İslâmcı Dergilerde İhvân-ı Müslimîn Algısı: Hilâl Dergisi Örneği

Yıl 2023, Cilt: 16 Sayı: 2, 598 - 628, 31.12.2023

Elif Gül Özdemir , Cemil Hakyemez

https://doi.org/10.18403/emakalat.1383937

Öz

İslâmcı düşüncenin gelişim seyrinin okunduğu kaynaklardan birisi İslâmcı dergilerdir. İslâmcı dergiler yakın tarihte gerçekleşen olaylar hakkında bilgi vermenin yanı sıra dinî düşünce ve dinî kavramların gelişiminin nasıl şekillendiğini görmek adına da önemli kaynaklar arasında yer almaktadır. İslâmcı dergilerin serüveninin oluşum safhalarını takip etmek, Türkiye’de İslâm düşüncesinde kırılma noktalarını anlamada ve İslâm düşüncesi araştırmalarında bütünlük sağlamaktadır.
Türkiye’de çok partili yaşama geçişle birlikte yaşanan kısmi özgürlük ortamı İslâmi dergicilik alanına da sirayet etmiştir. İslâmcılık düşüncesinin kendini ifade etmesi için uygun şartların oluşması, 1960’lı yıllarda Türkiye’nin farklı bir periyoda girmesine sebep olmuştur. Tercüme faaliyetleri olarak ifade edilen yeni dönemde ağırlıklı olarak Mısır’dan İhvân-ı Müslimîn, Pakistan bölgesinden Cemaat-i İslâmi hareketlerinin eserleri Türkçe‘ye çevrilmiştir. Bu eserlerin katkısıyla Seyyid Kutub başta olmak üzere Hasan el-Bennâ, Mevdûdî gibi isimler Türkiye’de İslâmcı düşüncenin yeni kurucuları olarak adlarından söz ettirmişlerdir.
İhvân hareketinin, Türkiye’de yayın yapan İslâmcı dergiler arasında nasıl algılandığı konusu üzerine müstakil çalışmalar sınırlıdır. Bu sebeple makalede amacımız, İhvân hareketinin Türkiye’de bilinmesinde etkisi büyük olan Hilâl dergisindeki algısını tespit etmektir. Bu doğrultuda, İhvân-ı Müslimîn’in fikir adamları kadrosunun Türkiye’ye giriş kapısının büyük oranda Hilâl dergisi ve Hilâl yayınları olduğu tespit edilmiştir. Hilâl dergisinde 1960-1970’li yıllarda yoğunlaşan tercümelerle Türkiye’de İslâmcı düşünceye aksiyon getirilmesi ve İslâmi uyanışa katkı yapılmasının hedeflendiği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

İslâm Mezhepleri Tarihi, İslâmcı Dergiler, Hilâl Dergisi, İhvân-ı Müslimîn, Seyyid Kutub

The Perception of Islamist Journals on Ihvan al-Muslimin: The Case Of Hilāl Journal

Öz

Islamic journals are pivotal sources in deciphering the developmental trajectory of Islamic thought. Beyond providing insights into recent events, these journals hold significance as valuable resources for understanding the evolution of religious thought and concepts. Tracing the formative stages of the journey of Islamic journals is crucial for comprehending pivotal junctures in Islamic thought in Turkey and ensuring coherence in Islamic thought research.
The transition to multiparty democracy in Turkey ushered in a partial environment of freedom, impacting the realm of Islamic journalism. The conducive conditions for the expression of Islamic thought emerged in the 1960s, marking a distinctive period in Turkey. This era, characterized by translation activities, witnessed the predominant translation of works from the Muslim Brotherhood (Ihvân-ı Müslimîn) in Egypt and Islamic movements in the Pakistan region into Turkish. The contributions of these translated works, notably from figures like Seyyid Kutub, Hasan al-Bannâ, and Mawdudi, played a significant role in establishing them as pioneers of Islamic thought in Turkey.
However, limited independent studies focus on how the Ihvân movement is perceived among Islamic journals in Turkey. Consequently, the aim of this article is to determine the perception of the Ihvân movement in Turkey, particularly within the influential Hilâl magazine. Through this lens, it is discerned that Hilâl magazine and its publications served as a primary gateway for the intellectual cadre of the Ihvân movement to enter Turkey. The years between 1960 and 1970 witnessed a concentration of translations in Hilâl magazine, aiming to infuse action into Islamic thought in Turkey and contribute to the Islamic awakening.

