The Discussions Around Mu‘awiya b. Abi Sufyan in Republican Turkey

Yıl 2022, Cilt: 15 Sayı: 1, 43 - 99, 30.06.2022

İhsan Timür

https://doi.org/10.18403/emakalat.1108091

Cited By: 3

Öz

Discussions around Mu‘awiya emerged on a political basis in the first period of the Abbasids. The discussion ground, which could be interpreted as the support of the Umayyad and Abbasid at the beginning, has become the main subject of religious conflict between Ahl al-hadith and Shiite groups in the process. This discussion, which has expanded in places around the phenomenon of companions (sahaba), has continued for centuries and has been reflected in many works of different types. The discussions around Mu‘awiya, which continued until recent times with occasional weakening, became one of the important issues of various publications in Turkey in the 1940s. It is possible to see these discussions, which are carried on through sermon pulpit, newspapers, magazines, epistles, and books with harsh criticism and heavy accusations, as a continuation of the content in classical sources. These discussions, which continued for a long time with the participation of a large audience, although they were generally held around the phenomenon of Mu‘awiya and the companions, undoubtedly include other issues as well. This study aims to mirror the understanding of religion, politics, and history of the period through the Turkish press of the 1940s and after, in which the discussions around Mu‘awiya.

Anahtar Kelimeler

History of Islamic Sects, Mu‘awiya b. Abi Sufyan, Umayyad, companions (sahaba), Republican period

Cumhuriyet Devri Türkiyesi’nde Muâviye b. Ebî Süfyan Etrafındaki Tartışmalar

Öz

Muâviye b. Ebî Süfyân etrafındaki tartışmalar Abbâsîlerin ilk döneminde politik bir zeminde alevlenmiştir. Başlangıçta Emevî ve Abbâsî taraftarlığı olarak yorumlanabilecek tartışma zemini, zamanla Ehl-i hadis ile Şiî grupların dini nitelikli başlıca çekişme konusu haline gelmiştir. Sahabe olgusu etrafında yer yer zemini genişleyen bu tartışma, asırlarca devam etmiş ve farklı nitelikteki pek çok eserin içeriğine yansımıştır. Ara ara gevşemekle birlikte son dönemlere kadar devam eden Muâviye b. Ebî Süfyân etrafındaki tartışmalar, 1940’lar Türkiyesi’nde de çeşitli nitelikteki neşriyatın önemli konularından biri olmuştur. Karşılıklı sert eleştiriler ve ağır ithamlarla vaaz kürsüleri, gazete, dergi, risale ve kitaplar üzerinden sürdürülen bu tartışmaları, klasik kaynaklardaki içeriğin bir devamı olarak görmek mümkündür. Geniş bir kitlenin katılımıyla uzunca bir süre devam eden bu tartışmalar, her ne kadar genelde Muâviye b. Ebî Süfyân ve sahabe olgusu etrafında yapılmışsa da hiç şüphesiz başka hususlar da içermektedir. Bu çalışma, odağında Muâviye etrafındaki tartışmalarının yer aldığı 1940’lı yıllar ve sonrası Türk matbuatı üzerinden devrin din, siyaset ve tarih anlayışına ayna tutmayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

İslam Mezhepleri Tarihi, Muâviye b. Ebî Süfyan, Emevîler, Sahabe, Cumhuriyet devri

