Alevi Hearths and Groups in Anatolia

Yıl 2023, Cilt: 16 Sayı: 2, 903 - 911, 31.12.2023

Hasan Özarslan

https://doi.org/10.18403/emakalat.1199766

Öz

Alevi nitelemeli gelenek üzerine yapılacak çalışmalarda, geleneğin tarihî, teolojik ve güncel boyutunu bütüncül olarak ele almak oldukça önemlidir. Bu nedenle çalışmalarda gelenek mensuplarının, “boy, soy, aşiret” yapılanmasına dayanan göçebe/yarı göçebe yaşam tarzını göz önünde bulundurmak, geleneğin tarihî sürecinin bilinmesine; keşif ve ilham merkezli epistemolojik kabullerini dikkate almak da tasavvufi anlayışa/tarikat yapılanmasına dayanan dinî/teolojik konumunun anlaşılmasına katkı sunar. Diğer yandan geleneksel dünya görüşünün verileriyle inşa edilen kabullerin, göç, şehirleşme, kitlesel eğitime erişim gibi modern zamanların çıktıları sonucunda tartışmaya açılması, geleneksel kurumların/rollerin işlevini yer yer modern kurumlara/rollere bırakması gibi bazı hususlar da Alevi nitelemeli gelenek mensuplarının güncel durumunu ele almayı zorunlu kılar. Cenksu Üçer tarafından kaleme alınan Anadolu’da Alevî Ocakları ve Grupları isimli eser, konuları bu çerçevede ele almaya özen gösterir. Eserde Alevi nitelemeli geleneğin tarihî, teolojik ve güncel durumu, disiplinler arası kapsayıcı bir yaklaşımla ve mezhepler tarihinin betimleyici üslubu ile ele alınır. Bu bakımdan eser, alana katkı yapma potansiyeline sahip, akademik anlamda veya popüler düzeyde konuya ilgi duyanlara hitap eden bir çalışmadır.

Anahtar Kelimeler

History of Islamic Sects, Alevism, Tradition, Hearths, Groups

Anadolu’da Alevî Ocakları ve Gruplar

Öz

Alevi nitelemeli gelenek üzerine yapılacak çalışmalarda, geleneğin tarihî, teolojik ve güncel boyutunu bütüncül olarak ele almak oldukça önemlidir. Bu nedenle çalışmalarda gelenek mensuplarının, “boy, soy, aşiret” yapılanmasına dayanan göçebe/yarı göçebe yaşam tarzını göz önünde bulundurmak, geleneğin tarihî sürecinin bilinmesine; keşif ve ilham merkezli epistemolojik kabullerini dikkate almak da tasavvufi anlayışa/tarikat yapılanmasına dayanan dinî/teolojik konumunun anlaşılmasına katkı sunar. Diğer yandan geleneksel dünya görüşünün verileriyle inşa edilen kabullerin, göç, şehirleşme, kitlesel eğitime erişim gibi modern zamanların çıktıları sonucunda tartışmaya açılması, geleneksel kurumların/rollerin işlevini yer yer modern kurumlara/rollere bırakması gibi bazı hususlar da Alevi nitelemeli gelenek mensuplarının güncel durumunu ele almayı zorunlu kılar. Cenksu Üçer tarafından kaleme alınan Anadolu’da Alevî Ocakları ve Grupları isimli eser, konuları bu çerçevede ele almaya özen gösterir. Eserde Alevi nitelemeli geleneğin tarihî, teolojik ve güncel durumu, disiplinler arası kapsayıcı bir yaklaşımla ve mezhepler tarihinin betimleyici üslubu ile ele alınır. Bu bakımdan eser, alana katkı yapma potansiyeline sahip, akademik anlamda veya popüler düzeyde konuya ilgi duyanlara hitap eden bir çalışmadır.

