Shiite presence in Iraq

Yıl 2013, Cilt: 6 Sayı: 2 - Şİİ-SÜNNİ İLİŞKİLERİ ÖZEL SAYISI, 391 - 428, 31.12.2013

Muharrem Akoğlu

Öz

Iraq which hosted many civilization in the history, became the center of grief events experienced by Ahl al-Bayt, mainly Ali and Hussein. After these incidents, the resul-ting socio-cultural and socio-political deve-lopments gave rise to the development of as a sect of Shiism. However, The Safavid State, which was formed under the lea-dership of Shah Ismail in Iran, brought into Shia ideology of political expansio-nism. In this way, Iraq was started to be shiite in a mass. Iraqi Shia, who were opposition to the British authorities, were excluded from politics when Ottomen Empire withdrew from the region in the first quarter of the XX. Century. However, it has won the event in politics with is to stand close to the new dominant force in the period with the Gulf Crisis. This event is felt itself clearly today

Anahtar Kelimeler

Shiiism, Najaf, Islamic Dawa Party, Gulf Crisis

Irak'ta Şi'î Varlığı

Öz

Tarihte pek çok uygarlığa ev sahipliği yapan Irak, Hz. Ali ve Hz. Hüse-yin başta olmak üzere ehl-i beytin yaşadığı bir takım bedbaht hadisele-rin merkezi oldu. Bu hadiseler ardından meydana gelen sosyo-kültürel ve sosyo-politik gelişmeler, bir mezhep olarak Irak'ta şiîliğin gelişimine kaynaklık etti. Ne var ki, İran'da Şah İsmail öncülüğünde oluşturulan Safevî devleti, şiîliği politik yayılmacılığının ideolojisi haline getirdi. Bu şekilde Irak da kitleler halinde şiîleştirilmeye başlandı. XX. yüzyılın ilk çeyreğinde Osmanlı'nın bölgeden çekilmesiyle İngiliz otoritesine muhalefet eden Irak'lı şiîler, siyasetten dışlandı. Ancak Körfez Krizi ile dönemin yeni egemen gücü ABD'ye yakın durmakla siyasette etkinlik kazandı. Bu etkinlik günümüzde de kendini açıkça hissettirmektedir.

