahaddîn el-Müneccid, Kahire, 1961.
• İBN FAZLALLAH EL-UMERÎ, Ahmed b. Yahyâ (749/1348), Mesâli- kü’l-Ebsâr fî Memâliki’l-Emsâr, Thk. Bessam Muhammed Bârûd, y. y., Trz.
• İBN HACER, Ahmed b. Ali el-Askalânî (856/1452), Lisânu’l-Mîzân, Thk. Abdülfettah Ebu Ğudde, Beyrut, 2002.
• İBNÜ’N-NEDÎM, Ebû’l-Ferec Muhammed b. İshak (385/995), el- Fihrist, Thk. İbrâhim Ramadan, Beyrut, 1994.
• İSFERÂYÎNÎ, Ebû’l-Muzaffer (471/1078), et-Tabsîr fî’d-Dîn ve Temyîzü’l-Fıraki’n-Nâciyeti ‘ani’l-Hâlikîn, Thk. Kemal Yûsuf el- Hût, Beyrut, 1983.
• KADI ABDÜLCEBBÂR b. Ahmed el-Hemedânî (415/1020), Tesbîtü Delâili’n-Nübüvve, Thk. Abdülkerîm Osman, Beyrut, Trz.
• KÖPRÜLÜ, Fuat, “İzahlar ve Düzeltmeler”, İslâm Medeniyeti Tarihi içerisinde, W. Barthold, Ankara 1977.
• KUMMÎ, Sa’d b. Abdillah el-Eş‘arî (300/912)-NEVBAHTÎ, Hasan b. Mûsâ (302/915’li yıllar), Şiî Fırkalar Kitâbu’l-Makâlât ve’l-Fırak- Fıraku’ş-Şîa, Çev. Hasan Onat-S. Hizmetli-S. Kutlu-Ramazan Şimşek, Ankara Okulu Yay., Ankara, 2004.
• MAARRÎ, Ebû’l-A’lâ (449/1057), Risâletü’l-Ğufrân, Thk. Bintü’ş- Şâtıî, Dâru’l-Meârif, Mısır, 1950.
• MADELUNG, Wilferd, “Hamdan Karmat”, The Encyclopaedia of Is- lam, (New Edition), Ed. Van Donzel-B. Lewis-Ch. Pellet, C. III, E. J. Brill, 1986, ss. 123–124.
• MAKDİSî, Mutahhar b. Tâhir (355/964), el-Bed’ ve’t-Târîh, Nşr. Clement Huart, Bağdad, Trz.
• MAKRİZÎ Ahmed b. Ali (845/1442), İtti‘âzu’l-Hunefâ bi Zikri Eimme- ti’l-Hulefâ, Thk. Cemâluddîn eş-Şeyyâl, Kahire, 1948.
• MÂLÂTÎ EŞ-ŞÂFİÎ, Ebû’l-Hüseyn Muhammed b. Ahmed (377/987), et-Tenbîh ve’r-Redd ‘alâ Ehli’l-Ehvâ ve’l-Bida’, Nşr. Muhammed Zâhid b. El-Hasan, Beyrut 1968.
• NARŞÂHÎ, Ebû Bekr Muhammed b. Ca’fer (348/959), Târîhu Buhâra, Çev. Emin Abdülmecîd Bedevî-Nasrullah Mübeşşir, Kâhire, Trz.
• NEŞŞÂR, Ali Sami, İslâm’da Felsefî Düşüncenin Doğuşu, Çev. Os- man Tunç, İnsan Yay., İstanbul 1999.
• NİZAMÜLMÜLK, Ebû Ali Hasan et-Tûsî (1018-1092), Siyasetnâme, Dergah Yay., (5. Baskı), İstanbul 2003.
• NUVEYRÎ, Ahmed b. Abdilvehhâb (733/1332), Nihâyetü’l-Ereb fî Fünûni’l-Edeb, Thk. Muhammed Câbir Abdül‘âl el-Hînî, Kâhire, 1948.
• ES-SÂBİÎ, Sâbit b. Sinan (365/973), Târîhu Ahbâri’l-Karâmıta, Nşr. Süheyl Zekkar, Ahbâru’l-Karâmıta içerisinde, Riyad, 1989, ss. 183-247 .
• ŞEHRİSTÂNÎ, Muhammed b. Abdilkerîm (548/1153), el-Milel ve’n- Nihal, Thk. Ahmed Fehmi Muhammed, Fustad 1948.
• TÂMİR, Ârif, el-Karâmıta beyne’l-İltizâm ve’l-İnkâr, Dımeşk 1996.
• ZEKKAR, Süheyl, Ahbâru’l-Karâmıta, Dâru’l-Kevser, Riyad, 1989.