Sadr Family in Iraq Under the Shia-Sunni Relations

Yıl 2013, Cilt: 6 Sayı: 2 - Şİİ-SÜNNİ İLİŞKİLERİ ÖZEL SAYISI, 429 - 468, 31.12.2013

Yusuf Benli

Öz

Sadr family in Iraq, Lebanon and Iran, Shiite political-religious society a certain period in the "charismatic" leaders-en-taught. In this article, the Sunni their relationship with this family will be discussed.

Anahtar Kelimeler

Shiites, Sunnis, the Sadr family

Şi'i-Sünnî İlişkileri Çerçevesinde Irak'ta Sadr Ailesi

Öz

Sadr ailesi; Irak, Lübnan ve İran Şiî toplumunda belli bir dönem siyasî-dinî “karizmatik” liderler yetiştirmiştir. Bu makalede bu ailenin Sünnilerle ilişkileri ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Şii, Sünni, Sadr Ailesi, Irak'ta şiilik

Kaynakça

• Ahavî, Şahruh, İran’da Din ve Siyaset, çev. Selahattin Ayaz, İstan- bul 1990.
• Ajami, Fouad, The Vanished Imam: Musa al-Sadr and the Shi'a of Lebanon, Ithaca & London: Cornell University Press, 1986,
• Aka, İsmail, “X. Yüzyıldan XX. Yüzyıla Kadar Şiîlik”, Milletlerarası Tarihte ve Günümüzde Şiîlik Sempozyumu, İstanbul 1993.
• Akoğlu, Muharrem, “Büveyhîler’in Mezhebî Eğilimleri/Politikaları Üzerine”, Bilimname, XVII/2, Kayseri 2009.
• Arı, Tayyar, Geçmişten Günümüze Ortadoğu, Siyaset, Savaş ve Dip- lomasi, İstanbul 2005.
• Aziz, Talib, “The Political Theory of Muhammed Baqir Sadr”, ed. Faleh Abdul-Jabar, Ayatollahs, Sufis and Ideologues; State, Reli- gion and Social Movements in Iraq, London 2002.
• Bağdadî, Abdulkahir b. Tahir b. Muhammed (429/1037), el-Fark Beyne’l-Fırak, thk. Muhammed Muhyiddin Abdulhamid, Beyrut 1993.
• Bailey, Clinton, “Lebanon’s Shi’is After the 1982 War”, Shi’ism, Re- sistance and Revolution, ed. Martin Kramer, London 1987.
• Bâkır es-Sadr, Muhammed, Kur’an Okulu, çev. M.Yolcu, Ankara 1996.
• Batatu, Hanna, “Iraq's Underground Shi'i Movements”, Islam and Politics, Jan. 1982.
• Bayır, Emre, “Irak Savaşında İran’ın Tutumu”, Stratejik Analiz, III/36, 2003.
• Bengio, Ofra, “Shi'is and Politics in Ba'thi Iraq”, Middle Eastern Stu- dies, 21/1, (ss. 1-14), 1985.
• Bulut, Halil İbrahim, Şeyh Müfîd ve Şia’da Usûlî Farklılaşma Süreci, İzmir 2005.
• Cabbar, Faleh A., Irak’ta Şiî Hareket ve Direniş, çev. Hikmet Hâlis, İstanbul 2004.
• Cabbar (Jabbar), Faleh A., “The Genesis and Development of Mar- ja’ism Versus the State”, ed. Faleh Abdul- Jabar, Ayatollahs, Su- fis and Ideologues; State, Religion and Social Movements in Iraq, 61-89, London 2002.
• Cahen, Claude, “Osmanlılardan Önce Anadolu’da Şiîlik Problemi”, çev. Sabri Hizmetli, AÜİFİİD, V, 305-319. Ankara 1982.
• Cole, Juan R.I. and Keddie, Nikki R., “Introduction”, Shi’ism and Social Protest (ed. Juan R.I. Cole and Nikki R. Keddie), New York 1986.