Anahtar Kelimeler

Islamic Sectarian History, Islamic Journals, Hilāl Journal, Ihvan al-Muslimin, Seyyid Kutub

Kaynakça

• Academia.edu, “1990’ların İslâmî düşünce dergileri ve yeni Müslüman entelektüeller: Bilgi ve Hikmet, Umran, Tezkire”. Erişim 12 Aralık 2023. https://www.academia.edu/11399085/ 1990_lar%C4%B1n_%C4%B0sl%C3%A2m%C3%AE_d%C3%BC%C5%9F%C3%BCnce_dergileri_ve_yeni_M%C3%B Csl%C3%BCman_entelekt%C3%BCeller_Bilgi_ve_Hikmet_Umran_Tezkire.
• Alagöz, Mahmut. “Hadiselerin Düşündürdükleri”. Hilâl 181/205 (Şubat 1980),16-18.
• Ballı, Rafet. “Tercüme İslâm’ın Finansörü: Salih Özcan”. Aydınlık (18.03.2015), https://www.aydinlik.com.tr/koseyazisi/tercume-islamin-finansoru-salih-ozcan-8448
• Budak, Hatice. “İslamcı Dergicilik: Vahdetin İçinde Bir Ses “İslam’ın İlk Emri Oku” Dergisi”. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi 11/1 (2020), 117-135.
• Bulaç, Ali. “İslâmcıların Üç Nesli”. https://serdargunes.files.word press.com/2014/08/ali-bulac-mc3bcmtazer- tc3bcrkc3b6ne-ve-yasin-aktayin-İslâmcilik-tartismalari.pdf (Erişim 24 Temmuz 2023).
• Büyükkara, Mehmet Ali. Çağdaş İslâmi Akımlar. İstanbul: Klasik, 2016.
• Cündioğlu, Dücane. “Seyyid Kutub Hakkında Bir Musahabe!”. Yeni Yeryüzü 4 (Eylül 1993),20-21.
• Çelik, Celalettin. “İslâmi Gruplarda Söylem ve Hafıza İnşa Aracı Olarak Dergiler (1980 Sonrası)”. Bir Başka Hayata Karşı 1980 Sonrası İslâmcı Dergilerde Meseleler, Kavramlar ve İsimler Cilt 4: Yayıncılık ve Dergiler. ed. Lütfi Sunar. 4/27-39. İstanbul: Konya Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, 2019.
• Dinçer, Nahit. “Muhammed İkbal”. Hilâl 2/16 (Ocak 1961),6.
• El-Benna, Hasan. “Davalara Karşı Durumumuz”. çev. Ali Arslan. Hilâl 5/54 (Ağustos 1965), 15.
• El-Benna, Hasan. “Gençlere Hitap”. çev. Ali Arslan. Hilâl 5/57 (Nisan 1966), 10-11.
• El-Benna, Hasan. “Gençlere Hitap”. çev. Ali Arslan. Hilâl 5/58 (Mayıs 1966),9-10.
• Ganim, İbrahim el-Beyyumi. “İhvân-ı Müslimîn”, TDV İslâm Ansiklopedisi. 21/580-583. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Gençosmanoğlu, Alperen. “Hilâl Dergisi ve Hilâl Yayınları Yerli Bir Neşriyat Hareketi Olarak Çeviri Faaliyetleri”. 1960-1980 Arası İslâmcı Dergiler Toparlanma ve Çeşitlenme. ed. Vahdettin Işık vd. 293-311. Ankara: Nobel Yayıncılık İLEM Kitaplığı,2016.
• Güneş, Aylin. Seyyid Kutub ‘un Fikirlerinin Türkiye’ye Yansımaları (1970-1980 Arası İslâmcı Dergiler Bağlamında). Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi,2020.