Kaynakça

• Abdulkadiroğlu, Abdulkerim. Şeyh Ahmed Abduşoğlu (Ilgazlı Hacı Baba). Ankara: Anıl Matbaa, 2004, 95-106.
• Abdülaziz b. Ahmed. Müminlerin Emirine Yönelik Tutarsız Eleştiriler Muâviye b. Ebî Süfyân Müdafaası. çev. Necmi Sarı. İstanbul: Ümmülkura Yayınları, 2010.
• Ahmed Cevdet Paşa. Kısas-ı enbiya ve tevârîhi hulefa: Peygamberler ve Halifeler Tarihi. sad. Metin Muhsin Bozkurt. İstanbul: Çile Yayınları, t.y.
• Ahvâzî, Ebû Ali Hüseyin. “Şerhu ikdi ehli’l-iman fî Muâviye b. Ebî Süfyân”. Selâsü resail fî fadli Muâviye. thk. İsam Mustafa Hezayime-Yusuf Ahmed Beni Yasin. 87-145. İrbid: Müessesetü’l-Hammade, 2000.
• Anter, Musa. “Cürüm Büyük Mesul Kim?”. Ehli Sünnet 2/42 (15 Ağustos 1948), 9, 15. Erişim: 20 Aralık 2020. https://katalog.idp.org.tr/yazilar/16305/curum-buyuk-mesul-kim
• Avlonyalı Süreyya. Fetretü’l-İslam. İstanbul: Matbaa-i Artin Asaduryan, 1325.
• Aycan, İrfan. Saltanata Giden Yolda Muaviye b. Ebî Süfyan. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2010.
• Akkul, Abdülhalim. “Fitneye Lüzum Yoktur (Hazreti Muaviye ashabı Resulullahtandır)”. Ehli Sünnet 1/21 (21 Kasım 1947), 1. Erişim: 16 Aralık 2020. https://katalog.idp.org.tr/yazilar/15988/fitneye-luzum-yoktur-hazreti- muaviye-ashabi-resulullahtandir
• Akkul, Abdülhalim. “Fitneye Lüzum Yoktur (Hazreti Muaviye ashabı Resulullahtandır)”. Ehli Sünnet 1/22 (28 Kasım 1947), 1. Erişim: 16 Aralık 2020. https://katalog.idp.org.tr/yazilar/16001/fitneye-luzum-yoktur-hazreti- muaviye-ashabi-resulullahtandir
• Akkul, Abdülhalim. “Fitneye Lüzum Yoktur (Hazreti Muaviye ashabı Resulullahtandır)”. Ehli Sünnet 1/23 (5 Aralık 1947), 1. Erişim: 16 Aralık 2020. https://katalog.idp.org.tr/yazilar/16012/fitneye-luzum-yoktur-hazreti-muaviye- ashabi-resulullahtandir
• Akkul, Abdülhalim. “Fitneye Lüzum Yoktur (Hazreti Muaviye ashabı Resulullahtandır)”. Ehli Sünnet 1/24 (12 Aralık 1947), 1. Erişim: 16 Aralık 2020. https://katalog.idp.org.tr/yazilar/16022/fitneye-luzum-yoktur-hazreti- muaviye-ashabi-resulullahtandir
• Akkul, Abdülhalim. “Fitneye Lüzum Yoktur (Hazreti Muaviye ashabı Resulullahtandır)”. Ehli Sünnet 1/25 (19 Aralık 1947), 1. Erişim: 16 Aralık 2020. https://katalog.idp.org.tr/yazilar/16026/fitneye-luzum-yoktur-hazreti- muaviye-ashabi-resulullahtandir
• Akkul, Abdülhalim. “Fitneye Lüzum Yoktur (Hazreti Muaviye ashabı Resulullahtandır)”. Ehli Sünnet 1/26 (26 Aralık 1947), 1. Erişim: 16 Aralık 2020. https://katalog.idp.org.tr/yazilar/16035/fitneye-luzum-yoktur-hazreti- muaviye-ashabi-resulullahtandir
• Bediüzzaman Said Nursi. Emirdağ Lahikası. İstanbul: Zehra Yayıncılık, 2007.
• Bediüzzaman Said Nursi. Mektubat. İstanbul: Zehra Yayıncılık, 2007.
• Bilmen, Ömer Nasuhi. Ashab-ı Kiram Hakkında Müslümanların Nezih İtikadları Hazreti Muâviye Hakkındaki Suallere Cevaplar. İstanbul: Burhaneddin Erenler Matbaası, 1948.
• Câbirî, Muhammed Âbid. Arap-İslâm Siyasal Aklı. çev. Vecdi Akyüz. İstanbul: Kitabevi, 2001.