• Çamuroğlu, R., “Bir Şiî ‘Milleti’ne Doğru mu?”, Türkiye ve Dünyada Yarın, Mayıs 2003.
• Daftary, Farhad, Muhalif İslâm’ın 1400 Yılı İsmâilîler: Tarih ve Ku- ram, çev. E. Özkaya, Ankara 2001.
• Dökmeciyan, R. Hrair, Arap Dünyasında Köktencilik, çev. M. Kara- hanoğlu, İstanbul.
• Ebû’l-Fidâ, (1997). Tarih, Beyrut 1992.
• Fığlalı, Ethem Ruhi, İmâmiyye Şiası, İstanbul 1984.
• Güner, Ahmet, “Şiî Yüzyılında Yahut Büveyhiler Devrinde Bağ- dat’tan Bazı Yansımalar”, Uluslararası İslâm Medeniyetinde Bağ- dat Sempozyumu, MÜİF yay., 2011, ss. 151-170.
• Hakyemez, Cemil, Şiî-Sünnî İttifak Arayışları, Çorum 2009.
• Hitti, Philipp K., Siyasi ve Kültürel İslâm Tarihi, çev. Salih Tuğ, İs- tanbul 1980.
• İbn el-Cevzî, Cemâleddin Ebû’l-Ferec Abdurrahman b. Ali (596/1200), el-Muntazam fî Tevârihi’l-Mulûk ve’l-İmam, thk: Mu- hammed Abdülkadir Ata ve Mustafa Abdülkadir Ata, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1992.
• İbn Kesir, İmâduddîn Ebû’l-Fida İsmail b. Ömer (774/1372), el- Bidâye ve’n-Nihâye, Beyrut 1988.
• İbnu’l-Esîr, el-Kâmil fi't-Tarih Tercümesi, trc. Abdülkerim Özaydın, İstanbul 1987.
• İbnü'l-Azimî, Azimî Tarihi: Selçuklularla İlgili Bölümler (430- 538/1038-1143), haz. Ali Sevim, Ankara 1988.
• İnayet, Hamit, Çağdaş İslamî Siyasi Düşünce, çev. Yusuf Ziya, İs- tanbul 1995.
• İsferâ’inî, Ebû’l-Muzaffer (471/1078), et-Tebsîr fi’d-Din ve Temyîzi’l- Fırkatı’n-Nâciye an Fırâkı’l-Hâlikîn, thk. Kemal Yusuf el-Hûd, Beyrut 1983.
• Kâtib, Ahmed, Şiada Siyâsal Düşüncenin Gelişimi, çev. M. Yolcu, Ankara 2005.
• Kaymaz, İhsan Şerif, “Arap–Kürt Karşıtlığı Temelinde Irak’ın Parça- lanmasına Giden Yol ve Türkiye”, Güvenlik Stratejileri Dergisi, I/1, 2005.
• Kedourie, Elie, “The Iraqi Shi’is and Their Fate”, Shi’ism, Resistance and Revolution, ed. Martin Kramer, London 1987.
• Kelidar, Abbas, The Shii Imami Community and Politics in the Arab East Middle Eastern Studies, 19/1, 3-16, 1983.
• Kırkıl, Emin, “Şah İsmail Dönemi İktidar Mücadelelerinde İki Dinsel Kurum”, Alevilik Araştırmaları Dergisi, III, 2012, ss. 177-184.
• Köymen, Mehmet Altay, Büyük Selçuklu İmparatorluğu Tarihi: Al- parslan ve Zamanı, Ankara 1992.
• Köymen, Mehmet Altay, Tuğrul Bey, Ankara 1986.
• Kramer, Martin, “Introduction”, Shi’ism, Resistance and Revolution, ed. M. Kramer, London 1987.
• Lapidus, Ira M., Modernizme Geçiş Sürecinde İslam Dünyası, çev. İ.Safa Üstün, İstanbul 1996.
• Litvak, Meir, “A Failed Manipulation: The British, the Oudh Bequest and the Shī'ī 'Ulamā' of Najaf and Karbalā'”, British Journal of Middle Eastern Studies, 27/1, Mayıs 2002, ss. 69-89.
• Mellat, Şibli, “Religious Militancy in Contemporary Iraq: Muham- mad Baqer as-Sadr and the Sunni-Shia Paradigm”, Third World Quarterly, X/2, 1988, ss. 699-729.
