BİR İSLAM RÖNESANSINA DOĞRU HASAN ONAT VE İSLAM’DA YENİDEN YAPILANMA

Yıl 2021, Cilt: 14 Sayı: 1, 230 - 263, 30.06.2021

Mehmet Zeki İşcan

https://doi.org/10.18403/emakalat.948989

Öz

Hasan Onat’a göre İslam’da yeniden yapılanma, insanı merkeze alarak Tanrı, Kuran, nübüvvet ve ahiret konularını değerlendirmekle, İslam-vahiy ilişkisini, aklın hakimiyeti doğrultusunda dinamik hale getirmekle mümkün olacaktır.
Onat’a göre Kur’ân’ın yaratıcı bir şekilde anlaşılması için gerçek bir yöntem geliştirilememiştir. Bu nedenle yeniden yapılanmanın merkezinde Kur’ân’a dönüş yer almalıdır.
Onat’ta Kur’ân’a dönüş, insanın yeni bir hayat, yeni bir medeniyet yaratmasında kök değerler ve ahlaki ilkelerin tespit edilmesi anlamına gelmektedir. Kur’ân’ı anlama işi, dilsel ve teolojik olmaktan çok varoluşsal ve tarihseldir.
Onat’a göre dini yapılanmanın diğer bir unsuru dini düşünceye bilimsel zihniyetin hakim olmasıdır. Dinde eleştirel düşüncenin benimsenebilmesi, bilimin gücüne inanarak yaratıcı yeteneklerimizi etkin kılmaya bağlıdır.
İslam’ın siyasi meseleleri insana bırakmış olması, Kur’ân’ın bireyi muhatap alması, bir hukuk ya da siyaset kitabı özelliği göstermemesi, yeniden yapılanmanın temel parametrelerinden biridir. Onat’a göre din, demokrasi ve laiklik karşıtı bir renge büründürülemez. Bu noktada Onat, İslami düşünceyi, demokrasi ve laiklik kavramlarının modern konseptleri ile bağdaştırmak için reformlar önermektedir.

Anahtar Kelimeler

Gelenek, Reform, Rasyonelleşme, Bilimsel Bilgi, Bireyselleşme

Teşekkür

Teşekkürler

Towards an Islamic Renaissance Hasan Onat and Reconstruction in Islam

Öz

According to Hasan onat, restructruing in Islam will be possible by placing human and revalation at the centre, evaluating the issues of God, Qur’an, prophethood, afterlife and by making the reletionship between Islam and the Qur’an dynamic and alive, featuring the intellect.
According to Hasan Onat, no real method has been developed for creative under standing of the Qur’an. Hence, a return to the Qur’an should be at the center of the reconstruction.
For Onat, the understanding of the Qur’an is the determination of root values and moral principles in the creation of a new life of humanity, a new civilization for humanity. In fact, understanding of the Qur’an is not linguistic, theological, mystical, but existential, historical.
To Onat, another element of religious structuring is the prevalence of reasoning and science, scientific mentality, over religious thought. The revival of religious thought is to activate our creative abilities by believing in the power of science.
One of the main parameters of the reconstruction is that Islam has left the political issues to the humanity, that the Qur’an addresses the individual rather than communities or the government and that the Qur’an does not represent the features of a book of law or politics. In the sense of Onat, religion could not be wrapped up into an anti-democratic and anti-secular color. At this point, Onat proposes reforms to reconcile Islamic thought with the modern concept of human rights and the concept of democracy and secularism.