• Câhız, Ebû Osman Amr b. Bahr. “Benî Ümeyye Risalesi”. çev. İrfan Aycan. İdeolojik Tarih Okumaları. haz.İrfan Aycan-M.Mahfuz Söylemez. 31-41. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2002.
• Ceyhan, Adem - Elgeren, Fatma Şükran. “Osman Salahaddin el-Mevlevi’ye Ait Olduğu Sanılan Bir Eser: Nesrü’l-leâli Tercümesi”. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 18 (2017), 29-84.
• Çınar, Fatih. “Nakşî-Hâlidî Şeyhi Hamza Nigarî’nin İsteğiyle Yazılan Bir Ehl-i Beyti Müdafaa Risalesi: Risâle fî ta’n li-men hâlefe Ali radıyallahu teâlâ anh”. Gaziosmanpaşa Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/1 (2019), 125- 150.
• Dalkıran, Sayın. Ahmet Feyzi Çorûmî’nin el-Feyzü’r-Rabbânî’si Işığında Osmanlı Devleti’nde Ehl-i Sünnet’in Şi’i Akîdesine Tenkidleri. İstanbul: Osmanlı Araştırmaları Vakfı (OSAV) Yayınları, 2017.
• Demir, Adem. Muâviye b. Ebî Süfyân'a Yöneltilen Eleştiriler. Kahramanmaraş: KSÜ Siyer-i Nebi Araştırmaları Merkezi Yayınları, 2021.
• Demircan, Adnan. “Cumhuriyet Döneminde (1923-2010) Emevîler Hakkında Yapılan Çalışmalar”. İSTEM: İslâm San‘at, Tarih, Edebiyat ve Mûsikîsi Dergisi 9/17 (2011): 49-97.
• Dırâr b. Amr. Kitâbu’t-tahrîş. thk. Hüseyin Hansu. çev. Mehmet Keskin. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2014.
• Doğrul, Ömer Rıza. “İslâm Birliğini ve Türk Birliğini Bozmağa Uğraşan Neşriyata Karşı”. Selâmet 2/34 (9 Ocak 1948), 6. Erişim: 20 Aralık 2020. https://katalog.idp.org.tr/yazilar/57622/islam-birligini-ve-turk-birligini- bozmaga-ugrasan-nesriyata-karsi
• Dural, Osman Nuri. Muâviye bin Ebî Süfyan'a Yöneltilen Eleştiriler. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans, 2007.
• Dündar, Muhammed Mücahid. “Ehl-i Sünnet’in Siyâsî Temâyülü Olarak Osmâniyye ve Osmânîler”. Kelam Araştırmaları Dergisi 13/1 (2015), 91-119.
• Ehli sünnet, “İslamiyetin Esaslarını Kemiren Aleviliğin Yeşil Alevleri”. Ehli sünnet 1/20 (14 Kasım 1947), 1, 3. Erişim: 26 Ocak 2022. https://katalog.idp.org.tr/yazilar/15976/islamiyetin-esaslarini-kemiren-aleviligin-yesil-alevleri
• Garipoğlu. “Alevi ve Rafizilere Cevap”. Büyük Doğu 3/69 (24 Ekim 1947), 4. Erişim: 20 Aralık 2020. https://katalog.idp.org.tr/yazilar/136363/alevi-ve-rafizilere-cevap
• Garipoğlu. “Alevi ve Rafizilere Cevap-2”, Büyük Doğu 3/70 (31 Ekim 1947), 4. Erişim: 20 Aralık 2020. https://katalog.idp.org.tr/yazilar/136378/alevi-ve-rafizilere-cevap-2
• Garipoğlu. “Alevi ve Rafizilere Cevap-3”, Büyük Doğu 3/71 (7 Kasım 1947), 4. Erişim: 20 Aralık 2020. https://katalog.idp.org.tr/yazilar/136407/alevi-ve-rafizilere-cevap-3
• Garipoğlu. “Alevi ve Rafizilere Cevap-4”, Büyük Doğu 3/72 (19 Aralık 1947), 4. Erişim: 20 Aralık 2020. https://katalog.idp.org.tr/yazilar/136439/alevi-ve-rafizie-cevap-4
• Gevrekzâde Hafız Hasan. Hz. Ali ve Muâviye Arasındaki Mektuplar. nşr. Sadi Borak. İstanbul: Ses Yayınları, 1956.
• Güzel, Ahmet. “Muâviye ve Hz. Osman’a Muhalefeti Ekseninde Ebu Zerr el-Gıfari”. Marife 12/3 (2012), 43-68.