• Gürpınar, Bulut. “Hilâl Dergisi ve Dünya Siyasetine Bakışı”. Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 2/2 (2017),436-452. https://dergipark.org.tr/tr/pub/bseusbed/issue/32065/348186.
• Havva, Said. “50. Yılda Müslüman Kardeşler Teşkilatı”. Hilâl 18/205 (Şubat 1980), 4-5.
• Hilâl Yayınevinde Mevcudu Bulunan Eserler”. Hilâl 20/230 (Mart 1982), 37.
• Işık, Vahdettin. “İslâmcılık Ezberini Dergiler Bozdu” (Görüşmeci: Ayşe Ongun ve Yeni Şafak, Mülakat, 27.03.2016). https://www.yenisafak.com/hayat/İslâmcilik-ezberini-dergiler-bozdu-2440023.
• Işık, Zekeriya.” İslâmcı Dergiler Projesini Konuştuk”. (İbrahim Enes Bulut, Furkan Gençoğlu: Röportaj). Genç Öcüler 106 (Mayıs 2016), 23-29. https://katalog.idp.org.tr/pdf/18913/24025.
• Kara, İsmail. “Müslüman Kardeşler Türkçeye Tercüme Edildi Mi?”. Cumhuriyet Türkiye’sinde Bir Mesele Olarak İslâm 2. 501-545. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2016.
• Kara, İsmail.” Müslüman Kardeşler Türkçeye Tercüme Edildi Mi?”. Dergâh 2/21 (Kasım 1991), 14-15.
• Karıp, Zafer. “Bir Firavun Şarlo’su”. Hilâl 5/56 (Mart 1966), 6.
• Karıp, Zafer. “Bir Firavun Şarlo’su”. Hilâl 5/56 (Mart 1966), 6-7.
• Kazdal, İsmail. “Hakiki Müslüman: Seyyid Kutub”. Hilâl 5/49 (Şubat 1965), 7.
• Kazdal, İsmail. “Hilâl Dergisi İslâm’ın Sosyal Yönünü Gündeme Getirdi”. (Haksöz dergisi, Söyleşi). Haksöz 30 (Eylül 1993), 45-46.
• Kazdal, İsmail. Bir İhtar. İstanbul: Kazdal Yayınevi,1969.
• Kazdal, İsmail. Serencam. İstanbul: Pınar Yayınları, 2004.
• Köroğlu, Ahmet. “Türkiye’de İslâmcılık Düşüncesinin Seyrini Dergiler Üzerinden Okumak”. 1960-1980 Arası İslâmcı Dergilerde Toparlanma ve Çeşitlenme. ed. Vadettin Işık, Ahmet Köroğlu, Yusuf Enes Sezgin. 5-40. Ankara: Nobel Yayıncılık İLEM Kitaplığı, Şubat 2016.
• Kuşçu, Mehmet. “Türkiye’de İslâmi Uyanışa Dergilerin Katkısı 6: Hilâl Dergisi”. Haksöz 30 (Eylül 1993), 42-44.
• Kuşçu, Mehmet. “Türkiye’de İslâmi Uyanışa Dergilerin Katkısı 7: Hilâl Dergisi”. Haksöz 31 (Ekim 1993), 39-41.
• Kutub, Seyyid. “Yoldaki İşaretler”. çev. Abdülkadir Şener. Hilâl 6/63 (Ekim 1966), 27-29.
• Kutub, Seyyid. “İslâm’ın İstikbali Müslümanın Mesuliyetidir”. çev. Halil Zafir. Hilâl 6/64 (Aralık 1966), 3-4.
• Kutub, Seyyid. “İslâm’ın İstikbali Müslümanın Mesuliyetidir”. çev. Halil Zafir, Hilâl 6/64 (Aralık 1966), 3-4.
