Radical Islamic Movements in Turkey Between 1970-2000

Yıl 2022, Cilt: 15 Sayı: 2, 660 - 692, 31.12.2022

Ali Osman Balcı

https://doi.org/10.18403/emakalat.1129855

Cited By: 1

Öz

The foundations of radical Islamic discourse can be traced back to different understandings that emerged in the early periods of Islam. Since the proclamation of the Republic in Turkey, the repressive policies implemented to ensure social change and some religious understandings carried from outside accelerated the formation process of radical movements. These groups, which entered into a struggle not only in the intellectual sense, but also in the de facto sense, and united in opposing the state regime, started to emerge especially from the 1970s. In these periods of social turmoil, these movements, which argue that salvation can only be achieved by returning to Islamic rules, differ from each other in the methodology to be followed. In this study, it has been tried to reveal the prominent movements that were effective between 1970-2000 in Turkey and whose effects still continue and that can be considered as radical, within the principle of impartiality.

Anahtar Kelimeler

Radical Islam, Hezbollah, Qaplanits, Ibda-C, Salafists

1970-2000 Yılları Arası Türkiye’de Radikal İslamî Hareketler

Öz

Radikal İslâmî söylemin temelleri İslam’ın ilk dönemlerinde ortaya çıkan farklı anlayışlara kadar götürülebilmektedir. Türkiye’de Cumhuriyet’in ilanından itibaren toplumsal değişimin sağlanması için uygulanan baskıcı politikalar ve dışarıdan taşınan bazı dinî anlayışlar, radikal hareketlerin oluşum sürecini hızlandırmıştır. Sadece fikrî anlamda değil fiili anlamda da mücadele içerisine giren ve devlet rejimine karşı olmak konusunda birleşen bu gruplar özellikle 1970’li yıllardan itibaren ortaya çıkmaya başlamışlardır. Toplumsal kargaşanın hakim olduğu bu dönemlerde, kurtuluşun ancak İslamî kurallara dönülerek sağlanacağını savunan bu hareketler, izlenecek metodoloji noktasında birbirlerinden ayrılmaktadırlar. Bu çalışmada, Türkiye’de 1970-2000 yılları arasında etkili olan ve halen etkileri devam eden, radikal olarak değerlendirilebilecek hareketlerden öne çıkanlar, tarafsızlık ilkesi içerisinde ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Radikal İslam, Hizbullah, Kaplancılar, İbda-C, Selefîler