• Hakverdioğlu, Metin. “Mir Hamza Nigârî ve Süfyânîler”. Alevilik Araştırmaları Dergisi 12 (2016), 115-137.
• Heytemî, İbn Hacer. Tathîrü'l-cinân ve'l-lisân an selbi Muâviye b. Ebî Süfyan. tlk. Ebû Abdurrahman el-Mısrî. Tanta: Dârü's-sahabe, 1413/1992.
• Hezayime, İsam Mustafa-Beni Yasin, Yusuf Ahmed. Selâsü resail fi fadli Muâviye. İrbid: Müessesetü’l- Hammade, 2000.
• Hilmizâde İbrahim Rıfat. Hazreti Osman Şehadeti. Dersaâdet: Bâbıâli Caddesi’nde 38 Numaralı Matbaa, 1326.
• Hoca İshak Efendi. “Tezkiye-i Ehli Beyt”. Hak Sözün Vesikaları, Haz. H. Hilmi Işık. 79-131. İstanbul: Hakikat Kitabevi Yayınları, 2017.
• İbn Ebi’d-Dünya, Ebû Bekr Abdullah. “Kitâbu hilmi Muâviye”. Selâsü resail fî fadli Muâviye. thk. İsam Mustafa Hezayime-Yusuf Ahmed Beni Yasin. 39-58. İrbid: Müessesetü’l-Hammade, 2000.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fida. el-Bidâye ve’n-nihâye. thk. Abdullah et-Türkî. Kahire: Dâru Hecr, 1424/2003.
• İbn Teymiyye, Takiyyüddin. “Muâviye b. Ebî Süfyân Hakkında İbn Teymiyye’ye Sorulan Sorular ve Cevapları”, çev. M.Mahfuz Söylemez, İdeolojik Tarih Okumaları, Haz. İrfan Aycan-M.Mahfuz Söylemez. 105-128. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2002.
• İbn Teymiyye, Takiyyüddin. “Yezid b. Muâviye b. Ebî Süfyan Hakkında İbn Teymiyye’ye Sorulan Sorular ve Cevapları”, çev. M.Mahfuz Söylemez, İdeolojik Tarih Okumaları. Haz. İrfan Aycan-M.Mahfuz Söylemez. 129-142 Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2002.
• İbn Teymiyye, Takiyyüddin. Ashab-ı Kiram. çev. Heyet. İstanbul: Tevhid Yayınları, 1998.
• İbnü’l-Arabî, Ebû Bekir. el-Avâsım mine'l-kavâsım. thk. Muhibbüddin el-Hatîb-Mahmud Mehdi el-İstanbuli. Beyrut: Dârul-Cil, 1407/1987.
• İğde, Muhyettin. Siyasi-İtikadi Bir Mezhep Olarak Hanbeliliğin Teşekkül Süreci. İstanbul: MÜİFV Yayınları, 2016.
• Kayaokay, İlyas. “Mensur Bir Maktel-i Hüseyin: Hilmî-zâde İbrâhîm Rıf’atın Vak’a-i Dil Sûz-ı Kerbelâsı”. Çeşm-i Cihan: Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları E-Dergisi 6/1 (2019): 50-68.
• Kılıç, Ünal. Tartışmaların Odağındaki Halife Yezîd. İstanbul: Kayıhan Yayınları, 2016.
• Makrîzî, Takiyüddin. “Emevî-Hâşimî Çekişmesi”. çev. İrfan Aycan-Abdulhalık S. Bakır. İdeolojik Tarih Okumaları. Haz. İrfan Aycan-M.Mahfuz Söylemez. 151-210. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2002.
• Makrîzî, Takiyyüddin. el-Mevâiz ve’l-itibâr. thk. Muhammed Zeynuhum-Mediha eş-Şarkavi. Kahire: Mektebetu Medbuli, 1998.
• Oğuz, Muhammed İhsan. Miftâhü’s-saâde. İstanbul: Oğuz Yayınları, 2020.
• Oruç, Mehmet. “Bay Şemseddin Yeşile Cevap”, Ehli Sünnet 1/24 (12 Aralık 1947), 4. Erişim: 20 Aralık 2020. https://katalog.idp.org.tr/yazilar/16024/bay-semseddin-yesile-cevap
• Öz, Asım. “Kabahatin Fazilete Dönüşmesi Avlonyalı Süreyya Bey”. dunyabulteni. Erişim: 14 Ocak 2021. https://www.dunyabulteni.net/kultur-sanat/kabahatin-fazilete-donusmesi-avlonyali-sureyya-bey- h166621.html