Anahtar Kelimeler

İslam Mezhepleri Tarihi, Alevilik, Gelenek, Ocaklar, Gruplar

Kaynakça

• Büyükkara, Mehmet Ali. “Bir Bilim Dalı Olarak İslâm Mezhepleri Tarihi ile İlgili Metodolojik Problemler”. İslâmî İlimlerde Metodoloji/Usûl Mes’elesi I, haz. İsmail Kurt. 441-491. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2005.
• Büyükkara, Mehmet Ali. “İslam Mezhepleri Tarihi Araştırmalarında Terminolojiyle İlişkili Sorunlar”. İslâmî Araştırmalar 19/2 (2006), 257-271.
• Demir, Ahmet İshak, Kaba, Gülsüm. "Mezhepler Tarihi Akademik Yayınlar Bibliyografyası". e-Makalat Mezhep Araştırmaları Dergisi 4/2 (Aralık 2011): 185-254.
• Demir, Ahmet İshak, Usburak. Pervin. "Mezhepler Tarihi Akademik Makaleler Bibliyografyası". e-Makalat Mezhep Araştırmaları Dergisi 5/1 (Temmuz 2012),141-208.
• Göküş, Şeref. “İlahiyat Alanında Yapılan Alevilik-Bektaşilik Çalışmaları: Bibliyografik Bir Deneme”. Hikmet Yurdu Düşünce-Yorum Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi 7/13 (2014), 159-195.
• Kutlu, Sönmez. “İslâm Mezhepleri Tarihinde Usûl Sorunu”. İslâmî İlimlerde Metodoloji/Usûl Mes’elesi I, haz. İsmail Kurt. 441-491. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2005.
• Rençber, Fevzi. "Adıyaman Yöresi Alevî Ocakları". Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 35 / 35 (Eylül 2013), 159-170.
• Rençber, Fevzi. "İslam Mezhepleri Tarihi Anabilim Dalında Alevilik Üzerine Yapılan Alan Çalışmalarının Bilim Üretimine Katkısı". e-Makalat Mezhep Araştırmaları Dergisi 10/2 (Aralık 2017): 455-470. https://doi.org/10.18403/emakalat.364215
• Türkel, Rifat. Karadonlu Can Baba ve Alevîlik. Kütahya: Acamedia Yayınevi, 2016.
• Üçer, Cenksu. “Alevî Klasikleri Çalışmalarında Ocak Sisteminin Önemi Üzerine”. Uluslararası Alevî-Bektâşî Klasikleri Sempozyumu 8-9 Kasım 2014. 383-403. Sakarya: Sakarya Üniversitesi Yayınları, 2016.
• Üçer, Cenksu. “Alevî Nitelemeli Gelenek ya da Ocak ve Gruplar Hakkında Yapılacak Çalışmalarda Ocak Sisteminin Dikkate Alınmasının Önemi”. e-Makâlât Mezhep Araştırmaları 12/2 (2019), 353-402.
• Üçer, Cenksu. “Cemevi: Âdâb ve Erkânın İcrâ Edildiği Mekân”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 88 (2018), 59-84.
• Üçer, Cenksu. Tekke, Zâviye, Dergâh’tan Cemevi’ne, Alevî Nitelemeli Gruplarda Âdâb ve Erkânın İcra Edildiği Mekânlar. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Matbaası, 2017.
• Yaman, Ali. “Alevilik ve Bektaşilik Alanında Üniversitelerde Gerçekleştirilen Akademik Çalışmalara İlişkin Genel Bir Değerlendirme”. Alevi ve Bektaşi Yayınlarının Temel Sorunları, Çözüm Önerileri, 13. Bilim Danışma Kurulu Toplantısı, 26-28 Şubat 2010. Gıyasettin Aytaş vd. 34-41. Ilgaz: Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi 2010.
• Yıldız, Harun. "Şah İbrahim Velî Ocağı’nın Amasya Yöresindeki İzdüşümleri". Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 63 (Ocak 2013), 127-138.