Anahtar Kelimeler

Irak, Şiîlik, Necef, İslami Dava Partisi, Körfez Krizi

Kaynakça

• Akkan, Erdoğan, “Irak, Fizikî ve Beşerî Coğrafya”, DİA, İstanbul 1999, XIX.
• Arı, Tayyar, Irak, İran, ABD ve Petrol, İstanbul 2007.
• --------, Irak, İran ve ABD Önleyici Savaş, Petrol ve Hegemonya, İs- tanbul 2004.
• Aziz, Talip, “The Political Theory of Muhammad Baqır Sadr”, (Ed., Falef Abdul-Jabar, Ayetollahs, Sufis and Ideologues; State, Reli- gion and Social Movements in Iraq, London 2002).
• Baram, Amatzia, “From Radicalism to Radical Pragmatism: The Shi’ite Fundemantalist Opposition Movements of Iraq”, (Ed. Ja- mes Piscatori, İslamic Fundemantalisms and the Gulf Crisis, Chi- cago 1991).
• Bezirgan, İnci Murat, ABD ve Irak Şiîleri Arasındaki İlişkiler 2003- 2010 Dönemi, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara 2012.
• Cabbar, Faleh A., Irak’ta Şii Hareketi ve Direniş, çev. Hikmet Halis, İstanbul 2004.
• Çetinsaya, Gökhan, “XIX. Yüzyılda Irak’ta Osmanlı İdaresi”, Mil- letlararası Ortadoğu: Kaos mu, Düzen mi? Konferansı 9-10 Ocak 2004 Bildiriler, (Yayına Haz, Ali Ahmetbeyoğlu, Recep Ahıskalı, Hasan Demiroğlu, Yahya Başkan, İstanbul 2004).
• --------, Seta Irak Dosyası: Irak’ta Yeni Dönem, Ortadoğu ve Türkiye, Rapor No. ST1-406, Nisan 2006.
• --------, “XIX. Yüzyıl”, DİA, İstanbul 1999, XIX.
• Çubukçu, Mete, Ortadoğu’nun Yeniden İşgali, İstanbul 2006.
• Galbraith, Peter, Irak’ın Sonu Ulus Devletlerin Çöküşü mü? Çev. Mehmet Murat İnceayan, İstanbul 2007.
• Gordon, Michael R., Gen. Bernand E. Trainor, Kobra II Irak İşgali- nin Perde Arkası, çev. Ali Cevat akkoyunlu, İstanbul 2006.
• Gül, Abdullah, Küresel ve Bölgesel Güçlerin 2003 Sonrası Irak Siya- setine Etkisi, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul 2010.
• Hakyemez, Cemil, Şia’da Gaybet İnancı ve Gâib On İkinci İmam, İstanbul 2009.
• --------, Osmanlı-İran İlişkileri Çerçevesinde Şiî-Sünnî İttifak Arayışla- rı, Çorum 2009
• Halif, Yusuf, Hayatu’ş-Şi’r fi’l-Kufe ilâ Nihayeti’l-Karn’is-Sânî li’l- Hicre, Kahire 1968.
• Halil et-Tâlib, İmaâduddîn, “Tarih”, DİA, İstanbul 1999, XIX.
• Hartman, M., “Irak”, İA, V/II.
• Hazran, Yusri, “The Rise of Politicized Shi'ite Religiosity and the Territorial State in Iraq and Lebanon”, The Middle East Journal, Volume 64, Number 4.
• Luomi, Mari, Sectarian Identities or Geopolitics?, The Regional Shia-Sunni Divide in the Middle East, Ulkopoliitinen Instituutti, Working Papers 2008.
• Mantran, Robert, “Osmanlı Dönemi”, DİA, İstanbul 1999, XIX.
• Mirskiy, Georgiy, “Irak Bilmecesi: Saddam’dan Sonra Neler Olur?”, çev. Dr. Gülcanat Sakenova, Irak Dosyası II, (Yayına Haz. Ali Ahmetbeyoğlu, Hayrullah Cengiz, Yahya Başkan), İstanbul 2003.
• Muğniye, Muhammed Cevad, Mea’l-Ulemâi’n-Necef el-Eşref, Beyrut 1992.
• Nakash, Yıtzhak, Şiatü’l-Irak, Arapçaya çev. Abdullah en-Neîmî, Beyrut 1996.
• Nefisî, Abdullah Fehd, Devru’ş-Şia fî Tetavvuri’l-Irak es-Siyasi’l- Hadîs, Beyrut 1986.
• Noorbaksh, Mehdi, “Shiism and Ethnic Politics in Iraq”, Middle East Policy, Vol. XV
• Omer, Muafak A., Saddam Sonrası Irak’ta Şiîlerin Yeni Konumları ve Körfez Ülkelerindeki Olası Siyasal Etkileri, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara 2008.
• Onat, Hasan, Emeviler Devri Şiî Hareketleri, Ankara 1993.
• --------, Yirminci asırda Şiîlik ve İran İslam Devrimi, Ankara 1996.
• Öz, Mustafa, “Necef”, DİA, İstanbul 2006, XXXII.
• --------, “Ebû Ca’fer Tûsî”, DİA, İstanbul 2012, XXXXI.
• Özbilgeç, Ali, Ortadoğu ve Şiîlik: Yeni Ortadoğu Jeopolitiğinde Şia Etkisi, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Konya 2007.
• Özcan, Mustafa, “Irak’ta Direnişin İslâmî Vechesi”, Irak Dosyası II, Irak Dosyası II (Yayına Haz. Ali Ahmetbeyoğlu, Hayrullah Cengiz, Yahya Başkan), İstanbul 2003.
• --------, “İki İşgal Arasında Şiiler”, (Yayına Haz., Ali Ahmetbeyoğlu, Recep Ahıskalı, Yahya Başkan, Hasan Demiroğlu, Milletlararası Ortadoğu: Kaos mu, Düzen mi? Konferansı 9-10 Ocak 2004 Bildiri- ler), İstanbul 2004.
• Polk, William R., Irak’ı Anlamak, çev., Nurettin Elhüseyni, İstanbul 2007.
• Ricks, Thomas E., Fiyasko Irak İşgalinin Gerçek Kronolojisi…, çev. Deniz Başkaya, İstanbul 2006.
• Rupe, Irak İşgalinin Perde Arkası, çev., Buket Dabancalı-Alaz Pesen, İstanbul 2007.
• Turan, Ömer, Medeniyetlerin Çatıştığı Nokta Ortadoğu, İstanbul 2003.
• Vatansever, Osman, Irak’ın Yeniden yapılandırılması Sürecinde Şiîlerin Rolü, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara 2010.
• Waardenburg, Jacques, Islam, Historical, Social and Political Pers- pectives, Newyork 2002.
• Wiley, Joyce N., Irak Şiîleri, çev. Metin Mutanoğlu, Osman Baş, İstanbul 2004.
• Yaslıçimen, Faruk, Sunnism Versus Shi’ism? Rise of The Shi’i Poli- tics And of The Ottoman Apprehension in Late Nineteenth Century Iraq, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara 2008.
• Yılmaz, Sait, Irak Dosyası, İstanbul 2011. Web Adresleri
• http://www.bbc.co.uk/turkish/indepth/story/2004/01/printable/ 040129_irak_laik.shtml
• http://mepc.org/journal/middle-east-policy-archives/shiism-and- ethnic-politics-iraq
• http://busam.bahcesehir.edu.tr/rapordosya/irak-gelecek- senaryolari.pdf
• http://setav.org/tr/isgal-altinda-istikrar-arayislari-irak- secimleri/yorum/655
• http://tr.wikipedia.org/wiki/Irak_İslam_Devrim_Konseyi
• http://www.ydh.com.tr/HD3023_irak-islam-devrimi-yuksek- konseyinin-ismi-degisti.html
• http://irananaliz.wordpress.com/2011/12/20/ammar-el-hekim- ve-turkiyede-iran-sii-lobisi
• https://en.wikipedia.org/wiki/Muqtada_al-Sadr
• http://www.inciraq.com/index.php
• http://www.slate.com/articles/news_and_politics/assessment/200 3/04/ahmad_chalabi.html