• Özalp, Ömer Hakan. Hoca, Şeyh, Siyasetçi Erzurumlu Yeşilzâde Mehmed Salih Efendi. İstanbul: Erzurum Kitaplığı, 1999.
• Sallâbî, Ali Muhammed. Muâviye b. Ebî Süfyân şahsiyyetuhu ve asruhu. İstanbul: Dâru’r-Ravza, 2017.
• Sarı, Necmi. “Çevirenin Önsözü”. Müminlerin Emirine Yönelik Tutarsız Eleştiriler Muâviye b. Ebî Süfyân Müdafaası. mlf. Abdülaziz b. Ahmed. 9-58. İstanbul: Ümmülkura Yayınları, 2010.
• Sekati, Ebu’l-Kasım Ubeydullah. “Fedâilu Muâviye”. Selâsü resail fî fadli Muâviye, thk. İsam Mustafa Hezayime- Yusuf Ahmed Beni Yasin. 59-86. İrbid: Müessesetü’l-Hammade, 2000.
• Şenzeybek, Aytekin. “Hamza Nigârî’nin Farklı İslam Yorumlarına Yaklaşımı”. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 47 (2019), 429-444.
• Şeref, Salih. “Nefretle Karşılanan Bir Yazı”. Doğan Güneş 7 (Ekim 1947), 109. Erişim: 19 Aralık 2020. https://katalog.idp.org.tr/yazilar/10626/nefretle-karsilanan-bir-yazi
• Tanrıverdi, Mustafa. “Tel‘în İçerikli Bir Rivayetin Tahlili: Halîfe Mu‘tazıd-Billâh Örneği”. Eskiyeni 46 (2022): 269- 303.
• Topbaşzâde, Ahmed Efendi İbn Mustafa el-Kadınhani. Hidâyetü’l-mürtâb fî fedâili’l-ashâb. İstanbul: Daru’t- Tıbaati’l-Amire, 1292/1875.
• Yeşil, Şemseddin. “Ayıptır Günahtır; İslama Leke Sürmeyiniz Kaş Yapayım Derken Göz Çıkarmayınız”. Hakikat Yolu 43 (11 Aralık 1947), 2. Erişim: 20 Aralık 2020. https://katalog.idp.org.tr/yazilar/23540/ayiptir-gunahtir- islama-leke-surmeyiniz-kas-yapayim-derken-goz-cikarmayiniz
• Yeşil, Şemseddin. “Gafil Yaygarası Para Etmez İlmi Cevap Lazım”, Hakikat Yolu 42 (4 Aralık 1947), 2. Erişim: 18 Aralık 2020. https://katalog.idp.org.tr/yazilar/23535/gafil-yaygarasi-para-etmez-ilmi-cevap-lazim
• Yeşil, Şemseddin. “Sorduğumuz Suallere Cevap Veremeyip de Muğalata ile Hikaye Anlatan Şam Valisi Muaviye'nin Zavallı Müdafilerine Biçare Avukatlarına Son Bir Cevap Daha”. Hakikat Yolu 44 (18 Aralık 1947), 4. Erişim: 20 Aralık 2020. https://katalog.idp.org.tr/yazilar/23547/sordugumuz-suallere-cevap-veremeyip-de- mugalata-ile-hikaye-anlatan-sam-valisi-muaviye-nin-zavalli-mudafilerine-bicare-avukatlarina-son-bir- cevap-daha
• Yeşil, Şemseddin. “Tezvirata, İftiralara Cevap!”. Hakikat Yolu 45 (25 Aralık 1947), 6. Erişim: 20 Aralık 2020. https://katalog.idp.org.tr/yazilar/23556/tevzirata-iftiralara-cevap
• Yeşilzâde Mehmed Salih. “Kimlere Eshap Denir? Fazilet Cihetiyle Bu Zatı Şerifler Kaç Kısım ve Kaç Tabakadır?”. Hakikat Yolu 43 (11 Aralık 1947), 4-5. Erişim: 20 Aralık 2020. https://katalog.idp.org.tr/yazilar/23541/kimlere- eshap-denir-fazilet-cihetiyle-bu-zati-serifler-kac-kisim-ve-kac-tabakadir
• Yeşilzâde Mehmed Salih. “Mürteci Kara Kuvvetlere Iskatcılık Delallığı Yapmak Zelil Saltanatcı Sahte Hilafetçi Güruhuna”. Hakikat Yolu 54 (26 Şubat 1948), 2-3. Erişim: 20 Aralık 2020. https://katalog.idp.org.tr/yazilar/23632/murteci-kara-kuvvetlere-iskatcilik-delalligi-yapmak-zelil- saltanatci-sahte-hilafetci-guruhuna