Kaynakça

• Ahbr, A Haber. Darbenin Yolu ’Kudüs’ten Geçiyor! Erişim 11 Kasım 2022. https://www.ahaber.com.tr/gundem/2012/01/17/darbenin-yolu-kudusten-geciyor
• Albayrak, Sadık. Siyasi Boyutlarıyla Türkiye’de İslâmcılığın Doğuşu. İstanbul: Risale, 1989.
• Altınsu, F. Lütfi. “Türkiye’de Müslümanlaşma ve Sorunları”. Kalem 8 (Eylül 1988).
• Atalar, M. Kürşad. “İslamî Hareket’in Akıncı Bey’i: Ercümend Özkan”. Dava 14/205 (Ocak 1996).
• Aykol, Hüseyin. Türkiye’de Sağ ve İslamcı Örgütler. İstanbul: Pelikan Yayınları, 1996.
• Bagasi, İsa. Kendi Dilinden Hizbullah ve Mücadele Tarihinden Önemli Kesitler, 2014. http://www.huseynisevda.biz
• Baki, Kerim. “İbda’yı Yeni Tanıyanlar İçin Bazı Kavramların İzahı”. Kültür Akademisi. Erişim 09 Haziran 2022. http://akademyakultur.blogspot.com/2009/02/
• Baran Dergisi. “Sırasında Af Bizzat Affedenlerin Affını Getiren Hadisedir!” Erişim 09 Haziran 2022. https://www.barandergisi.net/gundem/sirasinda-af-bizzat-affedenlerin-affini-getiren-hadisedir- h2089.html
• Baran Dergisi. Salih Mirzabeyoğlu: Büyük Doğu’nun “Niçin?” Buudunu Heykelleştirmekle Mükellefim. Erişim 09 Haziran 2022. https://www.barandergisi.net/buyuk-dogu-ibda/salih-mirzabeyoglu-buyuk-dogu-nun-nicin- buudunu-h4465.html
• Biçer, Ramazan. “İBDA-C (İslami Büyük Doğu Akıncılar Cephesi)”. Güvenlik Terimleri Sözlüğü. T.C. İçişleri Bakanlığı Kamu Düzeni ve Güvenliği Müsteşarlığı Yayınları. https://www.academia.edu/36925979/IBDA_C_%C4%B0slami_B%C3%BCy%C3%BCk_Do%C4%9Fu_Ak%C4%B 1nc%C4%B1lar_Cephesi_
• Buhârî, Ebû ʿAbdullâh Muhammed b. İsmâʿîl b. İbrâhîm el-Buhârî el-. el-Câmiʿu’s-sahîh. thk. Muhammed Zuheyr en-Nâsır. 9 Cilt. Beyrut: Dâru Tavki’n-Necât, 1422.
• Büyükkara, Mehmet Ali. Çağdaş İslami Akımlar. İstanbul: Klasik Yayınları, 6. Basım, 2017.
• Büyükkara, Mehmet Ali. “Günümüzde Selefîlik ve İslâmî Hareketlere Olan Etkisi”. Tarihte ve Günümüzde Selefilik, Milletlerarası Tartışmalı İlmi Toplantı 08-10 Kasım 2013. ed. Ahmet Kavas. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2014.
• Büyükkara, Mehmet Ali. “Vehhabilikten Işid’e Günümüz Selefiliği”. İslam Mezhepler Tarihi 6. Ulusal Koordinasyon Toplantısı ve Selefilik Çalıştayı Bildirileri (Türkiye-Konya, 05-06 Eylül 2015). ed. Doğan Kaplan. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, 2016.
• Çakır, Ruşen. Ayet ve Slogan Türkiye’de İslami Oluşumlar. İstanbul: Metis Yayınları, 11. Basım, 2014.
• Çakmaktaş, Nurullah. “Dini Radikalizmin Ana Akım İslamcılara Yönelttiği Tenkitler”. Akademik İncelemeler Dergisi 16/1 (15 Nisan 2021), 26-46. https://doi.org/10.17550/akademikincelemeler.870070
• Durmuş, Mehmed. “Ercümemend Özkan’ın Sünnet Anlayışı”. Dava 14/205 (Ocak 1996).
• Evkuran, Mehmet. Sünni Paradigmayı Anlamak. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 3. Basım, 2016.
• Faruk, Muhammed Ömer. “Evrensel İslami Hareket: Dinamikleri ve Çağrısı”. Şehadet 2/3 (03 Kasım 1987).
• Gerçek Hayat. “Ordunun Postmodern Darbesi”. Erişim 10 Kasım 2022. https://www.gercekhayat.com.tr/kapak/ordunun-postmodern-darbesi/
• Günay, Ünver. “Göç, Din Ve Değişme: Batı Avrupa’daki Türk İşçileri Örneği”. Bilimname 2003/3 (01 Eylül 2003).
• Hatem Dergisi. Risâle-i Nur’da Usul ve Program. Erişim 09 Kasım 2022. https://hatemdergisi.com.tr/Yazarlar/RISALE-I-NURDA-USUL-VE-PROGRAM
• HUDOC, European Court of Human Rights. Case of Müslüm Gündüz v. Turkey (No. 2) - [Turkish Translation] by the Turkish Ministry of Foreign Affairs. 04 Aralık 2003. Erişim 10 Kasım 2022. https://hudoc.echr.coe.int/eng# {%22fulltext%22: [%22\%22CASE%20OF%20M%C3%9CSL%C3%9CM%20G%C3%9CND%C3%9CZ%20v.%20TURKEY%20(No.%202)\% 22%22],%22documentcollectionid2%22:[%22GRANDCHAMBER%22,%22CHAMBER%22]}