• Mellat, Şibli, Çağdaş İslâmî Uyanışta Hukukun Rolü, çev. Tuncay Dinç, İstanbul.
• Merçil, Erdoğan,“Büveyhîler”, DİA, VI, 1997.
• Moaddel, Mansoor, “Shi'i Political Discourse and Class Mobilization in the Tobacco Movement of 1890-1892”, Sociological Forum, 7/3, 1992, ss. 447-468.
• Nakash, Yitzhak, Irak’ta Pandora’nın Kutusu, çev. Metin Saltoğlu, İstanbul 2005.
• Nasr, Seyyid Hüseyin, Modern Dünyada Geleneksel İslam, çev. Sa- vaş Ş. Barkçın-Hüsamettin Arslan, İstanbul 1987.
• Neccar, Hani el-Cevad Kazım, “el-Meşrû us-Siyasî ve’l-İçtimâî Lis- seyyid Muhammed Muhammed Sadık es-Sadr fi’l-Irakı min Sene- ti 1991-1999” (Macıstır Adâb-ı fi’t-Tarihi’l-Muasır, Câmiatü’l- Basra Külliyetü’l Âdâb), Basra 2010.
• Nizâmü’l-Mülk, Ebû Ali Hasan b. Ali et-Tûsî(485/1092), Siya- setnâme, (Farsça ve Türkçe çevirisi birlikte) haz. Mehmet Altay Köymen, Ankara 1999.
• Norton, Augustus Richard, “Shi’ism and Social Protest in Lebanon”, Shi’ism and Social Protest (ed. Juan R.I. Cole and Nikki R. Ked- die), New York 1986.
• Ocak, Ahmet, “Selçuklular Döneminde Şiî-Sünnî İlişkileri”, Erdem, VIII/23 (Türklerde Hoşgörü Özel Sayısı II), Ankara 1996.
• Ocak, Ahmet, Selçukluların Dinî Siyaseti, İstanbul 2002.
• Özcan, M., “Irak’ta Direnişin İslâmî Vechesi”, Irak Dosyası II, 163- 304, İstanbul 2003.
• Özcan, Mustafa, “Irak’ta Yeni Düzen/leme”, Umran, S. 105, Mayıs 2003, ss. 16-23.
• Pipes, Daniel, Tanrı Adına, çev. Celal Kapkın, İstanbul 1991.
• Polk, William R., Irak’ı Anlamak, çev. Nurettin el-Hüseynî, İstanbul 2007.
• Sabah Gazetesi, “Sadr Sünnîlerden Özür Diledi”, Dünya Haberleri, 1 Mayıs 2013.
• Sekînî, Hani Ubeyd Zübeyrî, “el-İmam Musa es-Sadr ve Devrühü’s- Siyasî ve’s-Sekafî ve’l-İçtimâî fî Lübnan-1960-1978” (Macıstır Adâb-ı fi’t-Tarihi’l-Muasır, Câmiatü’l-Basra Külliyetü’l Âdâb), Basra 2009.
• Shanahan, Rodger, Shi'a Political Development in Iraq: The Case of the Islamic Da'wa Party, Third World Quarterly, 25/5, 2004, ss. 943-954.
• Sluglett, Peter and Marion Farouk-Sluglett, “Some Reflections on the Sunni/Shi'i Question in Iraq”, Bulletin (British Society for Middle Eastern Studies), 5/2, 1978, ss. 79-87.
• Suyutî, Celâleddin (911/1505), Tarihu’l-Hulefa, thk. M. M. Abdul- hamid, Beyrut 1997.
• Turan, Osman, Selçuklular Tarihi ve Türk - İslâm Medeniyeti, İstan- bul 2003.
• Uyar, Mazlum, Şiî Ulemanın Otoritesinin Temelleri, İstanbul 2004.
• Üstün, İsmail Safa, “Esed Neden gitmiyor?”. Star Gazatesi, 29 Eylül 2013.
• Watt, M., İslamî Hareketler ve Modernlik, çev. Turan Koç, İstanbul 1997.
• Wiley, Joyce N., Irak Şiîleri, Metin Mutanoğlu-Osman Baş, İstanbul 2004.
• Yazıcı, Nesimi, İlk Türk İslam Devletleri Tarihi, Ankara 2006.