Anahtar Kelimeler

Tradition, Reform, Rationalization, Scientific Knowledge, Individualization

Kaynakça

• Adorno, Theodor W.- Horkheimer, Max. Aydınlanmanın Diyalektiği. çev. Nihat Ülner-Elif Öztarhan Karadoğan. İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2010.
• Bal, Hüseyin. Laikleşme Teorisi ve Küresel Dinî Diriliş Argümanı Bağlamında Dinsel Değişim. Ankara: Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2006.
• Bolay, Süleyman Hayri. Felsefi Doktrinler Sözlüğü. Ankara: Akçağ Yayınları, 9. Basım, 2004.
• Çiğdem, Ahmet. Aydınlanma Düşüncesi. İstanbul: İletişim Yayınları, 2009.
• Dellaloğlu, Besim F. Modernleşmenin Zihniyet Dünyası Bir Tanpınar Fetişizmi. Ankara: Kadim Yayınları, 2016.
• İbn Haldun, Ebû Zeyd Veliyyüddîn Abdurrahmân b. Muhammed. Mukaddime. çev. Zakir Kadiri Ugan. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1986.
• İşcan, Mehmet Zeki. Muhammed Abduh’un Dinî ve Siyasî Görüşleri. İstanbul: Dergah Yayınları, 1998.
• Köse, Ali. “Modernleşme-Sekülerleşme İlişkisi Üzerine Yeni Paradigmalar”. Kutsalın Dönüşü. Ed. Ali Köse. 203- 216. İstanbul: Timaş Yayınları, 2001.
• Maalouf, Amin. Uygarlıkların Batışı. çev. Ali Berktay. İstanbul: YKY Yayınları, 2020.
• Onat, Hasan. “Küresel Şiddet ve Terör: İnsan Olma Onuruna Vurulan Darbe”. Dinî Araştırmalar 7/20 (2004).
• Onat, Hasan. “Din Siyaset İlişkisi Bağlamında Türkiye’de İslam’ı Yeniden Düşünmek”. Türkiye’de Değişim Sempozyumu, 97-108. Ankara: Gazi Üniversitesi Rektörlüğü, 2010.
• Onat, Hasan. “Dinî Yayınlarda Bilimsellik Sorunu”. Türkiye Birinci Dinî Yayınlar Kongresi. 161-168. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2004.
• Onat, Hasan. “Hz. Muhammed’i Doğru Anlamak”. Hz. Muhammed ve Evrensel Mesajı Sempozyumu. Ed. Mahfuz Söylemez. 27-32. Çorum: İslami İlimler Dergisi Yayınları, 2007.
• Onat, Hasan. “İnsanlığın Geleceği Açısından Sekülerleşme ve Din”. Sekülerleşme ve Dinî Canlanma. Ed. Ali İsra Güngör. 268-277. Ankara: Türkiye Dinler Tarihi Derneği Yayınları, 2008.
• Onat, Hasan. “İslam Bilimleri ve Yöntemi Açısından Tarihin Anlam ve Önemi”. Kur’an ve İslam İlimlerinin Anlaşılmasında Tarihin Önemi. ed. Mahfuz Söylemez. 13-68. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2013.
• Onat, Hasan. “İslam Ortak Paydasını Kaybetmiş Müslümanların Açmazı: Şii Selefi Kutuplaşması”. İlahiyat Akademi 1/1-2 (2015), 107-128.
• Onat, Hasan. “İslam’da Yeniden Yapılanma Üzerine”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi Özel Sayı (Cumhuriyetin 75. Yıldönümüne Armağan) (1999), 197-207.
• Onat, Hasan. “İslam’ı Anlamada Yöntem Sorunları”. Gelenek ve Modernite Arasında İslam Yorumları. ed. Murat Ak-Hasan Cansız. 45-69. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi ve İSAV Yayınları, 2017.
• Onat, Hasan. “Özgürlük Bağlamında Din Anlayışındaki Farklılaşmalar ve Mezhepler”. İslami Araştırmalar Dergisi 29/2 (2018), 169-192.
• Onat, Hasan. “Şiddet Sarmalından Çıkış Yolu, Eleştirel Düşünce, Adalet ve Yüksek Güven Kültürü”. Bütün Boyutlarıyla Din Sempozyumu. ed. Murat Sülün. 353-374. İstanbul: Kur’ân Çalışmaları Vakfı Yayınevi, 2016.
• Onat, Hasan. İslam Ortak Paydası ve Mezhep Gerçeği. İstanbul: Endülüs Yayınları, 2019.
• Onat, Hasan. Türkiye’de Din Anlayışında Değişim Süreci. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2003.
• Onat, Hasan. Türkiye’de Din Anlayışında Değişim Süreci. Ankara: Kökler ve Değerler Yayınları, 2009.
• Özdemir, Muhammet. “İslâm Antropoloji mi Sosyoloji mi: Novum Organum ve Leviathan Neden Gereklidir?”. İslami Araştırmalar Dergisi 28/3 (2017), 302-317.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi. Yahya Kemal. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2020.
• Ünal, İsmail Hakkı. Ebu Hanife’nin Hadis Anlayışı ve Hanefi Mezhebinin Hadis Metodu. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1994.