• Kutub, Seyyid. “Yoldaki İşaretler”. çev. Abdülkadir Şener. Hilâl 6/63 (Ekim 1966), 27-29.
• Mevdûdî. “Humeyni ve İran İslâm İnkılabı Hakkında Mevdûdî’nin Görüşleri”. Hilâl 17/199 (Ağustos 1979), 15.
• Muhibbizade. “Şeyh Hasan-el Bennâ Kimdir?..”. Hilâl 5/53 (Temmuz 1965), 20-21.
• Nazlı, Ramazan. “Ortadoğu’da Oynanan Son Oyunlar”. Hilâl 18/208 (Mayıs 1980), 6-7.
• Özgür Düşünce ve Eğitim Hakları Derneği (ÖZGÜRDER). “Özgür-Der Alternatif Eğitim Derslerinde 7. Hafta- Türkiye'de İslâmi Dergiler ve Etkileri”. Erişim 7 Temmuz 2023. https://www.ozgurder.org/ genel-merkez/ozgur- der-alternatif-egitim-derslerinde-7-hafta-247h.
• Sakallıoğlu, Nizami. “İran Olayları ve Basın”. Hilâl 16/193 (Şubat 1979), 1 ve 37.
• Sarmış, İbrahim. “Seyyid Kutub Etrafındaki Şüpheler”. Hilâl 18/215 (Aralık 1980), 13-15.
• Sarmış, İbrahim. “Seyyid Kutub Etrafındaki Şüpheler”. Hilâl 19/216 (Ocak 1981),22-25.
• Subaşı, Necdet. “1960 Öncesi İslâmi Neşriyat”. 1960-1980 Arası İslâmcı Dergilerde Toparlanma ve Çeşitlenme. ed. Vadettin Işık, Ahmet Köroğlu, Yusuf Enes Sezgin. 43-69. Ankara: Nobel Yayıncılık İLEM Kitaplığı, Şubat 2016.
• Türkiye Yazarlar Birliği. “Bediüzzaman’ın Hariciye Vekili Salih Özcan Kimdi?”. Erişim 20.12.2023. https://www.tyb.org.tr/ bediuzzamanin-hariciye-vekili-salih-ozcan-kimdi-21191h.htm
• Türkmen, Hamza. “Seyyid Kutub Türkiye’de Nasıl Algılandı”. Haksöz 267 (Haziran 2013), 58-65.
• Uğurlu, Fatih. “İslâmi Mücadelede Dergiler”. Altınoluk 8 (Ekim 1986), 40-42.
• “Abu’ul A’la El-Mevdûdî Kimdir?. çev. Zübeyir Koç. Hilâl 2/19 (Eylül 1961), 19-20.
• “Bir Mazlum İtiraf Etti…”. Hilâl 5/56 (Mart 1966),11.
• “Bir Mazlum İtiraf Etti…”. Hilâl 5/56 (Mart 1966),11.
• “Çıkarken”. Hilâl 1/1 (Kasım 1958), 1.
• “Hilâl Yayınları”. Hilâl 7/76 (Kasım 1967),24.
• “Hilâl Yayınlarından. Hilâl 9/97 (Kasım 1969), 25.
• “Hilâl Yayınlarının Mevcut Eserleri”. Hilâl 9/107 (1970), 32.
• “Hilâl’den Mektup”. Hilâl 6/65 (Aralık 1966), 1.
• “Hilâl’den Mektup”. Hilâl 6/68 (Mart 1967), 1.
• “Hilâl’den Mektup”. Hilâl 7/76 (Kasım 1967).
• “Hilâl’den Mektup”.Hilâl 2/19 (Eylül 1961), 1.
• “Kapak Fotoğrafı”. Hilâl 5/56 (Mart 1996).
• “Kitapçılarınızdan İsteyeceğiniz Eserler”. Hilâl 1/2 (Aralık 1958), 25.
• “Modern Firavun’un Son Cinayeti”. Hilâl 6/62 (Eylül 1966), 6-11.
• “Modern Firavun”. Hilâl 5/55 (Kasım 1965), 2.
• “Okuyucuya Mektup”. Hilal 9/107 (1970), 1.
• “Tavsiye Ettiğimiz Kitap, Mecmua ve Gazeteler”. Hilâl 1/6 (Nisan 1959), 24-25.