• İslami Analiz. Tahliye olan Mirzabeyoğlu: Hayatımı heba olmuş görmüyorum. Erişim 30 Kasım 2022. https://islamianaliz.com/haber/7471950/tahliye-olan-mirzabeyoglu-hayatimi-heba-olmus-gormuyorum
• Kalkan, Süleyman. “Kur’an’ın Hedeflediği İnsan”. Kalem 2 (1988), 1.
• Kaplan, Doğan. “On Soruda Selefîlik”. İslam Mezhepler Tarihi 6. Ulusal Koordinasyon Toplantısı ve Selefilik Çalıştayı Bildirileri (Türkiye-Konya, 05-06 Eylül 2015). ed. Doğan Kaplan. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, 2016.
• Kara, İsmail. “Türkiye’de İslamcılık Düşüncesi ve Hareketi Üzerine Birkaç Not”. Türkiye’de İslamcılık Düşüncesi ve Hereketi Sempozyum Tebliğleri (Türkiye-İstanbul, 17-19 Mayıs 2013). ed. İsmail Kara - Asım Öz. İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi, 2013.
• Kolektif. Türkiye’de İslamcı Akımlar/Amerikan Gizli Belgelerinde. ed. Fehmi Koru. çev. Yılmaz Polat. Beyan Yayınları, 1990.
• Korkmaz, Sıddık. “Selefi Zihniyetin Açmazları”. İslam Mezhepler Tarihi 6. Ulusal Koordinasyon Toplantısı ve Selefilik Çalıştayı Bildirileri (Türkiye-Konya, 05-06 Eylül 2015). ed. Doğan Kaplan. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, 2016.
• Kubat, Mehmet. “Selefî Perspektifin Tarihselligi”. İslâmî Araştırmalar 17/3 (2004), 235-251.
• Kubat, Mehmet. “Selefiyye İle Neo-Selefîliğin Kesişen Ve Ayrışan Yönleri”. İnönü Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi 6/2 (24 Aralık 2017), 124-141.
• Kurt, Mehmet. Din, şiddet ve aidiyet: Türkiye’de Hizbullah üzerine sosyolojik bir araştırma. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmış Doktora Tezi, 2014. http://acikerisim.selcuk.edu.tr:8080/xmlui//handle/123456789/5900
• Kutlu, Sönmez. Selefiliğin Fikri Arkaplanı İslam Düşüncesinde İlk Gelenekçiler. Ankara: Otto, 2016.
• Milliyet. Metin Kaplan 17 yıl sonra beraat etti. Erişim 08 Aralık 2022. https://www.milliyet.com.tr/gundem/metin-kaplan-17-yil-sonra-beraat-etti-6433155
• Milliyet. Parti Kapatmaya Götüren Sözler. Erişim 11 Kasım 2022. https://www.milliyet.com.tr/the-others/parti- kapatmaya-goturen-sozler-5364170
• Müslim, Ebû’l-Hasen Müslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî en-Nîsâbûrî. Sahîhu Müslim. thk. Muhammed Fuâd ʿAbdulbâkî. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-ʿArabî, 1374/1955.
• Müslim Gündüz. Kısaca Hayat Hikayem. Erişim 09 Kasım 2022. https://muslimgunduz.com/hayati
• “M. Sıddık Şeyhanzade’ye Dinleyiciler Tarafından Sorulan Sorular ve Cevapları”. Dava 64-65 (Eylül 1995).
• Onat, Hasan. Emeviler Devrî Şiî Hareketleri ve Günümüz Şiîliği. Ankara: TDV Yayınları, 1993.
• Onat, Hasan - Kutlu, Sönmez. “İslam Mezhepleri Tarihine Giriş”. İslam Mezhepleri Tarihi El Kitabı. ed. Hasan Onat - Sönmez Kutlu. Ankara: Grafiker Yayınları, 6. Basım, 2017.
• Özkan, Ercümend. “Tasavvuf: Ayrı Bir Din”. Dava 14/205 (Ocak 1996).
• Özkan, Ercümend. “Tebliğ ve Parti”. Dava 14/205 (Ocak 1996).
• Özkan, Ercümend. “Terör (Dehşet)”. Dava 14/205 (Ocak 1996).
• Öztürk, Mustafa. “İslami Kökenciliğin Bir Tezahürü: Mealcilik”. İslâmiyât 10/1 (01 Ocak 2007), 117-138.
• “Risale-i Nur ve Nurculuk Hakkında Sorular ve Cevapları”. Dava 68-69 (Aralık 1995).
• Şentürk, Hulusi. Türkiye’de İslami Oluşumlar ve Siyaset İslamcılık. İstanbul: Çıra Yayınları, 2. Basım, 2011.
• TDK, Türk Dil Kurumu. “Güncel Türkçe Sözlük”. Erişim 08 Haziran 2022. https://sozluk.gov.tr/?kelime=radikal
• Tuğrul, Talip. “Milli Görüş Hareketi’nin Temel Karakterleri”. e-Makalat Mezhep Araştırmaları Dergisi 10/2 (30 Aralık 2017), 617-657. https://doi.org/10.18403/emakalat.317808
• Yılmaz, Fatih. Ercümend Özkan’ın Teolojik Ve Politik Fikirleri. İstanbul: Ankara Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Zengin, Ertuğrul. Bir Toplumsal Hareket Olarak Akıncılar: Türkiye’de İslamcı Öznenin Kurulumu ve Eylemi. İstanbul: Galatasaray Üniversitesi, Yayımlanmış Doktora Tezi, 2017.