• Yeşilzâde Mehmed Salih. “Sofuları Kışkırtmak İçin Zapsu Hocanın Ehli Sünnet Mecmuasında Açtığı Muaviye Dedikodusunu Kapatan Son Söz Son Cevabımız”. Hakikat Yolu 44 (18 Aralık 1947), 2-3. Erişim: 20 Aralık 2020. https://katalog.idp.org.tr/yazilar/23545/sofulari-kiskirtmak-icin-zapsu-hocanin-ehli-sunnet- mecmuasinda-actigi-muaviye-dedikodusunu-kapatan-son-soz-son-cevabimiz
• Yeşilzâde Mehmed Salih. “Tenkit İlletine Duçar Olan Zavallıları Tedavi”. Hakikat Yolu 40 (20 Kasım 1947), 2. Erişim: 18 Aralık 2020. https://katalog.idp.org.tr/yazilar/23519/tenkit-illetine-ducar-olan-zavallilari-tedavi
• Yeşilzâde Mehmed Salih. “Ehli Sünnet Dedikodu Namesinin Yirmi Sayılı Nüshasındaki ‘Aleviliğin Yeşil Alevleri’ Başlıklı Hezyan Nameyi Yazan Zavallıya: Son Söz Son Nasihat Olarak Şunu Söylerim”. Hakikat Yolu 41 (27 Kasım 1947), 6, 8. Erişim: 16 Aralık 2020. https://katalog.idp.org.tr/yazilar/23532/ehli-sunnet-dedikodu-namesinin- yirmi-sayili-nushasindaki-aleviligin-yesil-alevleri-baslikli-hezyan-nameyi-yazan-zavalliya-son-soz-son- nasihat-olarak-sunu-soylerim
• Yeşilzâde Mehmed Salih. “Bu kerre de Din İşlerinde azalık yapan Profesör Yusuf Ziya Yörükan Hocanın 88 sayılı İslam Türk Ansiklopedisi’ndeki Batınilik dedikodunamesine arzuları veçhile cahilane ve müzahi cevabnamedir”. Hakikat Yolu 52 (12 Şubat 1948), 2-4. Erişim: 27 Ocak 2022. https://katalog.idp.org.tr/yazilar/23616/bu-kerre-de-din-islerinde-azalik-yapan-profesor-yusuf-ziya- yorukan-hoca-nin-88-sayili-islam-turk-ansiklopedisindeki-batinilik-dedikodunamesine
• Yeşilzâde Mehmed Salih. “Din İşleri reisi Sayın Ahmed Hamdi Akseki’ye sitem ve minnetle karışık sualname, bu kerre Muaviye bahsini ortaya çıkarıp bize cevap yazdıran karalar, Yeşilin sözüne karışıp iftiraya kalkışmasınlar”. Hakikat Yolu 51 (5 Şubat 1948), 2-3. Erişim: 27 Ocak 2022. https://katalog.idp.org.tr/yazilar/23607/din-isleri-reisi-sayin-ahmed-hamdi-akseki-ye-sitem-ve-minnetle- karisik-sualname
• Yeşilzâde Mehmed Salih. Ashaba Hürmet Sövenlere Lanet Peygamber Buyruğu. İstanbul: Adil Ceylan Basımevi, 1948.
• Yeşilzâde Mehmed Salih. Hazret-i İmam Ali aleyhisselam ve Düşmanları. İstanbul: Burhaneddin Erenler Matbaası, 1947.
• Yeşilzâde Mehmed Salih. İlme, Ulemaya Ait Açık Mektup. İstanbul, Tecelli Matbaası, 1947.
• Yörükan, Yusuf Ziya. “İlme ulemaya açık mektup muharriri Salih Yeşile cevap”. İslâm-Türk Ansiklopedisi Muhitülmaarif Mecmuası 2/88 (Aralık 1947), 2. Erişim: 18 Aralık 2020. https://katalog.idp.org.tr/yazilar/61113/ilme-ulemaya-acik-mektup
• Zapsu, Abdurrahim. “Vakıflar Genel Müdürü Sayın Bay Hakkı Kamil Beşer'e”, Ehli Sünnet 3/55 (1 Mart 1949), 2. Erişim: 21 Ocak 2022. https://katalog.idp.org.tr/yazilar/16525/vakiflar-genel-mudurlugu-sayin-bay-hakki- kamis-beser-e
• Zeyyat, Habib. “Abbâsîler Döneminde Muâviye Taraftarlığı”. çev. Muhammed Mücahid Dündar. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 28 (2013), 175-182.